Araştırma, Ankara İl Milli Eğitim Müdürlüğü’ne başvurularak yazılı izin alınmasının ardından merkez Çankaya ilçesine bağlı resmi bağımsız iki anaokulunda gerçekleştirilmiştir. Bu iki okulun seçilmesinin nedeni, okul yönetiminin ve sınıf öğretmenlerinin araştırmacı ile işbirliği yapmaya açık olmasıdır.
Okul 1:
Araştırmanın gerçekleştirildiği iki anaokulundan biri olan Anaokulu 1, Ankara İl merkezinde orta ve üst sosyo ekonomik düzeydeki ailelerin yaşadığı Dikmen semtinde; çift yönlü gidiş-geliş sağlanan büyük ve işlek bir cadde üzerinde, işyerleri ve konutların arasında yer almaktadır. Bodrum, zemin ve birinci kattan oluşan üç katlı bir okul olan kurum, köklü bir geçmişe sahiptir. 1968 yılında bir hayırseverin katkıları ile İlkokul olarak yaptırılmış ve Milli Eğitim Bakanlığı’na devredilmiştir. Uzun yıllar ilkokul olarak hizmet veren bina tadilattan geçerek, 2010-2011 Eğitim Öğretim yılında “Anaokulu”na dönüştürülerek, okul öncesi eğitim kurumu olmuş ve 13 Eylül 2010 tarihinde resmi bağımsız anaokulu olarak eğitime başlamıştır. Bu dönüşümün yapılmasındaki en önemli nedenlerden biri, okul müdürü tarafından binanın bir ilkokul için yeterli büyüklükte olmaması olarak açıklanmıştır.
Okul, eğimli ve dik bir arazi üzerinde bulunduğundan, ana caddeden okula giriş yapmak isteyenler uzun merdivenleri kullanmaktadırlar. Okula bahçe alanından giriş yapmak isteyenlerse, 200 metrelik bir mesafeyi yürüyerek, giriş kapısına ulaşmaktadır. Okulun oldukça geniş bir bahçesi bulunmakta ancak okul bahçesinin okul öncesi dönemdeki çocukların hareket ve güvenlik ihtiyacına uygun olarak düzenlenemediği göze çarpmaktadır. Kaydırak, salıncak gibi materyaller eskidir ve güvenli değildir. Bu nedenle okul müdürü, bahçe alanının henüz kullanılmadığını aktarmıştır. Ayrıca okul müdürü bahçe düzenlemesinin yapılamayışının, yüksek maliyetlerden kaynaklandığını belirtmiştir. Okuldan içeri girildiğinde ise, iç mekânın anaokuluna uygun şekilde düzenlendiği görülmektedir. Rehberlik odası bodrum katta olmasına karşın, çocuk dostu bir anlayışla düzenlenmiştir. Duvardan duvara yumuşak ve mavi renk bir halı olan
odada yumuşak minderler, çocuk boyuna uygun masa ve sandalye, çocuk kitapları ve bazı oyuncaklar bulunmaktadır. Tuvaletlerde klozetler, çocukların boylarına uygundur. Tuvalet zemini kaymaz paspas gibi malzemelerle kaplanarak kaymayı önleyici güvenlik önlemleri alınmıştır. Çocukların öğünlerini yiyebilecekleri bir yemekhane vardır ancak yemekhane alanının çocuk sayısına göre dar bir alan olduğu söylenebilir.
Üç katlı okulun bodrum katında kalorifer kazanı, depo, arşiv odası, çok amaçlı salon ve rehberlik odası; zemin katında bina girişi, 2 sınıf, 4 kabinli tuvalet, mutfak, yemekhane, 1 müdür yardımcısı odası, 1 memur odası ve birinci katta 4 sınıf, 1 müdür odası ve 4 kabinli tuvalet bulunmaktadır.
Anaokulunda 2011-2012 Eğitim Öğretim yılında iki sınıf beş yaş grubu, iki sınıf dört yaş grubu ve bir sınıf da üç yaş grubu çocuklardan oluşmaktadır. Okulda bulunan sınıflardan biri ise boş durmaktadır. Ankara’nın merkezinde, nüfusun yoğun olduğu Dikmen semtinde bulunan bir anaokulunda boş sınıfa rastlanması, okulun yakın çevresinde yaşayan ve okul öncesi eğitim alamayan çocuklar açısından bir kayıp olarak değerlendirilebilir. Okulun personel yapısına bakıldığında bir müdür, bir müdür yardımcısı, bir rehber öğretmen, beş okul öncesi eğitim öğretmeni; altı kişi ise temizlik, mutfak, kat ve büro işlerinden sorumlu destek personeli olarak çalışmaktadır.
Araştırmanın yürütüldüğü 5 yaş sınıfı bu çalışmada “Sınıf 1” olarak adlandırılmıştır. Sınıf 1, anaokulunun birinci katında, merdivenlerden çıkıldığında koridorun sağ tarafında en başta yer almaktadır. Sınıfta 28 adet çocuk sandalyesi, 6 adet dikdörtgen çocuk masası, bir adet öğretmen dolabı, duvara monte edilmiş küçük boy yazı tahtası, bir adet çöp kutusu, bir adet malzeme deposu olarak kullanılan dolap, bir adet portatif basket potası, çocuk portmantosu, pano, boy ölçüm tahtası ve bir adet televizyon bulunmaktadır. Ayrıca sınıfta kukla tahtası, evcilik köşesi, müzik aletleri, trafik işaretleri blok seti, peluş hayvanlar, kitaplık, sünger bowling kukaları, ahşap kavram oyuncakları, yapbozlar, legolar ve çeşitli türde taşıtlar bulunmaktadır.
