Yorgan Yapım Aşamaları

Yorgan ustalarının tamamı yorgan dikim aşamalarını yüz ile astarını birbirine dikilmesi, içinin pamuğunun yerleştirilmesi, ağzının dikilmesi, çubukla içinin dağıtılması, dört kenarının teğel alınması, yorgan modelinin çizilmesi ve dikim işleminin başlaması şeklinde sıralamışlardır.

Şekil 18: Yorgan Yapım Aşaması (İnci Terkan 10/12/2008)

*Yorgan yüzü için seçilen kumaş, astarlamada kullanılacak kumaş ölçü alınarak düz bir zeminde kesilir.

Tablo 14: Yorgan astarlamada kullanılan kumaşlar

Yorgancılık sanatıyla uğraşan bireylerin yorgan astarlamada kullandığı kumaşlara ilişkin veriler değerlendirilmiş ve dağılımlar Tablo 14’te verilmiştir.

Yorgan Astarlamada Kullanılan Kumaşlar F % 46- 42 tel astar 37 46 Mermerşahi 23 29 Amerikan bezi 18 23 Patiska 9 11 Nevresimlik kumaş 4 5

*yüzde hesaplamalar n=80’e göre yapılmıştır.

Araştırmaya katılanlar yorgan astarlamada kullanılan kumaşları 42-46 tel astar, patiska, nevresimlik kumaş, amerikan bezi, mermerşahi olarak göstermişlerdir. Bu kumaşlar arasında en çok kullanılan kumaş türü %46 ile 42-46 tel beyaz astar olmuştur. %29’u mermerşahi, %23’ü amerikan bezi, %11’i patiska ve %5’i nevresimlik kumaş kullanmaktadır.

Şekil 19: Yorgan Yapım Aşaması Şekil 20: Yorgan Yapım Aşaması (İnci Terkan 10/12/2008) (İnci Terkan 10/12/2008)

* Yorgan yüzü ile astar birbirine dikilir. 4 tarafı dikilir ancak yün atıldıktan sonra çevirmek için bir miktar açıklık bırakılır. İçine yerleştirilecek yün, ipek satenin ön yüzünden çıkmasını engellemek için aynı ölçüde elyaf kesilir.

Şekil 21: Yorgan Yapım Aşaması Şekil 22: Yorgan Yapım Aşaması (İnci Terkan 10/12/2008) (İnci Terkan 10/12/2008)

* Yorgan yüzü astarı altta kalacak şekilde yere serilir. Üzerine kesilen elyaf serilir. Böylece yün atma işlemine hazırlanmış olur.

Şekil 23: Yorgan Yapım Aşaması Şekil 24: Yorgan Yapım Aşaması (İnci Terkan 10/12/2008) (İnci Terkan 10/12/2008)

* Hallaç makinesi kullanılarak yün atılır ve bu işlem birkaç kez tekrarlanır.

* Kullanılan çubuk yardımıyla yün düzeltilir. Burada önemli olan ustanın el yordamıdır. *Yorgan yapımında yorgancılar dolgu malzemesini düzeltip dağıtırken yorgan çubuğunu kullanmaktadır. Tabloya göre bu aşama için kullanılan başka araç gereç yoktur. Yorgancılar mesleki deneyime bağlı olarak bu aşamayı gerçekleştirmektedir.

Tablo 15: Yorgancılıkta kullanılan dolgu malzemesini gösteren dağılım

Yorgancılık sanatıyla uğraşan bireylerin yorgan yapımında kullandığı dolgu malzemesine ilişkin veriler değerlendirilmiş ve dağılımlar Tablo 15’te verilmiştir.

En Çok Kullanılan Dolgu Malzemesi F %

Yün 64 80

Pamuk 11 14

Sentetik elyaf 5 6

Toplam 80 100

Araştırmaya katılanların %64’ü dolgu malzemesi olarak en çok yün kullanmaktadır. %14’ü ise pamuk, %6’sı ise elyaf kullanmaktadır. Buna göre Ankara merkez ilçelerinde dolgu malzemesi olarak yün tercih edilmektedir.

Tablo 16: Çift kişilik, tek kişilik ve çocuk yorganında kullanılan pamuk miktarını gösteren dağılım

Yorgancılık sanatıyla uğraşan bireylerin yorgan çeşitlerinde kullandığı pamuk miktarına ilişkin veriler değerlendirilmiş ve dağılımlar Tablo 16’da verilmiştir.

