Yerleşim Bölgeleri

Krizin patlak verdiği ilk başlarda durum bütün Iraklılar için çok zor olmuştur. Iraklılar; geçici de olsa gece gündüz okullarda, camilerde, hüseyniyelerde, mescitlerde, henüz tamamlanmamış binalarda, stadyumlarda, iş yerlerinde ve kaldırımlarda kalıyorlardı. Diğer taraftan durumu iyi olanlar otellerde ya da kiralık evlerde kalıyorlardı. Biraz geçtikten sonra hükümet, yerel hükümetler, Irak’ta çalışan yerel ve uluslararası örgütler göçmenler için uygun yerler yapmaya ve onlara yardım etmeye başladılar. Bu bölgedeki sakinler için yapılan girişimler tarihi bir adımdı.

Irak devleti ve siyasi Türkmen güçlerin, Türkmeneli’nin farklı bölgelerinden göç eden Türkmen ailelerinin dağılmaması için onları bir coğrafi yerde toplama güçleri yoktu. Türkmenlerin dağılması, bu bölgeler DAEŞ terör örgütünden kurtarıldıktan sonra onları kendi yurtlarına iade etme işini zorlaştıracaktır ki Bu gün bu tabloyu apaçık bir şekilde görmekteyiz. Kanaatimce Türkmen örgütleri ve devlet kurumlarının ülke içinde ve dışında bilmediği onlarca göçmen aile bulunmaktadır. Ailelerin bu şekilde dağılması ileride Türkmeneli’nin demografik yapısı üzerinde olumsuz bir şekilde etkili olacaktır.

Ülke İçi Göç:

Göçmenler Irak’ta resmi ve gayri resmi kamplarda ve özel meskenlerde kalmaya başlamışlar. 2016 yılı rakamları göç oranlarının zirve yaptığı yıldır. Uluslararası Göç Örgütü’nün bildirdiğine göre 3.113.958 kişi (518.993 aile) 106

bölgede ve 3771 yerde yayılmışlar363. Göç Örgütü’nün ifade ettiğine göre ülke içinde göç edenlerin %71 çoğunluğunda hususi meskenlerde kalmaktadır. Onların %47’si kiralık evlerde, %24’ü misafir olarak başka ailelerin yanında kalmakta ve %1’den azı bir kesim ise otel ya da motellerde kalmaktadır. %16’sı kötü şartlara sahip barınaklarda kalmaktadır364.

Irak’ın güney derinliklerindeki bazı iller hariç sadece Türkmen ailelerin Irak’ın bütün şehirlerine dağıldıkları görülmektedir. Zira onlar Irak’ın birbirine yakın olan orta kesimi, güneyi ve kuzeyine dağılmışlar. Telafer’in bazı aileleri Erbil, Süleymaniye ve Duhok gibi kuzey illere göç edip yerleşmişler. Bir kısmı Erbil’deki göçmen Bahreka kampında kalmaktadır. Orta ve iyi bir geliri olanlar kiralık daire ve evlerde kalmaktadırlar. Telafer ve Tuzhurmatu kazasına bağlı olan bazı nahiye ve köylerde olan aileler, Tuzhurmatu’nun iç kesimlerinden bazı aileler, Beşir köyünden aileler, Taze nahiyesi ve Kerkük’teki Dâkûk kazasından az bir kesim Kerbela, Necef, Babil ve Divaniye gibi güney illere göç etmişler. Kerbela’ya göç edenler kiralık evlerde ya da ez-Zuvar ve el-Me’velharec kentlerinde olduğu gibi göçmenler için yapılan toplu konutlarda kalmışlar. Bu kentlerde göçmen kampları ve henüz tamamlanmamış binalar bulunmaktadır. Necef’te göçmen aileler genelde el- Me’velharec gurubu bünyesinde dini yapı ve okullarda yaşamaktadır365.

Göçmenlerin bir kısmı mescitleri, hüseyniye merasim mekânları ve dini okulları mesken edinmişler. Yaklaşık olarak 100.000 kişi Irak’ın orta kesimlerine ve güneyine göç etmiştir. Necef Göç ve Göçmenler Müdürü’nün ifade ettiğinde göre tüm illerden Necef’e göç edenlerin sayısı 86.446 kişidir. Sadece Telafer şehrinden göç edenler 6.709 aile yani 33.545 kişidir. Göçmenler, Necef, Kerbeal ve Kûfa kentlerini birbirine bağlayan yolun iki tarafına dağılmışlar.366 Zira bu yolun etrafında senenin çoğu aylarında boş olan büyük salonlar şeklinde Muharrem merasim

363 _{Ahmed Hasan ve Meys el-Cebûrî, “et-Tehaddiyâtü’l-İnsâniye fî Ezmeti’n-Nüzûh fi’l-Irâk”,}

Merkezü Ceasefir li-Hukûki’l-Medeniyyîn ve Mecmû‘ati Hukûki’l-Ekalliyâti’d-Düveliyye,

Aralık, 2016, s. 18.

