Yurttaşlık Bilgisi Dersine Yönelik Açıklamaları

Bu derste öğretmen öğrencilere kuru kuruya bilgi vermekle dersin gayesine varmış olmaz.

Bu derste birtakım ilkeleri öğretmekle ve kavratmakla kalmamalı, bu ilkelerin çocuklarda inanç ve ülkü haline gelmesine çalışmalı

Yurttaşlık bilgisi derslerinde milli birlik ve dayanışmanın milli disiplinin manasını ve önemini çocuklara kavratmak gerektir.

Öğretmen, çeşitli konuları işlerken daima çocukların çevresinde olanlardan, onların yakından gözlemelerine imkân bulunanlardan başlamalıdır.

Öğretmen yurttaşlık bilgisi konularını işlerken öğrencilere Türk ahlakının ilkelerini olaylardan hareket ederek telkin edecektir.

Cumhuriyet rejiminin başka rejimlere üstünlüğünü, Türk Devriminin ayrı ayrı cephelerinde öğrencilere kavratmak için tarihten alınmış örneklerden faydalanılmalıdır. Öğrencilere yurtlarını tanıtmak yurtlarının yaşama şartlarını inceletmek ve bu şartların iyileştirilmesi üzerinde onları düşündürmek amaçları arasındadır.

66 3.5.3.2. 4. Sınıf Yurttaşlık Dersinin Konularının İncelenmesi

1.Toplumsal Hayat

2.Ailede ve Okulda Hayat

3.Büyük Milletim

4.Köylerde Hayat

5.Şehir ve Kasabalarda Hayat

6.Yurdumuzun İdaresi ve Türkiye Devleti

3.5.3.3. 5. Sınıfta Yurttaşlık Dersinin Konularının İncelenmesi 1.Hükümet Ne İş Görür?

2.Hükümetin Masrafları

3.Devletle Yurttaşlar Arasındaki İlişki

4.Türkiye’de İdare Bölümü

5.Yurdumuzda Sosyal İşler ve Hükümet Teşkilatına Yardımcı Kurumlar

6.Halkın Aydınlatılmasına Hizmet Eden Kurumlar ve Vasıtalar

7.Milli İktisat

8.Gençlik ve Spor

9.Demokrasi(MEB, 1956).

1956 ilkokul programında yer alan Yurttaşlık Bilgisi dersinin konuları ile 1948 programının konularının aynı olduğu tespit edilmiştir. Ama konularda göze çarpan husus ise Demokrasi kavramının en sona bırakılmış olmasıdır. Oysa yurttaşlık Bilgisi dersinin ana konularındandır demokrasi ve ilk başta öğrenciye bu konu verilerek

67 öğrenci bu bilinçle yetiştirilmeli diye düşünülmüştür. Genel olarak 1956 programı taslak program olup, 1948 programından farklı bir değişiklik yoktur. İçerik, konu ve amaçlar bakımından aynı olduğu tespit edilmiştir.

3.6. 1962 İLKOKUL PROGRAM TASLAĞININ İNCELENMESİ

1961 yılında İlköğretim Genel Müdürlüğü 1948 programını inceleterek ‘’İlkokul Programında yapılacak değişikliklerle ilgili esasları bir rapor halinde tespit ettirmiştir. Milli Eğitim Bakanlığı, illere gönderdiği bir genelge ile öğretmenlerin ve eğitim kuruluşlarının, 1948 ilkokul programı hakkındaki görüşlerini istemiştir. Yapılan inceleme ve deneme sonuçları gözden geçirilerek yeni programın ana hatları tespit edilmiştir.1962 yılında ön program taslağı hazırlanarak, 14 Nisan 1962 de son şeklini almıştır(Cicioğlu, 1985).

1962 program taslağı, Talim Terbiye Kurulunca incelenmiş, 12 Eylül 1962 tarih ve 215 sayılı kararı ile 5 yıllık bir sürede bir kısım okullarda denenmesi ve geliştirilmesi şartıyla uygulamaya konmuştur (MEB, 1997).

MEB, 27 Mayıs 1960 askeri yönetiminin ilköğretim geliştirme çalışmaları ve 222 sayılı İlköğretim Kanununun kabulünden sonra, 1948 yılında geliştirilen İlkokul Programının yeniden ele alınmasına, ilköğretim ve Eğitim Kanunundaki değişikliklerin programa yansımasına karar vermiştir (Gelişli, 2005, s. 145).

