3.5.1. Geçici Ve Kesin Teminat İşlemleri 3.5.1.1. Geçici Teminat İşlemleri
Çalışmamızda önceki bölümlerde değindiğimiz gibi, kamu kurum ve kuruluşlarının açmış olduğu İhalelere katılmak isteyen inşaat işletmeleri 4734 sayılı yasanın 33’üncü maddesine göre teklif ettikleri bedelin %3’ünü geçici teminat olarak yatırmak zorundadırlar. Teminat olarak yatırılan bu tutarlar eğer ihale alınamazsa geri alınabilir. Eğer ihale kazanılırsa kesin teminata dönüştürülebilir. Kesin teminat ise iş sözleşmesine göre yapılıp teslim edildikten sonra geri alınır.
Tekdüzen muhasebe sisteminde teminat olarak üçüncü kişilere verilen değerler eğer bir yıl veya bir hesap döneminde geri alınacak ise 126 Verilen Depozito ve Teminatlar hesabında izlenir. Geçici teminatlar ihale sonuçlanıncaya kadar verildiği için 126 Verilen Depozito ve Teminatlar hesabında izlenir. Kesin teminatlar ise iş tamamlanınca geri alınacağından, 226 Verilen Depozito ve Teminatlar hesabında izlenir.
ÖRNEK: Yıllara yaygın inşaat faaliyetinde bulunan X İnşaat A.Ş 20.4.2009 tarihinde Sağlık Bakanlığının açmış olduğu Hastane İnşaatı ihalesine katılmış ve 200.000,00 TL teklif vermiştir. % 3 geçici teminatı nakit olarak yatırılmıştır.
Geçici Teminat = 200.000,00 * 3 / 100 Geçici Teminat = 6.000,00 TL
______________ 20.04.2009_________________________ 126 Ver. Dep. Ve Teminatlar HS. 6.000,00
100 Kasa HS. 6.000,00
Hastane İnşaatı Geçici Teminatı
¾ Teminatın 22.04.2009 tarihinde geri alınması; ______________ 22.04.2009_________________________ 100 Kasa HS. 6.000,00
126 Ver. Dep. Ve Teminatlar HS. 6.000,00
Hastane İnşaatı Geçici Teminatı
________________ / ________________________________
¾ Teminatın yanması;
______________ 22.04.2009_________________________ 689 Diğ. Olağandışı Gid.ve Zar.HS. 6.000,00
126 Ver. Dep. Ve Teminatlar HS. 6.000,00
Hastane İnşaatı Geçici Teminatı
___________________ / ________________________________
3.5.1.2. Kesin Teminat İşlemleri
Örnek: Yıllara yaygın inşaat faaliyetinde bulunan X İnşaat A.Ş 20.4.2009 tarihinde Sağlık Bakanlığının açmış olduğu Hastane İnşaatı ihalesine katılmış 22.04.2009 tarihinde ihale sonuçlanmış işletme ihaleyi 200.000 TL ihale bedeli ile üstlenmiştir. İşletme geçici teminatı geri almış yerine kesin teminat olarak İş Bankası Merkez şubeden aldığı teminat mektubunu kesin teminat olarak vermiştir. Teminat mektubu komisyonu olarak bankaya 120 TL komisyon nakit olarak ödenmiştir.
Kesin Teminat = İhale Bedeli * 6 / 100 = 200.000 * 6 / 100 = 12. 000 TL ______________ 22.04.2009_________________________ 910 Teminat Mek.Borçlular HS. 12.000,00
911 Tem.Mek.Alacak.HS 12.000,00
Teminat Mektubu Verilmesi
_______________22.04.2009 ________________________ 740 Hizmet Üretim Maliyeti HS. 120,00
100 Kasa 120,00
Teminat Mektubu Komisyonu Ödemesi
İnşaat tamamlanıncaya kadar nazım hesaplarda izlenen kesin teminata ilişkin teminat mektubu inşaat tamamlandığında geri alınır.