Çift Kişilik Yorgada Kullanılan Pamuk Miktarı F %

3.00 kg – 3.50 kg arası 50 62

3.51 kg – 4.00 kg arası 28 35

4.01 kg – 4. 50 kg arası 2 3

Toplam 80 100

Tek Kişilik Yorganda Kullanılan Pamuk Miktarı F % 2,51 kg - 3,00 kg arası 45 56 3,01 kg – 3,50 kg arası 20 25 2,00 kg – 2, 50 kg arası 15 19 Toplam 80 100

Çocuk Yorganında Kullanılan Pamuk Miktarı F %

1,26 kg – 1,50 kg arası 41 51

1,00 kg – 1,25 kg arası 37 46

1,51 kg – 2.00 kg arası 2 3

Toplam 80 100

Araştırmaya katılanlar çift kişilik yorganda kullanılan pamuk miktarını %62’si 3,00 – 3,50 arası, %35’i 3,51 – 4.00 arası ve %3’ü 4,01 – 4,50 arasında olduğunu göstermektedir. Yorgan ustaları çift kişilik yorgan dikişinde dolgu malzemesi olarak pamuk kullandıklarında 3,00 ile 3,50 arası ağırlıkta pamuk tercih etmektedirler. Tek kişilik yorganda kullanılan pamuk miktarını %56’sı 2,51 – 3.00 arası, %25’i 3,01 – 3,50 arası ve %19’u 2,00 – 2, 50 arasında tercih etmektedirler. Çocuk yorganında kullanılan pamuk miktarı %51’i 1,26 – 1,50 arası, %46’sı 1,00 – 1,25 arasında ve %3’ü 1,51 – 2,00 arası kullanmaktadırlar. Tabloya göre standart bir miktar olmayışı desenin farklılığına bağlı olarak değiştiğini göstermektedir. Ankara ili merkez ilçelerinde bulunan yorgan ustalarının tamamının yorgan yapımında Adana koza pamuğunu kullandığı görülmüştür.

Şekil 25: Yorgan Yapım Aşaması Şekil 26: Yorgan Yapım Aşaması (İnci Terkan 10/12/2008) (İnci Terkan 10/12/2008)

* Yün düzeltildikten sonra yün içinde kalacak şekilde sarılarak toplanır. Sonuna geldiğinde yün, yorgan yüzü ile astar arasında kalacak şekilde yerleştirilir.

* Yünün astarla yüz arasına yerleştirilme. Şekil 27: Yorgan Yapım Aşaması

(İnci Terkan 10/12/2008)

Şekil 28: Yorgan Yapım Aşaması Şekil 29: Yorgan Yapım Aşaması (İnci Terkan 10/12/2008) (İnci Terkan 10/12/2008)

* Yorgan yüzü ve astarı birbirine dikerken açık bırakılan kısım elde dikilerek kapatılır. * Çubuk yardımıyla yorgan yünü arada kalacak şekilde açılır.

Şekil 30: Yorgan Yapım Aşaması Şekil 31: Yorgan Yapım Aşaması (İnci Terkan 10/12/2008) (İnci Terkan 10/12/2008)

* Açılan yorgan önce tersinden sonra yüz kısmından çubuklanarak düzeltilir. Burada önemli olan dolgu malzemesinin yorganın tüm yüzeyine eşit olarak dağılmasıdır.

Şekil 32: Yorgan Yapım Aşaması Şekil 33: Yorgan Yapım Aşaması (İnci Terkan 10/12/2008) (İnci Terkan 10/12/2008)

* Yorgan yüzü ile astar arasında kalan yünün kaymaması için dört taraftan teğel alınır.

Şekil 34: Yorgan Yapım Aşaması Şekil 35: Yorgan Yapım Aşaması (İnci Terkan 10/12/2008) (İnci Terkan 10/12/2008)

* Yorganın kenar suyu için 2 sıra çizgi çekilir. Burada kullanılan özel bir ölçü yoktur. Usta bu çizgileri göz kararı belirler. Bu dikişin adı peyim dikişidir.

Şekil 36: Yorgan Yapım Aşaması Şekil 37: Yorgan Yapım Aşaması (İnci Terkan 10/12/2008) (İnci Terkan 10/12/2008) * Yorgan kenarına 2 sıra kenar suyu çekilmiş şekli.

Şekil 38: Yorgan Yapım Aşaması Şekil 39: Yorgan Yapım Aşaması (İnci Terkan 10/12/2008) (İnci Terkan 10/12/2008)

* Çirpi ipi kullanılarak desen çizmek için kullanılacak olan çizgiler tebeşirle çizilir. Böylece desenin merkeze uygun olarak yerleştirilmesi sağlanmış olur.

Şekil 40: Yorgan Yapım Aşaması Şekil 41: Yorgan Yapım Aşaması (İnci Terkan 10/12/2008) (İnci Terkan 10/12/2008)

Yorgan üzerine deseni geçirmek için istenilen şeklin kalıbının çıkartarak yorgan yüzeyine uygulamaktadır. Sipariş almak için hazırladıkları kataloga ait kalıplar hazır bulunmaktadır.

Şekil 42: Yorgan Yapım Aşaması Şekil 43: Yorgan Yapım Aşaması (İnci Terkan 10/12/2008) (İnci Terkan 10/12/2008)

* Pergel ve hazır kalıp kullanılarak desen tebeşirle çizilmeye başlanır.

Şekil 44: Yorgan Yapım Aşaması Şekil 45: Yorgan Yapım Aşaması (İnci Terkan 10/12/2008) (İnci Terkan 10/12/2008)

* Yorgan dikişinde kullanılan teknikler uygulanarak yorgan dikimi bitirilir.

Yorgan ustalarının tamamı yorgan bitirme süresinin desenin zor veya kolay olmasına bağlı olarak değiştiğini ancak sipariş alınan yorganların en fazla 0-5 gün arasında bitirildiğini belirtmektedir.