Yol dışı otoparklar

Araçların cadde ve sokak dışında park etmesi için ayrılmış alanlardır. Yol kenarı parklar gibi kolay tasarlanabilen parklar değillerdir. Yol dışı otoparklar mağazalar arasında bulunan boş alanlar, bodrumlar, ticaret merkezlerine yakın bölgelerdeki boş alanlar, toplu taşıma sistemlerinin ulaşamadığı sanayi bölgeleri, terminaller, limanlar, istasyon gibi yerlerde tasarlanmaktadır. Çalışma bölgesi içerisinde ve sürücülerin kolaylıkla erişebilmelerine imkân tanıyacak yerlerde olmalıdır. (Fırat, 2013)

Yol dışı otopark alanlarının kavşak noktalarına yakın olmamasına özen gösterilmelidir. Özellikle trafiğin yoğun olduğu yollardan giriş-çıkış yapılması zorunluluğu varsa ilave şeritlerle trafik güvenliği sağlanmalıdır. (Özdemir, 2006)

İş yoğunluğunun fazla olduğu yerlerde yol dışı otoparkları tahsis etmek zor ve ihtiyaca gereken cevabı veremediği için bu sorun çok katlı tesisler yapılarak çözülmeye çalışılmaktadır. (Taş, 2012)

Yol dışı otoparkların etkin ve verimli olarak kullanılmasını sağlamak; tesisin konumuna, erişilebilirliğine, emniyetine, zemin özelliklerine, çevre şartlarına, giriş-çıkış kolaylığına ve tasarım özelliklerine bağlıdır.

Şekil 6.8. Yola Dik Park Etme Modeli(Ege Üniversitesi Hastanesi)

Yol dışı otoparklar 2 grupta incelenebilir:

1. Açık alan otoparkları 2. Çok katlı otoparklar

6.3.2.1. Açık alan otoparkları

Hem dikey hem açılı nadiren de paralel olarak tasarlanabilen açık alan otoparkları diğer park türlerine göre daha çok tercih edilmektedir. Bazı bölgelerde yoğun araç miktarından dolayı oluşabilecek görüntü kirliliğini önlemek için otoparklar zemin yüzeyinden yaklaşık 1 metre kadar derinde tasarlanabilmektedir.

Açık alan otopark tesislerinde şu hususlara dikkat edilmelidir;

 Park yerlerine ait sınırlar 12-20 cm genişliğinde boyanarak belirlenmelidir.

 Duvara karşı park yapılması durumunda sınırlamalar 1 m yüksekliğinde yapılabilmelidir.

 Otopark tesisinin yan sınırlamaları için uzunluğu 50-60 cm, genişliği 20 cm olan bordürler kullanılmalıdır.

 Park yerinde düzenleme ile tampon için dingil yüksekliğinde bordür ve plastik korumalar kullanılmalıdır.

6.3.2.2. Çok katlı otoparklar

Nüfus yoğunluğu her geçen gün daha da artan büyükşehirlerde araç sayısındaki artış miktarı otopark ihtiyacındaki artışı da belirlemektedir. Arsalara olan talebin artışı, uygun arsaların yetersiz oluşu zamanla arsa fiyatlarında anlaşılması güç bir artış oranına sebep olmaktadır. Yatırımcılar, aldıkları arsalardan yüksek oranda kazanç elde etmek için en verimli şekilde değerlendirmeye ve günümüzün ihtiyaçlarına cevap vermeye çalışmaktadır.

Bugün otomobilin yaşamımızın vazgeçilmez bir unsuru olduğu kabul edilmiş durumdadır. Buna bağlı olarak yatırımcıların inşa ettikleri binalarda otopark tesislerine de yer ayırmaları bu tesislerin de yaşamın vazgeçilmez ihtiyacı olduğunun kabulüdür. Bu bilincin elde edilmesi park sorununun büyümesiyle daha fazla gerekli hale gelmiştir.