¾ Kesin teminatın 15.03.2010 tarihinde geri alınması; ______________ 15.03.2010_________________________ 911 Tem.Mek.Alacak.HS 12.000,00
910 Teminat Mek.Borçlular HS. 12.000,00
Kesin Teminat Mektubunun Geri Alınması
___________________ / ____________________________ 3.5.2. İnşaat Sözleşmesi Yapılması
Taahhüt şeklinde yapılan inşaat işleri bir sözleşmeye dayalı olarak yapılması nedeniyle ortada bir inşaat yapım sözleşmesinin olması gerekir. İnşaat sözleşmeleri iki tarafın kendi arasında düzenleyeceği bir yazılı sözleşme olabilir. Ançak ileride ortaya çıkacak uyuşmazlıkların sağlıklı çözümü için genellikle onaylı yazılı sözleşmeler tercih edilmektedir206.
Sözleşmenin noterde yapılması durumunda sözleşme giderlerini taahhütte bulunan işletme üstlenmektedir. Yapılan sözleşme giderleri doğrudan bir inşaatın yapımı ile ilgili olması nedeniyle ilgili inşaatın maliyetini oluşturan unsurlardan biridir. Bu nedenle 740 Hizmet Üretim Maliyeti Hesabına kaydedilir.
Örnek: Yıllara yaygın inşaat faaliyetinde bulunan X İnşaat A.Ş 20.4.2009 tarihinde Sağlık Bakanlığının açmış olduğu Hastane İnşaatı ihalesine katılmış 22.04.2009 tarihinde ihale sonuçlanmış işletme ihaleyi 200.000 TL ihale bedeli ile üstlenmiştir. Noterde sözleşme imzalanmış ve 150 TL sözleşme gideri, 5 TL KDV 8. notere peşin ödemiştir. Ayrıca ihale bedelinin binde 4,5 ini oluşturan 900,00 TL tutarındaki damga vergisi makbuz karşılığı Sağlık Bakanlığına ödenmiştir.
______________ 15.04.2009_________________________ 740 Hizmet Üretim Maliyeti 1.050,00
191 İndirilecek KDV 5,00
100 Kasa 1.055,00
Hastane İnşaatı Sözleşme Gideri
___________________ / ____________________________
İnşaat sözleşmesi yapıldıktan sonra, bazı durumlarda inşaat işletmeleri yapımından vazgeçebilmektedirler. Bu durumda daha önce 740 hesaba yazılmış bulunan sözleşme giderlerinin 770 Genel Yönetim Giderleri Hesabına alınması gerekir.
¾ Sözleşmenin 25.04.2009 tarihinde iptal edilmesi, ______________ 25.04.2009_________________________ 770 Genel Yönetim Gider. HS. 1.050,00
740 Hizmet Üretim Maliyeti 1.050,00
Hastane İnşaatı Sözleşme Gideri
___________________ / ____________________________
3.5.3. İnşaat Şantiyesi Elektrik Su Depozitosu, Şantiye Giderleri
Yıllara yaygın inşaat faaliyetinde inşaat alanında üretime başlanabilmesi için öncelikle inşaat üretiminde kullanılacak elektrik ve suyun olması gereklidir. Depozito yatırılması gereken durumlarda, depozitolar ilk yatırıldığında uzun vadeli olması nedeniyle 226 Verilen Depozito ve Teminatlar Hesabında izlenir. İnşaatın tamamlanmasına bir yıl kaldığında kısa vadeli hale gelmesi nedeniyle buradan 126 Verilen Depozito ve Teminatlar Hesabına aktarılır.
Örnek: Yıllara yaygın inşaat faaliyetinde bulunan X İnşaat A.Ş. 30.04.2009 tarihinde hastane inşaatı şantiyesi için 3.000,00 TL elektrik depozitosu ve 2.000,00 TL su depozitosunu nakit olarak yatırmıştır.
______________ 30.04.2009_________________________ 226 Ver. Dep. ve Teminatlar HS. 5.000,00
100 Kasa HS. 5.000,00
Hastane İnşaatı Elektrik Ve Su Depozito Ödemesi
___________________ / ____________________________
¾ İnşaat işinin bitiminin bir yıldan az kalması durumunda aktarım; ______________ 30.04.2009_________________________
126 Ver. Dep. ve Teminatlar HS. 5.000,00
226 Ver. Dep. ve Teminatlar HS. 5.000,00
Hastane İnşaatı Elektrik Ve Su Depozitosunun Kısa Vadeli Hale Gelmesi
Şantiye binaları; kuruldukları yerde inşaat çalışanlarının barınmalarını sağlamak amacıyla oluşturulan mekânlardır. Uygulamada şantiye binaları geçici barakalar olabilecekleri gibi uzun sure kullanıma uygun şantiye binaları seklinde de yapılabilmektedirler207.
