Yurt Dışında Yapılan Araştırmalar

Morrow ve Rand (1991), okul öncesi dönemdeki çocukların dramatik oyundaki okuryazarlık davranışları üzerinde, fiziksel çevrenin ve programın etkilerini araştıran bir çalışma yürütmüşlerdir. Araştırmacılar, on üç okul öncesi öğretmeninin katılımıyla kontrol ve deney grubu oluşturmuşlar; sınıflarda dört farklı durum yaratmışlardır.

- Birinci durumda, öğretmenler dramatik oyun merkezine kalem, kâğıt, boya kalemleri, gazlı kalemler ve kitaplar yerleştirmiştir. Daha sonra materyalleri tanıtmışlar, çocukların dikkatini çekmişler ve materyallerin çocuklar tarafından kullanılmasını sağlamak üzere model olmuşlardır.

- İkinci durumda, öğretmenler dramatik oyun merkezinde bir veteriner kliniği kurmuşlar ve bu alana dergiler, kitaplar ve broşürler yerleştirmişlerdir. Ayrıca sigara içilmez işareti, hasta kayıt formları, ajanda, randevu kartları gibi materyaller eklemişlerdir. Öğretmenler, oyun esnasında bu materyallerin kullanılması için destek sağlamışlardır: ‘Ör. Köpeğinizin muayenesi bitene kadar, dergileri okuyabilirsiniz.’

- Üçüncü durumda, veteriner kliniğinde yer alan tematik okuryazarlık materyalleri bire bir sınıf ortamına eklenmiştir ancak sınıf çevresi öğretmen desteğinden yoksun bırakılmıştır.

- Dördüncü durumda ise, tematik bir dramatik oyun alanı oluşturulmamış ve sınıfta hali hazırda bulunan dramatik oyun merkezine herhangi bir okuryazarlık materyali eklenmemiştir.

Araştırma sonucunda, öğretmen desteği verilen sınıflardaki okuryazarlık davranışlarının hem üçüncü hem de dördüncü durumun yaratıldığı sınıftan alınan sonuçlardan çok daha yüksek olduğu ortaya konmuştur. Bu çalışma, okuryazarlık materyali eklenen sınıflardaki çocukların okuryazarlık davranışlarının arttığı sonucunu ortaya koymasının yanı sıra, öğretmen desteğinin çocukların okuryazarlık davranışlarını çok daha fazla artırabileceğini de kanıtlamıştır.

Morrow (1991), sınıflarda okuryazarlık materyalleri bulundurulmasının çocukların okuryazarlık davranışları üzerindeki etkilerini araştırmıştır. Çalışma sonunda sınıftaki kitap sayısı, kağıt ve bilgisayar gibi farklı türde kaydedici materyallerin sayısı, kalem ve boya gibi farklı türde kaydedici araç-gereçlerin sayısı ve yazılı etiketlerin sayısı ile çocukların okuryazarlık davranışlarının birbiriyle ilişkili olduğu sonucu ortaya konmuştur.

Christie ve Enz (1992) yaptıkları çalışmada, sınıflara eklenen okuryazarlık materyallerinin ve öğretmen desteğinin, çocukların okuryazarlık davranışı içeren oyunlarına ve okuryazarlık becerilerinin gelişimine olan etkisini incelemişlerdir. Araştırma sonucunda sınıflara eklenen tematik okuryazarlık materyallerinin çocukların oyun sıklığını artırdığını bulmuşlardır. Araştırmacılar, sadece okuryazarlık materyalleriyle oynayan çocukların okuryazarlık becerileriyle, öğretmenleriyle ve materyallerle oynayan çocukların becerilerini karşılaştırdıklarında benzer oranda artış olduğunu görmüşlerdir. Ancak bu çocukların oyun sıklıklarında benzer artışlar sağlansa

da oyun örüntüleri farklılık göstermiştir Buna göre, öğretmenleriyle birlikte oyun oynayan çocukların daha az tekrarlayıcı motor oyunlar oynadıkları ve daha fazla yaratıcı dramatik oyun oynadıkları görülmüştür.

Neuman ve Roskos (1993) yaptıkları araştırmada, okuryazarlık yönünden zenginleştirilmiş oyun çevresinin ve yetişkin desteğinin, çocukların okuryazarlık davranışlarının sıklığı üzerindeki etkisini incelemişlerdir. Araştırmacılar, sosyo ekonomik düzeyi düşük ailelerin çocuklarının devam ettiği sekiz anaokulunda, 177 çocukla çalışmalarını sürdürmüşlerdir. Deneysel çalışmada, üç farklı durum yaratılmıştır.

- Birinci durumda, sınıf çevresi okuryazarlık yönünden zenginleştirilmiş materyallerle donatılmış ve öğretmenlerden çocukların okuryazarlık becerilerini aktif olarak kullanabilmeleri için destek sağlamaları istenmiştir.

- İkinci durumda, sınıf çevresi okuryazarlık yönünden zenginleştirilmiş materyallerle donatılmış ve öğretmenlerden sürece müdahale etmeden çocukları izlemeleri istenmiştir.

- Üçüncü durumda, sınıf çevresine materyal eklenmemiş ve öğretmene herhangi bir rol verilmemiştir.

