Yerel Yönetimlerde Kırsal-Toplumsal Kalkınma İlişkis

Yerel yönetimler kırsal kalkınma projelerinin katılımcı bir anlayışla hazırlanması ve uygulanmasında önemli rollere sahiptirler.83

Türkiye’de yerinden yönetim yapılanmasının hizmet ve mekân bakımından ayrıldığı görülmektedir. Mekân bakımından yerinden yönetim kuruluşları il özel idaresi, belediye ve köy olmak üzere üçe ayrılır. Ancak bu üç kademe arasında tüzel olarak herhangi bir hiyerarşik ilişki bulunmadığı gibi eşgüdüm amaçlı ilişki de bulunmamaktadır. Bunların birbirleri arasındaki ilişkisizlik, genel yönetimin taşra kuruluşları olan ilçe (kaymakamlık) ve il (valilik) kanalları ile giderilmektedir.84

82 _{a.g.r., s.25.}

83

Çoker, a.g.e., s.8.

84 _{Devlet Planlama Teşkilatı, Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı Yerel Yönetimler Özel İhtisas}

Komisyonu Raporu, Ankara, 2001, www.dpt.gov.tr/DocObjects/Download/3144/oik554.pdf

Mahalli İdareler, Anayasanın 127. maddesinde ifade edildiği üzere; il belediye veya köy halkının mahalli müşterek ihtiyaçlarını karşılamak üzer kuruluş esasları kanunla belirtilen ve karar organları, yine kanunda gösterilen seçmenler tarafından seçilerek oluşturulan kamu tüzel kişileridir.85 Tanımdan da görüldüğü üzere mahalli idareler il, belediye ve köy halkının mahalli müşterek ihtiyaçlarını karşılamak üzere kurulmuş olan kamu tüzel kişileridir.

Kırsal alan açısından önem taşıyan başlıca düzenlemeler, 1924 yılında yürürlüğe giren Köy Kanunu ve 1930 yılında yürürlüğe girerek uzun yıllar geçerliliğini sürdürmüş olan 1580 sayılı Belediye Kanunu’dur. 2004–2005 yıllarında,

İl Özel İdaresi Kanunu, Belediye Kanunu, Mahalli İdare Birlikleri Kanunu yürürlüğe girmiştir.86

Mahalli idarelerin kırsal kalkınma konusundaki sorumluluk ve etkinliklerini artıran önemli bir düzenleme de, 2005 yılında KHGM’nin kapatılarak görevlerinin önemli bir bölümünün 79 ilde il özel idarelerine, Kocaeli ve İstanbul illerinde ise Büyükşehir belediyelerine devredilmesi suretiyle gerçekleştirilmiştir.

Yerel yönetimler, kırsal kalkınmanın mekânsal boyutu itibariyle en önemli uygulama mercileridir. Ulusal politikalarla uyumlu olarak kırsal kalkınma projelerinin katılımcı bir anlayışla hazırlanması ve uygulanmasında, yerelde eşgüdümün sağlanmasında, merkezdeki kurum ve kuruluşlarla ilişkilerin geliştirilmesinde, yerel yönetimler önemli rollere sahiptirler.87

Ancak, yerel yönetimlerin kırsal kalkınma projeleri hazırlama, uygulama, izleme ve değerlendirme süreçlerine ilişkin teknik ve mali kapasitelerinin yetersiz olması yanında kurumsallaşma eksikliklerinin de projelerin sürdürülebilirliğini azalttığı ifade edilmektedir.88

85 _{Türkiye Cumhuriyeti Anayasası, m.127.}

86 _{13.07.2005 gün ve 5393 sayılı Belediye Kanunu, 04.03.2005 gün ve 5302 sayılı İl Özel İdaresi} Kanunu, 11.06.2005 gün ve 5355 sayılı Mahalli İdare Birlikleri Kanunu.

87 _{Dokuzuncu Kalkınma Planı (2007–2013), Kırsal Kalkınma Politikaları Özel İhtisas Alt Komisyonu}

Raporu, a.g.r., s.24.

Mahalli İdare Birliklerinde Kırsal-Toplumsal Kalkınma: Ülkemiz yönetim sistemi içerisinde, kendilerine hukuken verilmiş görevleri yine kanuni sınırlar içinde kendilerine ayrılmış gelir kaynaklarını kullanarak yerine getirmeye çalışan il özel idaresi, belediye ve köy yönetimlerinin, yerel hizmetlerin etkin, verimli ve özellikle demokratik anlayış içinde görülmesi noktasında önemli bir takım eksiklikleri bulunmaktadır.