364 _{William Spencer vd., “No Way Home: Iraq’s Minorities on The Verge of Disappearance”, IILHR,}

MRG, NPWJ, UNPO, London, 2016, s. 22.

365 _{Hasan ve el-Cebûrî, a.g.e., s18.}

366 _{Haydar Hüseyin el-Cenâbî, “Ercân ve Ali: Nümûzecân li-Ta‘zîzi’t-Ta‘âyüş Beyne’t-Türkmân ve’n-}

Necefiyyîn”, Şebeketü’n-Nebe’ el-Ma‘lûmâtiyye, 2018, https://annabaa.org/arabic/investigations/17450 (11.12.2019).

mekânları bulunmaktadır. Bu salonlar sadece ziyaretçileri karşılama hizmeti için Muharrem ayında dolmakta ve diğer aylarda boş olmaktadır. Boş oldukları için göçmenler bedava buralarda kalabilmişlerdir.

Türkmeneli bölgelerinin tümünden on binlerce aile Kerkük’e göç etmişler. Bunlar Telafer, Tuzhurmatu civarındaki nahiye ve köylerden ve Beşir, Tazehurmatu, Dâkûk ve Leylân gibi Türkmen nahiye ve köylerinden gelip Kerkük’ün güney ve güney batı kesimlerine yerleşmişler. Ayrıca Tuzhurmatu ilçesinin civarındaki bölgelerden bazı aileler bu ilçenin merkezine göç etmişler. Bazı aileler Tuzhurmatu ilçe merkezinden Kerkük merkezine ve ona bağlı olan Dâkûk kazasına göç etmişler. Kerkük’te Telafer’e bağlı olan İyaziya nahiyesinden ailelere ait Yahyava kampı bulunmaktadır. Genel olarak göçmen aileler akrabalarının yanına ya da Kerkük il merkeziden uzak bölgelerdeki müstakil kiralık evlere yerleşmişlerdir. Bunun yanı sıra başkent Bağdat’ta ayrı mahalleler dağılan aileler de bulunmaktadır.

Ülke Dışı Göç:

Ülke dışına çıkan göçmen Türkmenlerin %90 Türkiye’ye göç etmiştir. Az bir kesim Türküye üzerinden Avrupa devletlerine göç etmiştir. Telafer kazasının Türkiye’deki göçmen sayıları 120.000-130.000 civarındadır367. Bunlar Türkiye’nin farklı illerine dağılmışlar. Bunların büyük çoğunluğu Başkent Ankara’ya göç etmiştir. Çünkü onlar diğer illere göre Ankara’da hayatın daha rahat ve imkânların daha çok olduğunu düşünmektedirler. Ayrıca akrabaları orada bulunduğu ya da daha önce oraya yolculuk yaptıkları için oraya göç etmişlerdir. Bir de orda onların işlerini kolaylaştıran Türkmen kurumları da bulunmaktadır368.

Telaferli ailelerin Türkiye illerine göre dağılım oranları şöyledir: Denizli’de 55, Bursa’da 265, Yalova’da 35, İstanbul’da 170, Adapazarı’nda 200, Eskişehir’de 530, Konya’da 298, Karabük’te 25, Ankara’da 8916, bunlarla birlikte Ankara’da 2800 kayıtsız kişi, Kırşehir’de 60, Mersin’de 211, Yozgat’ta 30, Adana’da 393, Samsun’da

367 _{Abdullah Erfani, “İllere Göre Türkiye’de Bulunan Telaferli Türkmen Göçmenler”, Türkmen}

Basın Ajansı, Ankara, 2020, https://www.tbajansi.com/illere-gore-turkiyede-bulunan-telaferli-

turkmen-gocmenler/ (03.04.2020).

368 _{Rahime Mercan Sarı, “Irak’tan Türkiye’ye Göç Etmek Zorunda Kalan Türkmenler Üzerine Bir}

Araştırma: Ankara Örneği”, Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyoloji Anabilim Dalı, Ankara, 2018, ss. 92-93.

250 ve Adıyaman 150 aile bulunmaktadır369. Bunların tümü kiralık dairelerde yaşamaktadır. Onların genelde küçük illeri seçmesinin sebebi genel olarak fiyatların oralarda daha düşük olmasıdır. Ayrıca o illerde kiralık dairelerin fiyatları da düşük ve yaşam kolaydır. Onların illeri tercih etme sebebinden biri gelenek ve göreneklerin yakın olmasıdır. Büyük illerde de şehir merkezinden uzak bölgelerde kalmaktadırlar. Bunun sebebi de bu bölgelerde kiraların daha ucuz olmasıdır.