Yetişkinlerde Öğrenme

Yetişkin, davranışlarının hemen hemen hepsini öğrenme yoluyla kazanır. Öğrenmek; alışkanlık, bilgi kazanmak veya tecrübe ve eğitim vasıtasıyla davranışların değişmesidir (Kurt, 2014b: 153-154). Öğrenme davranış değişikliği, bilgi, beceri ve

34

tutumların kazandırıldığı eylem veya süreçtir (Knowles, Holton ve Swanson, 2005: 23).

Aslında öğrenme, bireylerin tek başına yaptıkları bir şeydir. Bireyler bilgi, beceri ve tutumlarını başkalarından çekerek yaparlar. Eğitim ise bireyin bilgiye, beceriye ve tutumlara itmeye veya öğrenme ortamı oluşturmaya yarar (Rothwell, 2009: 3). Öğrenme, kişisel tercih ya da istekten çıkmış zorunluluk haline dönüşmektedir (Göçmen, 2003: 3). Çünkü, insanlık bilgisinin tamamını beş yılda bir kez değiştirmektedir (Rothwell, 2009: 2). Yetişkinler bu hızlı değişen bilgi temelli dünyayı anlamak, analiz etmek ve her alanda bilgiyi kullanmak için öğrenmek zorundadır.

Dünyadaki kişi sayısı kadar öğrenme vardır. Çünkü öğrenme kişisel deneyim şeklidir. Her insanın zekası, yaşı gibi fiziksel yeterlilikleri, sahip olduğu değerler, yaşam birikimleri, iletişim kurma şekilleri, ilişkileri ve en önemlisi öğrenme ve gelişme konusundaki istek, ilgi ve kararlılık insanın öğrenme becerisini etkilemektedir ( Karafilik, 2017; Göçmen,2003: 15).

Yetişkin eğitiminde ise öğrenilecek konunun pratikte bir ihtiyaca cevap vermemesi, eğitimde kullanılan yöntemlerin etkin olmaması, yetenek düzeyleri farklı olan öğrenenlerin aynı öğrenme ortamında olması, eğitim yeri gerekli niteliklere sahip olmaması, eğitim için araç ve gereçlerin eksik olması gibi çeşitli faktörler öğrenmeyi olumsuz etkilemektedir (Kalkandelen, 1979: 35). En iyi öğrenme koşulları içinde bile yetişkinler öğrenme kapasitesini tam olarak kullanamamaktadır. Öğretilecek konunun seçimi, çevresel düzenlemeler, eğitimcinin becerisi kuşkusuz önemlidir ama öğrenmenin olmazsa olmazı kişinin öğrenme isteği ve tutumudur (Göçmen, 2003: 43).

Yetişkinler eğer isterlerse, ihtiyaçları varsa, sorunlarıyla ilgiliyse, şekilci olmayan yöntemlerle, tecrübeleri ışığıyla yol göstererek ve gelişmeyi ölçerek öğrenebilmektedir ( Taşkın, 1993: 42).

Yetişkinlerde öğrenme iki anlamda açıklanmaktadır. Birincisi; düşünsel, bedensel ve toplumsal olgunluğa erişmiş kimselerin yeni bilgi ve becerileri edinmesi, yeni tutumlar geliştirmesi işlemidir. İkincisi ise; yetişkinlerin yeni bilgi ve becerileri

35

edinmelerini, yeni tutumlar geliştirmelerini sağlayan süreçler ve bu süreçleri etkileyen (düşünsel, hayati ve toplumsal) etmenlerdir ( Titmus ve diğerleri, 1985: 23).

Yetişkinlerin öğrenmesi konusunda yapılan birçok araştırmadan genel sonuçlara ulaşılmıştır. Bunlardan bazıları şu şekildedir (Barutçugil, 2002: 22-23);

• Yetişkinler, soruna veya fırsata odaklandıkları için “nasıl” sorusuna cevap aramaktadır. Bilmek ihtiyacında oldukları konuları öğrenmeyi,

• Gerçek yaşamlarına uygulabileceği ve hemen kullanabilecekleri yeni bilgileri öğrenmeyi,

• Eğitime zengin deneyim birikimiyle gelirler ve bunu birikimleri üzerine yapılandırmayı ve bu yönde geliştirmeyi,