Kullanılabilir alanların giderek azalması, arazi kullanım senaryolarını geliştirerek minimum alandan maksimum kapasitenin sağlanması yönünde çözümler üretmeye yönlendirmiştir. Bu konuda araçların, aynı düzlemde geniş alanlara yayılmasından ziyade düşey düzlemde kullanılabilir alanlara ulaştırılmasının sağlanması için katlı otoparklar planlanarak, aynı alana sahip daha fazla kapasitedeki ihtiyaca cevap verilmektedir.

Düşey düzlemlere erişim rampa veya asansörler yardımıyla yapılmaktadır. Çok katlı otoparklarda katlara farklı noktalardan erişme imkânının olması tesis içerisindeki araç hareketlerinin birbirini etkilemeden tamamlanmasını sağlamaktadır. Bu da sürücüler için zaman tasarrufu demektir.

Çok katlı garajlarda üst katlara ulaşmak için yapılan rampalar tesislerin kapasitesine olumsuz yönde etki etmektedir. Tesisler kar etmek amacıyla işletildiği için maksimum kapasite için her türlü tasarım göz önüne alınmaktadır. Rampa yerine asansör kullanarak araçların üst katlara erişiminin sağlanması fayda maliyet analizlerinde olumlu sonuçlar veren bir çözümdür. Bir diğer olumlu yönü de manevra esnasında olabilecek kazaların önlenmesidir. (Taş, 2012)

Kapalı otopark tesislerinde önemli olan diğer bir konu da yangın uyarı sistemleri ve havalandırma sistemleridir. Çevreci tesislerin sürdürülebilirliği, hayati öneme sahip ve ekolojik dengeye katkı sağlayacak sistem özelliklerinin varlığına bağlıdır. Kapalı otopark tesislerinde kurulacak olan uyarı, güvenlik ve yangın sistemlerine ilişkin detaylı özellikler şartnamelerde belirtilerek esaslara uygun tasarım yapılmasına gayret edilmelidir.

Katlı otoparklar 2 grupta incelenmektedir;

a. Rampalı katlı otoparklar b. Mekanik otoparklar

Otopark ihtiyacının fazla olduğu, rampalı katlı otopark tesislerinin yapımı için uygun olmayan ve yüksek arsa fiyatına sahip yerlerde mekanik otoparklar tercih edilmektedir. Kurulacak olan sistem arsa boyutuna, coğrafik durumlara, kapasite ve işletmeyle ilgili ekonomik durumlara bağlıdır. (Güngör, 2006)

Katlı rampalı otoparkları rampa şekline bağlı düz, paralel, eğimli, dairesel olmak üzere tasarlanmaktadırlar. Neufert kriterlerine göre;

 Rampa eğimi %15 olarak alınmalı ve bu değer küçük garajlar için %20’den büyük olmamalıdır.

 Rampa ile yol arasında %15’ten fazla eğim olması durumunda rampa ve yol arasına 5m ya da daha fazla uzunlukta yatay bir yüzey olmalıdır.

 Rampalar için asıl eğim %12 olmalı, rampa ile katları birleştiren ara kısmın eğimi ise %6 olmalıdır. (Özdemir, 2006)

Son zamanlarda birçok belediye, yol kenarlarında düzenleme çalışmaları yaparak yeni otopark alanları kazanmayı hedeflemektedir. Birçok çalışmada refüjler ve yaya kaldırımları daraltılarak park alanları kazanılmaktadır. Otopark kazanılamayan refüjler insanlar tarafından zamanla otoparka dönüştürülmektedir. Bu durum bazen bariyerlerle engellenmeye çalışılsa da sonuç değişmemektedir. Otopark yapılmasının imkânsız olduğu bölgelerde Şekil 6.9.’da da görüldüğü gibi insanlar otopark problemini boş buldukları alanları kullanarak çözmektedirler.

Şekil 6.9. Taksim Meydanında Boş Alanların Otopark Olarak Kullanılması