Sınıf 1’e bakıldığında bir blok merkezi, blok merkeziyle bitişik konumlandırılmış bir kitaplık, kitaplığın hemen bitişiğinde yap-bozların bulunduğu materyal dolabı, yine bu alana bitişik bir evcilik merkezi ve kukla tahtası, bulunmaktadır. Ayrıca sınıfta bir televizyon ve televizyon masasının alt raflarında
müzik aletleri, malzeme depo dolabına bitişik bir basketbol potası yer almaktadır. Öğretmen için bir masa ve sandalye yoktur, öğretmenin çocuk sandalyesine oturduğu ve çocuk masalarından birini kullandığı görülmektedir. Sınıfın yerleşim düzeni şekil 1’de verilmiştir.
Şekil 1. Sınıf 1 Yerleşim Düzeni
1-Sınıf Kapısı 6-Yazı Tahtası 11-Depo Dolabı 2-Vestiyer Alanı 7-Evcilik Köşesi 12-Pano
3-Öğretmen Dolabı 8-Blok Köşesi 13-Masa- Sandalyeler
4-Su Bardakları Dolabı 9-Kitaplık
5- TV-Müzik Seti Dolabı 10-Pencere
Okul 2:
Araştırmanın gerçekleştirildiği bir diğer anaokulu ise; Ankara İl merkezinde orta ve üst sosyo ekonomik düzeydeki ailelerin yaşadığı Dikmen semtinde; çift yönlü gidiş- geliş sağlanan büyük ve işlek bir cadde üzerinde, işyerleri ve konutların arasında yer almaktadır. Zemin ve birinci kattan oluşan iki katlı okul, 31 Ekim 2008 tarihinde bir hayırseverin katkıları ile yaptırılmış ve Milli Eğitim Bakanlığı’na devredilmiştir.
Okul, dik bir yokuş üzerinde bulunmaktadır. Anaokulunun bahçesinde 3-6 yaş çocuklarının açık hava ve fiziksel gelişim ihtiyaçlarına yönelik olarak tasarlanmış çeşitli ekipmanlar bulunmaktadır.
Okuldan içeri girilen zemin katta portmanto ve ayakkabılık alanı, müdür odası, memur odası, bir sınıf, tuvaletler ve çocukların öğünlerini yiyebilecekleri bir yemekhane bulunmaktadır. Ancak yemekhane alanının çocuk sayısına göre dar bir alan olduğu söylenebilir. Okulun birinci katında ise öğretmenler odası, rehberlik odası, tuvaletler ve dört sınıf yer almaktadır.
Anaokulu’nda 2011-2012 Eğitim-Öğretim yılında iki sınıf altı yaş grubu, bir sınıf beş yaş grubu, bir sınıf dört yaş grubu ve bir sınıf da üç yaş grubu çocuklardan oluşmaktadır. Personel yapısına bakıldığında bir müdür, bir rehber öğretmen, beş okul öncesi öğretmeni; dokuz kişi ise destek personeli olarak çalışmaktadır. Bunlardan ikisi idari memur, ikisi mutfak personeli ve beşi de sınıf yardımcısı olarak görev yapmaktadır.
Araştırmanın yürütüldüğü 5 yaş sınıfı, bu çalışmada “Sınıf 2” olarak adlandırılmaktadır. Sınıf 2, anaokulunun birinci katında, merdivenlerden çıkıldığında koridorun sağ tarafında en başta yer almaktadır. Sınıfın içerisinde 27 adet çocuk sandalyesi, 6 adet büyük çocuk masası, bir adet malzeme dolabı, çocuklara ait 24 gözden oluşan kişisel dolaplar, bir adet su sebili, bir adet televizyon, bir adet DVD oynatıcı, bir adet çöp kovası, bir adet dört kapaklı dolap, iki adet açık raflı dolap, bir adet halı, bir adet sergileme panosu, bir adet yüksek boy iki kapaklı dolap, bir adet akvaryum, bir adet ayna ve ana kapıyla bağlantılı bir adet megafon bulunmaktadır.
Bu sınıfta öğrenme alanları birbirinden net olarak ayrılmamıştır.Sınıfın girişinde sol tarafta boy aynası asılıdır, hemen bitişik olarak bir dolabın üzerinde bloklar dizilidir. Yine bloklara bitişik olan dolapta çocukların etkinlik dosyaları ve kitap rafı yer almaktadır. Bu alanın hemen yanında bir dolabın üzerinde televizyon ve DVD oynatıcı durmaktadır. Bu cihazlara bitişik olan diğer dolapta evcilik malzemeleri, yap-bozlar, yapı setleri yer almaktadır. Bu alanın karşısında bulunan dolabın üzerinde bir akvaryum bulunur. Öğretmen için bir masa ve sandalye yoktur, öğretmenin çocuk sandalyesine oturduğu ve çocuk masalarından birini kullandığı görülmektedir. Sınıfın yerleşim düzeni şekil 2’de verilmiştir.
Şekil 2. Sınıf 2 Yerleşim Düzeni
1-Sınıf Kapısı 6-Materyal Dolabı 11-Müzik Aletleri Panosu
2-Ayna 7-Materyal Dolabı 12- Çocuk Dolabı
3-Blok Köşesi 8- Pano 13- Çocuk Dolabı
4-Materyal Dolabı 9- Pencere 14- Çocuk Dolabı
5-Kitaplık 10-Depo Dolabı