Programın amaçlarında, Türk vatandaşlarının hem toplumsal kimliklerini kazanmaları hem de ekonomik açıdan gelişmelerinin; demokratik, tutum ve tavır geliştirmelerinin önemi belirtilmekte, Türk Devleti’nin, demokratik, laik ve sosyal bir devlet ülkesi ve milleti ile bölünmez bir bütün olduğu özellikle vurgulanmaktadır.

1962 programına ait haftalık ders programı çizelgesi arka sayfada tablo 5’te gösterilmiştir.

68 Birinci Devre İkinci Devre Dersler

I. II. III. IV. V.

Hayat Bilgisi 5 6 6 - - Türkçe 10 9 9 6 6 Toplum ve Ülke İncelemeleri - - - 6 5 Fen ve Tabiat Bilgileri - - - 5 5 Din Bilgisi - - - 1 1 Matematik 5 5 5 4 5 Resim İş 3 3 3 2 2 Müzik 1 1 1 1 1 Beden Eğitimi 2 2 2 1 1 Toplam 26 26 26 26 26

69 1962 İlkokul program taslağına ait haftalık ders programı çizelgesi incelendiğinde önceki programlarda ayrı ayrı verilen Tarih, coğrafya ve Yurttaşlık Bilgisi derslerinin Toplum ve Ülke İncelemeleri dersi olarak birleştirildiği tespit edilmiştir. Toplum ve Ülke İncelemeleri dersi 4. sınıflarda 6 saat 5. sınıflarda ise 5 saat olarak müfredata konulmuştur. Toplam haftalık 26 saat ders olduğunu göz önünde bulundurursak bu derse yaklaşık % 23 oranında yer verildiği ve bu derse büyük oranda önem verildiği sonucuna varılmıştır.

3.6.1. Tarih Dersinin Amaçlarını İncelenmesi (MEB, 1962)

A.Türk çocuklarını, Türk devriminin manası ve tarihi önemi üzerinde düşündürmek ve onların devrim değerlerine bağlanmalarını sağlamak

B.Bugünkü kültürün uzun bir geçmişin eseri olduğunu onlara kavratmak ve bu kültürde Türk milletinin hizmetlerini ve payını belirtmek.

C.Çocuklara, şerefli bir geçmişi olan büyük bir milletin evlatları olduklarını duyurarak, Türk milletinin geleceğine olan güvenlerini artırmak ve onları Türk milletinin ülkülerini gerçekleştirmek için her fedakârlığı göze alabilecek bir karakterde yetiştirmek.

D.Tarihte milletlerine ve insanlığa hizmet etmiş büyük adamların hayatlarına ve hizmetlerine karşı öğrencilerde ilgi ve hayranlık uyandırmak.

E.İnsanların çevreleriyle yaşayışları arasındaki sıkı ilişkiyi belirtmek ve insanların çevreleri üzerine nasıl bir tesir ettiklerini çocuklara kavratmak.

F.Çocukların bugünü daha iyi kavramaları için onlara geçmişi inceleterek gelecek için önlerine ufuk açmak ve milletler ailesi içinde Türk milletine düşen, insanı ödevler bulunduğunu belirtip bunu onlara duyurmaktır.

1962 programında Tarih dersinin amaçları incelendiğinde öğrencileri öncelikle şerefli insanlar olarak yetiştirmek amaç edinilmiştir.Bunun gerçekleşmesi içinde

70 başta Atatürk olmak üzere ünlü Türk büyüklerini öğrenciye sevdirmek ve tanıtmak gerektiği hedeflenmiştir. Böylece bireylerin Türklük kavramının bilinciyle yetişmesi amaçlanmıştır.

3.6.1.1. Tarih Dersi Konularının İncelenmesi 1.İlk İnsanların Yaşayışı ve Tarihten Önceki Devirler

2.Türkler, Türk Uygarlığı, Türkler Dünyada Nasıl Yayıldılar?