Çalışmanın devam ettiği beş ay boyunca doğrudan gözlem yöntemiyle, çocukların çevresel ve işlevsel yazıyı nasıl kullandıkları ve okuryazarlık davranışları izlenmiştir. Araştırmadan elde edilen sonuçlara göre, çocukların işlevsel yazı anlayışlarında bir fark bulunamamış ancak öğretmenin aktif katılım gösterdiği sınıftaki çocukların, yazılı uyaranları ve etiketleri okuyabilme becerilerinde önemli ölçüde artışlar olduğu görülmüştür.

Vukelich (1994), üç anasınıfında 56 çocukla yürüttüğü çalışmasında üç farklı durum yaratmış ve oyun merkezlerinin, çocukların yazı anlayışlarına olan etkisini incelemiştir. Bu kapsamda sınıflardaki restoran, postane, ayakkabı mağazası, veteriner kliniği ve kamp yeri gibi beş oyun alanına yazılı uyaranlar yerleştirilmiştir.

- Birinci durumda, çocuklar akranlarıyla birlikte tematik yazılı materyallerle oyun oynamışlardır.

- İkinci durumda, çocuklar akranlarıyla birlikte öğretmen desteği alarak, tematik yazılı materyallerle oynamışlardır.

- Üçüncü durumda ise herhangi bir müdahalede bulunulmamıştır.

Araştırmadan elde edilen sonuçlara bakıldığında, hem akranlarıyla oynayan hem de yetişkin desteği alarak yazılı uyaranlarla karşı karşıya kalan çocukların, yazıları okuyabilme becerilerinde önemli artışlar görülmüştür.

McMahon (1996) tarafından yapılan araştırmada, “Okuryazarlık Kazanımını Algılama Profili” ve “Okuryazarlık Göstergeleri Envanteri” kullanılarak, anasınıfı öğretmenlerinin okuryazarlığa ilişkin bakış açıları ile çocukların okuryazarlık kazanımında etkili olan sınıf materyallerinin nitelik ve niceliği arasındaki ilişkiler incelenmiştir. Buna göre, erken okuryazarlık bakış açısına sahip olan öğretmenlerin, okumaya hazırbulunuşluk bakış açısına sahip öğretmenlere göre hem niteliksel hem de niceliksel olarak daha uygun sınıf materyalleri seçtikleri bulunmuştur.

Farran, Kang ve Plummer (2003) tarafından yürütülen Okul Öncesi Eğitimde Müdahale Projesinde, sınıfta okuryazarlık materyalleri bulundurulmasının ve öğretmen desteğinin, çocukların okuryazarlık materyalleriyle etkileşimine olan etkileri 34 sınıfta araştırılmıştır. 65 maddeden oluşan fiziksel okuryazarlık çevresi kontrol listesi ile 68 maddeden oluşan eğitici süreci içeren psikolojik okuryazarlık çevresi kontrol listesi ile sınıflar değerlendirilmiştir. Elde edilen veriler, sınıflarda okuryazarlığı destekleyen zengin bir fiziksel çevrenin, çocukların okuryazarlık materyalleriyle etkileşim düzeyini yüksek oranda artırdığı sonucunu ortaya koymuştur.

Wayne ve diğerleri (2007) yaptıkları araştırmada, alt sosyo ekonomik düzeyde bulunan ailelerin çocuklarının devam ettiği üç anaokulunda, 9 çocuğun okuryazarlık davranışlarını gözlemlemişlerdir. Deneysel işlem kapsamında, sınıflara okuryazarlık materyalleri eklenmiş ve öğretmen desteği alınmıştır. Araştırma sonuçlarına göre, deneysel işlem sonrasında çocukların okuryazarlık davranışlarının artış gösterdiği bulunmuştur. Ayrıca sadece kitap merkezinin ya da yazı yazma merkezinin değil; blok merkezi, dramatik oyun merkezi, matematik merkezi, manipülatif oyun merkezi ve dinleme merkezi gibi öğrenme alanlarının da okuryazarlık davranışlarını artırmada etkili olduğu ortaya konmuştur.

Guo, Justice, Kaderavek ve McGinty (2012), okul öncesi eğitim kurumlarında sınıfların psikolojik ve fiziksel okuryazarlık çevreleri ile çocukların okuryazarlık becerilerine ait kazanımları arasındaki ilişkiyi incelemişlerdir. 38 sınıfta, 30 okul öncesi eğitim öğretmeniyle yürütülen çalışmanın verileri psikolojik ve fiziksel okuryazarlık çevresini değerlendiren iki farklı ölçme aracı kullanılarak toplanmıştır. Elde edilen sonuçlara göre, fiziksel okuryazarlık çevresinin materyal boyutu ile eğitici destek olarak tanımlanan psikolojik çevre arasında zayıf bir ilişki bulunmuştur. Buna karşın, fiziksel okuryazarlık çevresinin sınıfın düzenlenmesi boyutu ile psikolojik okuryazarlık çevresi arasında ilişkilere rastlanmıştır. Yine sınıfın düzenlenmesi boyutu ile alfabe bilgisi başta olmak üzere diğer okuryazarlık kazanımları arasında ilişki bulunmuştur. Son olarak zengin bir okuryazarlık çevresi sağlanmadığı takdirde, sınıfın psikolojik okuryazarlık çevresi ile çocukların okuryazarlık kazanımları arasındaki ilişkinin düşük düzeyde bulunduğu belirtilmiştir.

BÖLÜM III