KÖYDES Projesinin Yasal Dayanakları

T.C. Anayasası’nın 123. maddesinde idare kuruluş ve görevleriyle bir bütündür ve kanunla düzenlenir denildikten sonra, idarenin kuruluş ve görevlerinin iki temel esasa dayanacağı belirtilmektedir. Bunlardan birisi merkezden yönetim, diğeri ise yerinden yönetimdir.

Anayasa’nın 126. maddesi de, merkezi idare kuruluşları açısından, alanla ilgili düzenleme esasları getirmiştir. Bu maddede Türkiye merkezi idare kuruluşları bakımından, coğrafya durumuna, ekonomik şartlara ve kamu hizmetlerinin gereklerine göre illere, iller de diğer kademeli bölümlere ayrılır ifadesi kullanılmaktadır.

Mahalli İdareler ise Anayasa’nın 127. maddesinde ifade edildiği üzere; il belediye veya köy halkının mahalli müşterek ihtiyaçlarını karşılamak üzer kuruluş esasları kanunla belirtilen ve karar organları, yine kanunda gösterilen seçmenler tarafından seçilerek oluşturulan kamu tüzel kişileridir. Tanımdan da görüldüğü üzere mahalli idareler il, belediye ve köy halkının mahalli müşterek ihtiyaçlarını karşılamak üzere kurulmuş olan kamu tüzel kişileridir.

Mahalli İdare Birlikleri Kanunu’nun 18. maddesinin 1. fıkrasına göre;

İlçelerde, tarım ürünlerinin pazarlanması hariç olmak üzere, yol, su, kanalizasyon ve benzeri altyapı tesisleri ile köylere ait diğer hizmetlerin yürütülmesine yardımcı olmak, bizzat yapmak, yaptırmak ve kırsal kalkınmayı sağlamak üzere, tüm köylerin

200 _{Atan, a.g.m., s.36.}

iştiraki ile o ilçenin adını taşıyan, köylere hizmet götürme birliği kurulabilir. Bakanlar Kurulu, bu konuda genel izin vermeye yetkilidir.201

Aynı Kanunun 2. fıkrasında; Birlik başkanının merkez ilçelerde vali veya görevlendireceği vali yardımcısı, diğer ilçelerde ise kaymakam olacağı belirtilmiştir. Bunun yanı sıra Köylere Hizmet Götürme Birlik Meclisi’nin; birlik başkanının başkanlığında, birliğe üye köylerin muhtarları ve o ilçeden seçilen il genel meclisi üyelerinden oluşacağı, Köylere Hizmet Götürme Birlik Encümen’in ise birlik başkanının başkanlığında, meclisin kendi üyeleri arasından gizli oyla seçeceği iki il genel meclisi üyesi ve seçilecek iki köy muhtarı ile birlikte toplam beş kişiden oluşacağı202 ifade edilmiştir.

Köye yönelik hizmetlere ilişkin olarak yapım, bakım ve onarım işlerinin il özel idareleri ile diğer kamu kurum ve kuruluşlarının kendi aralarında yapacakları anlaşmaya göre KHGB aracılığıyla gerçekleştirebilecekleri ve bu takdirde gerekli kaynak birliklere aktarıldıktan sonra söz konusu işin birliğin tabi olduğu usul ve esaslara göre sonuçlandırılacağı203 belirtilmiştir.

Mahalli İdare Birlikleri kanununa göre köylere hizmet götürme birliklerinin, ihtiyaca göre hizmet akdiyle personel istihdam edebilecekleri, ancak istihdam edilecek personelin, köylere hizmet götürme birliklerinin yıllık toplam personel giderlerinin, gerçekleşen en son yıl bütçe gelirlerinin Vergi Usul Kanununda belirlenen yeniden değerleme katsayısı ile çarpımı sonucu bulunacak miktarın % 10’unu aşamayacağı204 belirtilmiştir.

Vali ve kaymakamlar ise yine birlik hizmetlerini yürütmek üzere diğer kamu kurum ve kuruluşlarından personel görevlendirebilecekleri, ancak bu şekilde görevlendirilenlere birlik bütçesinden karşılanmak üzere, (5000) gösterge rakamının memur aylık katsayısı ile çarpımı sonucu bulunan tutarda aylık ödeme yapılabileceği

201

Mahalli İdare Birlikleri Kanunu, m.18. 1.fıkra.