• Öğrenme süreçlerinde yani eğitim temposu, konuların sıralandırılması, katılım derecesi, geribildirim ve takdir gibi konularda söz sahibi olmayı, • Farklı hızlarda ve tarzlarda öğrendiklerinden eğitim yöntemlerinin çeşitlilik

göstermesini,

• Büyük resmi görmek istediklerinden “nasıl”ın arkasındaki “niçin”i de görmeyi,

• Eğitim sırasında diğer katılımcılarla etkileşim halinde olduklarından alt gruplar, takımlar, görev ortakları, öğrenme ortaklıkları gibi öğrenme egzersizleri yapmayı,

• Dikkatlerini yoğunlaştırabilecekleri süre 8-10 dakika kadar kısa olduğu için eğitimci eğitim hızını buna göre ayarlamasını,

• Zamanları değerli olduğundan eğitimin etkili, maliyete değer ve kısa zamanda yatırıma dönebilecek şekilde olmasını isterler.

Thorndike yaptığı bir araştırmada yetişkin birinin 45 yaşına kadar öğrenme hızının verimli bir düzeyde kaldığını göstermektedir. Öğrenme hızı 20-25 yaşlarında en yüksek düzeyde bulunduğu, 42-45 yaşlarına kadar % 1 oranında bir azalış görüldüğü, 45’ ten sonra önemli oranda düştüğü belirtmektedir. Bu durum, öğrenme belli bir süre ile sınırlandığı zaman, çocuk ve gençlerin, yetişkinlerden daha kısa sürede

36

öğrendiğini göstermektedir. Dolasıyla yetişkinlerin öğrenme yeteneğini yitirmediği, ancak öğrenme hızında bir yavaşlama olduğu anlaşılmaktadır (Kurt, 2014b:195). Yetişkinlere yapılan bir başka araştırma sonuçlarına göre genç yetişkinlerin ve ileri yaştaki yetişkinlerin öğrenme yetisi arasındaki farkın özü yaşa değil, geçmiş eğitime ve becerilere bağlı olduğu, zaman sınırlamasının ortadan kalmasıyla yetişkinlerin yetmiş yaşına kadar en az gençler kadar iyi öğrendiği belirtilmektedir (Merriam, 2013: 106).

Günümüzde yetişkinlerin yaş sınırları değiştiği için 30 yaşında fakülte dekanı, 35 yaşında büyükanne, 50 yaşında emekli, 70 yaşında üniversite öğrencisi olan insanlar; 65 yaşında ilkokulda çocuğu olan babalar; 55 yaşında yeni iş kuran dullar ortaya çıkmıştır (Onur, 1997: 176). Bu nedenle yetişkinlerin zekâsının azaldığı ya da yeni şeyler öğrenemeyeceği gibi ifadeler doğru değildir.

Strauch (2012: 10) ise, yetişkin beyninden söz etmektedir. Bu beyin orta yaş olarak kabul edilen şaşırtıcı derecede becerikli ve yeteneklidir. Kahvaltıda ne yediğini unutan beyin, işe gidip çokuluslu bir bankayı ya da okulu ya da kenti, hatta bir ülkeyi yönetebilen, sonra eve dönüp konuşan arabalarla, konuşmayan ergen çocuklarla, ipotekli konut kredisinin çöküşüyle, komşulalarla, anne-babayla uğraşabilmektedir. Yaşın ilerlemesi yetişkinin öğrenmesine engel oluşturmazken, yetişkinin yaşam içindeki rolleri öğrenmeye engel oluşturabilmektedir. Yetişkinler eş olma, anne olma, çalışan olma gibi geleneksel rolleri daha rahat benimserken sürekli öğrenme ile ilgili bir rolü göz ardı edebilmektedir (Göçmen, 2003: 15).

Sürekli öğrenme içerisinde yer alan yetişkin eğitimi; ilerlemiş yaşın örgütsel ortamdaki değişimin önünde engel olmadığını, aksine örgütün hedeflerine katkı sağlayabileceğine işaret etmektedir (Man,2017: 68). Dolasıyla yetişkin eğitimi, örgütlerin amaçlarına ulaşabilmeleri için elverişli bir araçtır. Örgütlerdeki yetişkin eğitiminin amacı, personelinin ve örgütlerinin hedeflerini gerçekleştirmek için gerek duyulan iş yapma becerilerini geliştirmektir. Yetişkin eğitiminin insani amacı ise; personelinin Maslow’un güvenlik aracılığı ile ayakta kalma, sevgi ve kendini gerçekleştirmek için saygı ihtiyaçlarına ilişkin hiyerarşi merdiveninde kendi

37

çabalarıyla yükselmeleri için gerekli olan becerileri gerçekleştirmelerine yardımcı olmaktır (Kurt, 2014a: 33-34).