Bu nedenle yerel yönetimler, dünyada ki benzer örneklerde olduğu gibi, kendi aralarında birlikler kurarak ilgili hizmet alanlarında güç birliği oluşturmaya çalışmaktadırlar. Birlikte yürüttükleri hizmet alanları ise genellikle kanalizasyon ve arıtma tesisleri ile çöp arıtma tesisleri yapma, çevre sorunlarına çözüm bulma, sosyal tesis inşası ve işletilmesi gibi konulardır.89

11.06.2005 tarih ve 5355 sayılı Mahalli İdare Birlikleri (Yerel Yönetim Birlikleri) Kanunu’nda ise mahalli idare birlikleri: Birden fazla mahalli idarenin, yürütmekle görevli oldukları hizmetlerden bazılarını birlikte görmek üzere kendi aralarında kurdukları kamu tüzel kişisini ifade eder şeklinde tanımlanmaktadır. 90

Köseoğlu’na göre ise mahalli idare birlikleri; yerel nitelikteki kamu hizmetlerinden bazılarını yapmayı üstlenmiş il, belediye ve köylerin kendi aralarında ya da birbirleriyle, özgür iradeleriyle ya da kanuni zorunluluktan dolayı yapmakla yükümlü oldukları görevleri en iyi şekilde yerine getirebilmek gayesiyle oluşturdukları kamu tüzel kişilikleridir.91

Esasen, mahalli idare birlikleri yerel yönetimlerin hizmet uygulamalarında ortaya çıkan pratik bir teşkilatlanma ve çözüm üretme mekanizmasıdır. Bütçe imkânları yetersiz olan yerel yönetim birimlerinin bir araya gelmesi ile iş ve hizmet

89 _{Mustafa Kara-Hamit Palabıyık, Mahalli İdare Birlikleri Kanunu-Toplum Kalkınması ve} Çanakkale Köy Birlikleri, Türk İdare Dergisi, Sayı 450, Mart 2006, s.96.

90 _{11.06.2005 Tarih–25842 sayılı Resmi Gazete, Mahalli İdare Birlikleri Kanunu,}

http://www.mevzuat.gov.tr/Metin.Aspx?MevzuatKod=1.5.5355&MevzuatIliski=0&sourceXmlSearch = (29.10.2010), m.3.

91 _{Mehmet Köseoğlu, Yerel Yönetim Birliklerinin Sorunları ve Çözüm Önerileri,}

üretme mekanizmasının harekete geçirilmesi bu uygulamanın ortaya çıkış noktası olarak belirtilebilir.92

Mahalli idare birlikleriyle ilgili uluslararası ve ulusal bazı hukuki düzenlemeler bulunmaktadır. Bunlardan ilki Uluslararası Yerel Yönetimler Birliği (IULA)’nın 23–26 Eylül 1985 tarihinde Rio de Janerio’da düzenlenen 27. Dünya Yerel Yönetimler Kongresi’nde kabul ettiği Yerel Yönetimler Evrensel Bildirgesidir. Söz konusu Bildirge’nin Yerel Yönetim Birlikleri başlıklı 9. maddesine göre:93

1. Yerel yönetimler, yetkilerini kullanmada, ortak çıkarlarının savunulması ve geliştirilmesi ve üyelerine belli hizmetler sağlamak için birlikler kurma yetkisine sahip kılınmalıdır.

2. Diğer yönetim kademeleri, yerel yönetimlerle ilgili yasal düzenlemeler konusunda yerel yönetim birliklerine danışmalıdırlar.

Mahalli idare birlikleriyle ilgili hükümlerin yer aldığı bir diğer uluslararası sözleşme ise Avrupa Konseyince 1981–1984 yılları arasında yerel idarelerin özerkliği ile ilgili bazı ilkelerin tartışılması sonucunda ‘Yerel idarelerin güçlendirilmesi, özerkliklerinin savunulması, yerinden yönetim ve demokrasi ilkelerine dayanan bir Avrupa’nın kurulmasının temel koşuludur’ görüşünden hareketle hazırlanarak tasarı haline getirilen ve daha sonra ‘Özerklik Şartı’ olarak Avrupa Konseyi'nce kabul edilen Avrupa Yerel Yönetimler Özerklik Şartıdır.94

15 Ekim 1985 tarihinde imzaya açılan Avrupa Yerel Yönetimler Özerklik

Şartı Türkiye tarafından 21 Kasım 1988’de imzalanarak yürürlüğe girmiştir. Söz konusu Yerel Yönetimler Özerklik Şartı’nın Yerel Makamların Birlik Kurma ve Birliklere Katılma Hakkı başlıklı 10. maddesinde:95

92 _{Hasan Can ve Nihat Yıldız, Belediye Başkanları ve Belediye Meclis Üyelerine Temel} Bilgiler, İçişleri Bakanlığı Mahalli İdareler Genel Müdürlüğü Yayın No: 2004 /1, Ankara. s.116. 93 _{Yerel Yönetimler Evrensel Bildirgesi,}

http://secim.iha.com.tr/Kanunlar/YerelYonetimlerEvrenselBildirgesi.aspx (29.10.2010).