Geçici veya kalıcı olarak yapılsın, şantiye binaları maddi duran varlık niteliğinde olan varlıklardır. Bu varlıkların bir defada mı gider yazılacağı yoksa aktifleştirilip amortisman yoluyla mı giderleştirileceği konusunda terettüdler söz konusudur. 01.01.2004 yılından itibaren geçerli olmak üzere ve faydalı ömür esasına göre düzenlenen 333 nolu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğin de belirlenen yeni amortisman oranlarının yer aldığı listenin 1.1.4. bölümünde geçici barakalar, şantiye binaları ve prefabrik yapıların 10 yıllık faydalı ömürlerinin olduğu ve dolayısıyla %10 amortisman ayrılması gerektiği belirtilmiştir.
Belli bir inşaatın yapımı için oluşturulan ve o inşaatın yapım süresi ile sınırlı kullanım alanı olan geçici barakalar şeklinde yapılan şantiye binalarının bir defada gider yazılması gerektiği konusunda Maliye Bakanlığı ile yargının görüşü aynıdır. Bu nedenle sadece belli bir inşaat için geçici olarak oluşturulan bu yapılara ait giderler doğrudan inşaat maliyetleri içerisinde yer almak üzere 740 Hizmet Üretim Maliyeti hesabına kaydedilir. Kalıcı olarak yapılan ve inşaat tamamlandıktan sonra da kullanılan şantiye binaları ise yapımı süresince 258 Yapılmakta Olan Yatırımlar hesabında izlenir, şantiye binasının yapımı tamamlanınca 252 Binalar hesabına alınır ve yıllar itibariyle itfa edilerek amortismana tabi tutulur208.
Örnek: Yıllara yaygın inşaat faaliyetinde bulunan X İnşaat A.Ş. 28.04.2009 tarihinde hastane inşaatı için şantiye binası olarak geçici baraka oluşturmuş ve bu iş için 1.000,00 TL ve % 18 KDV den oluşan malzeme gideri peşin olarak ödenmiştir. ______________ 28.04.2009_________________________
740 Hizmet Üretim Maliyeti 1.000,00 191 İndirilecek KDV HS. 180,00
100 Kasa HS. 1.180,00
Hastane İnşaatı Şantiye Binası Gideri
___________________ / ____________________________
207 Şenlik, s. 270. 208 Şenlik, s. 237.
Günümüzde birçok inşaat işletmesinin prefabrik şantiye barakaları kullandıkları görülmektedir. Bu prefabrik yapılar kolay bir şekilde sökülmekte ve yine kolay bir şekilde monte edilmektedir. Bu prefabrik yapılar aynı zamanda bir şantiyeden sökülüp diğer şantiyede kullanılabilmektedir. Bu prefabrik yapılar birden fazla yıl kullanım ömrüne sahip olması nedeniyle aktifleştirilerek amortismana tabi tutulmalıdır. Diğer taraftan bu prefabrik yapıların 251 Yer Altı ve Yer Üstü Düzenleri hesabında izlenmesi uygun olur.
Örnek: Yıllara yaygın inşaat faaliyetinde bulunan X İnşaat A.Ş. 28.08.2010 tarihinde hastane inşaatı şantiyesinde kullanmak üzere Prefabrik barakayı 8.000,00 TL ve % 18 KDV ödeyerek nakit olarak almıştır.
______________ 28.08.2010_________________________ 251 Yer Altı ve Yer Üst. Düz. HS. 8.000,00
191 İndirilecek KDV HS. 1.440,00
100 Kasa HS. 9.440,00
Şantiyeler İçin Alınan Prefabrik Barakalar
___________________ / ___________________________
3.6. İNŞAAT HİZMET ÜRETİM MALİYETİNİN HESAPLANMASI