3.Müslümanlığın Doğuşu, Hazreti Muhammed Müslümanlığın Yayılışı

4.Müslümanlığın Orta Asya Türkleri Arasında Yayılışı, İslamlığın Yayılışında Türklerin Büyük Rolü

5.Osmanlı Devleti

6.İstanbul’un Türkler Tarafından Alınması

7.Osmanlı İmparatorluğunun Yükselmesi

8.Osmanlıların Duraklama Devri

9.Gerileme Devri

10.Osmanlı-Türk Uygarlığı

11.Avrupa’da Önemli Değişiklikler

12.Osmanlı Devletinde Islahat Devri

13.Tanzimat ve Meşrutiyet Devirleri

14.Kurtuluş Savaşı

15.Türk Devrimi

71 17.Osmanlı İmparatorluğunun Yükselmesi

18.Osmanlıların Duraklama Devri

19.Gerileme Devri

20.Osmanlı-Türk Uygarlığı

21.Avrupa’da Önemli Değişiklikler

22.Osmanlı Devletinde Islahat Devri

23.Tanzimat ve Meşrutiyet Devirleri

24.Kurtuluş Savaşı

25.Türk Devrimi

26.İkinci Cihan Savaşı(MEB,1962).

1962 programında yer alan Tarih dersinin konuları incelendiğinde öncelikle tarih öncesi devirlerden ve ilk medeniyetlerden konulara başlandığı görülmüştür. Daha sonra Türk Tarihine geçilerek bundan sonraki konularda milli tarihe ağırlık verildiği göze çarpmaktadır. Türk tarihi geniş anlamıyla muhtevayı oluşturmaktadır ve son olarak 2. Dünya savaşına da yer verilmiştir. Konular incelendiğinde yakın tarihimize kadar Türk tarihinin tüm olarak öğrenciye sunulduğu tespit edilmiştir. Bu da milli tarih bilincinin kazandırılması açısından önemlidir.

3.6.2.Coğrafya Dersinin Amaçlarının İncelenmesi

A.Çocuklara yurdumuzu ve yurttaşlarımızı tanıtmak ve sevdirmek

B.İnsanların birbirleriyle ve coğrafi çevreleriyle karşılıklı etkilerin, insan topluluklarının yaşama şekillerini kavratmak

C.Çocuklara dünya ve dünyanın güneş sisteminde ki yeri, hareketleri ve bunun sonuçları hakkında bilgi kazandırmak

72 D.Yurdumuzla en çok ilişkisi olan ülkelerle, dünya üzerindeki başka memleket ve milletleri çocuklara tanıtmak

E.Öğrencilere harita fikri vermek: Onları haritadan anlar ve faydalanır bir hale getirmektir.

Coğrafya dersinde öncelikli amacı tüm programlarda olduğu gibi bu programda da önce öğrenciye yurdu sevdirmek temel alınmıştır. Bunun yanında öğrenciyi yurt ve dünya coğrafyası hakkında bilgi sahibi yaparak öğrencinin ufkunu genişletmek temel alınmıştır.

3.6.2.1. Coğrafya Dersinin Öğretim Araçlarının İncelenmesi Atlaslar: Her çocukta bir ilkokul atlası bulunması

Yerküre: Öğrenciler dünyanın biçimini, hareketlerini, enlem ve boylamlarını incelerken bir yerin konumunu belirtirken, yerküreden faydalanacak ve bunun üzerinde alıştırmalar yapacaklardır.

Grafikler: Öğrenciler yapacakları karşılaştırmalarda grafiklerden de faydalanmalıdırlar.

Coğrafyaya yardımcı eserleri: Öğretmen okul ve sınıf kitaplığındaki Coğrafya ve okuma kitaplarından, coğrafya ile ilgili yazılardan, seyahat kitap ve makalelerinden seyahat bürolarının prospektüslerinden de çocukların faydalanmalarına çalışacaktır.

Resim ve eşya koleksiyonları: Resimler tablolar, kartpostallar ve eşya örnekleri gibi araçların toplanmasına çalışılacaktır.

Coğrafya ders gezintileri: Bunlar, çocuklara yeryüzüne tarih ve insan eliyle işlenmiş şekil ve manzaralarına ait görüşler, bilgiler ve kavrayışlar kazandırmak amacıyla yaptırılan gezintilerdir.

1962 programında diğer programlarda olduğu gibi Coğrafya dersinde materyal olarak harita, küre ve atlasın görsel materyal olarak kullanılması gerektiği

73 vurgulanmıştır. Zamanın şartlarından kaynaklı olarak teknolojik materyallerin kullanılmasına yönelik açıklamalar yer almamaktadır.