202 _{a.g.k., m.18. 2. fıkra} 203 _{a.g.k., m.18. 3. fıkra} 204 _{a.g.k., m.18. 4. fıkra.}

ve görevlendirmelerde otuz günden kısa süreler için hesaplama yapılacağı205 ayrıca belirtilmiştir

KHGB’ne, il özel idaresi bütçe gelirlerinin ne kadarının aktarılacağı ise KHGB’nin il özel idaresine sunacağı yatırım planı, yıllık çalışma programı ve uygulama projelerine göre, il genel meclisince kararlaştırılabilecektir.206

Köylere hizmet götürme birliklerinin bütçesine ilişkin esas ve usuller ile muhasebe ve raporlama standartları, harcama esas ve usulleri, çerçeve hesap planı ile düzenlenecek raporların şekil, süre ve türleri ile bu birliklerin yapacakları ihalelere ilişkin esas ve usuller Maliye Bakanlığının görüşü alınarak İçişleri Bakanlığı tarafından çıkarılacak yönetmelikle düzenlenecektir.207

Köylere Hizmet Götürme Birliği İhale Yönetmeliği’nin amaç başlıklı birinci maddesinde söz konusu yönetmeliğin amacının köylere hizmet götürme birliklerinin yapacakları ihalelerde uygulanacak usul ve esasları düzenlemek208 olduğu, belirtilmiştir.

Aynı yönetmeliğin Kapsam başlıklı ikinci maddesi ise KHGB’nin kullanımında bulunan her türlü kaynaktan karşılanan mal ve hizmet alımı ile yapım işi ve sadece kendi mülkiyetinde bulunan taşınmazların kiralanması, üzerinde sınırlı ayni hak tesisi, trampası ve satışına ilişkin ihalelerin209 bu yönetmeliğe tabi olmasını düzenlemiştir.

2005 yılında, İstanbul ve Kocaeli illeri hariç olmak üzere 79 ilde uygulamaya geçen projede; 2006 yılı sonu itibarıyla ülke genelinde, toplam 20.875 proje tamamlanmıştır. Bu projelerin %57’si köy yolu, %36’sı köy içme suyu, %2’si tarımsal altyapı ve %5’i köy kanalizasyonu projesidir.

205 _{a.g.k., m.18. 4. fıkra.}

206 _{a.g.k., m.18. 5. fıkra.} 207

a.g.k., m.18. 6. fıkra.

208 _{28.04.2007 Tarih-26506 sayılı Resmi Gazetede,Köylere Hizmet Götürme Birliği İhale} Yönetmeliği, m.1.

Köylerin altyapı sorunlarını çözmeye yönelik KÖYDES kapsamındaki yatırımlar için 2009 yılı bütçesinden ayrılan ve 2009 Yılı Yatırım Programında yer alan ödeneğin, 79 İl Özel İdaresi ile İstanbul ve Kocaeli Büyükşehir Belediyelerine il bazında dağılımı, 2009 Yılı Yatırım Programının Resmi Gazetede yayımlanmasını müteakiben Yüksek Planlama Kurulu tarafından karara bağlanmaktadır.

Yüksek Planlama Kurulu tarafından alınan karara göre, KÖYDES kapsamındaki yatırımların amacı; susuz veya suyu yetersiz köy ve bağlılarının sağlıklı ve yeterli içme suyuna kavuşturulması ile köy yollarının kalite ve standartlarının yükseltilmesi ve bunun için gerekli olan ödeneğin iller bazında dağılımı, kullandırılması, izlenmesi ve denetlenmesidir.210

YPK tarafından alınmış olan bu kararın kapsamına ise İstanbul ve Kocaeli illeri dışında kalan diğer iller ve bu illere ait köy muhtarlıkları ile bunlara bağlı yerleşimlerin içme suyu ve köy yollarının kalite ve standartlarının yükseltilmesine ilişkin yapılmış olan projeler ile belirtilen bu yatırımlara ilişkin olarak yapılacak bakım ve onarım projeleri dahil edilmektedir. Ancak köy kanalizasyon projeleri bu kapsamın dışında olup söz konusu projelere ilişkin yatırım ödenekleri İl Özel İdaresi bütçesinden karşılanmaktadır.211