Yerel Yönetimler ve Eğitim Kurumlarının Bir Aracı Olarak Sosyal Politika 92 

Halka en yakın yönetim birimleri olan yerel yönetimlerin sosyal politika alanındaki işlevleri araştırmacılar açısından ilgi çeken bir konudur. Uzun bir geçmişe sahip olan ülkemiz yerel yönetimleri, yasal ve yönetsel düzenlemeler ve finansal olanaklara bağlı olarak zaman zaman değişmekle beraber, sosyal politika alanında değişik görevleri yerine getirmişlerdir. Belediyelerin ülkemizde sosyal politika alanındaki işlevlerinin neler olacağı konusundaki belirsizliklere rağmen yerel yönetimlerde sosyal politika oluşturmakla ilgili eğilimler gitgide artış göstermektedir.128

128_{H. Yunus Ersöz, “5272 Sayılı Yasa Öncesinde Türkiye’de Belediyeler”, Sosyal Siyaset} Konferansları, İstanbul, 2006, s.134-135.

Ülkemizde yerel yönetim kuruluşu dendiğinde ise akla büyük ölçüde belediyeler gelmektedir. İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra ülkemizde belediyeler, il özel idarelerine göre daha önemli kuruluşlar haline gelmiştir. Nüfus artışı ve göç hareketleri hızlı ve plansız kentlerin ortaya çıkmasına ve kentsel hizmet talebinin artmasına yol açmıştır. Belediyelerin kullandıkları kaynaklar ve hizmet götürdükleri nüfus, diğer yönetim birimlerine göre daha fazladır. Merkezi yönetimin yasal ve idari düzenlemeleri altında fonksiyonlarını icra eden belediyeler, sosyal refah hizmetlerinin üretim ve dağıtımında önemli bir rol üstlenirken, toplumun da artan ihtiyaçlarına bağlı olarak belediyelerden sosyal refah hizmetleri yönünde beklentisi oldukça yüksek düzeylere ulaşmıştır

Sosyal politika giderek genişlemesiyle birlikte, yerel yönetimler kendilerine kaynak oluşturabilecek girişimlerde bulunmak zorundadırlar. Büyükşehir belediyeleri kaynak açısından diğer belediyelerle karşılaştırıldığında, merkezi yönetimin yardımını daha çok almakta ve sosyal politika uygulamalarına daha çok yöneldikleri görülmektedir. Özellikle sağlık, konut ve eğitim alanında büyükşehir belediyeleri sosyal politikalar uygulayarak yoksul kesimlerine gelir aktarabilmektedir.

Merkezi yönetimin, kamu hizmetlerinin bir kısmını yerel yönetimlere vermesi sürecinde eğitim hizmetlerini de belediyelere aktarması uygun bir yöntem olmaktadır. Yerel halkın, çocuklarının daha iyi yetişmesi, ulusal düzeyde başarılı olabilmesi için, yerel yönetimleri, merkezi yönetime oranla daha etkin bir biçimde denetlemesi sonucu, eğitim düzeyinin yükselmesinin sağlanması mümkün olabilecektir. Bunun yanı sıra yerel halkın ve ailelerin eğitim düzeyinin yükselmesi için maddi ve manevi destek sağlayabilecekleri, hatta kendilerini buna zorunlu hissedecekleri düşünülebilir.

Günümüzde ilkokul ve ilköğretim okullarının yapım, bakım ve onarımlarına ilişkin projelerin hazırlanması ve uygulanması il özel idareleri tarafından yerine getirilmekte, ilgili bakanlık da bu programları onaylamak, finansal yönden çeşitli yardımlar yapmak gibi katkılarda bulunmaktadır. İl özel idarelerinin okul yapılarını daha ucuz ve sağlam yapmakta ve halk dayanağını da kazanmaktadır.129

5393 Sayılı Belediye Kanunu130 ile yetişkin çağdakilere yönelik eğitim kapsamında belediyelerin öncelikle meslek ve beceri kazandırma görevi olmak üzere çeşitli alanlarda değişik işlevler üstlenebileceği de anlaşılmaktadır. Gerçekten, yerel yönetimlerin bu alandaki eğitim görevleri olarak sıralanan emek ve toplum piyasalarına uyum, meslek ve beceri kazandırma kursları ile yerine getirilirken, diğer alanlarda belediyeleri yetişkinlerin eğitimi konusunda sorumluluk almak zorunda bırakan uygulama ise “hizmet sunumunda özürlü, yaşlı, düşkün ve dar gelirlilerin durumuna

uygun yöntemler uygulanır” (madde 14b) şeklindeki açıklaması olmaktadır. Başka bir

deyişle, belediyeler hizmetleri yerine getirirken yetişkin eğitimi alanına giren özürlüler ve yaşlılar odaklı planlama yapma durumunda kalmaktadırlar. Bu durum, yaşlı ve özürlü bireylerin sosyal yaşama katılmasını sağlama ve yaşam kalitesini arttırmaya yönelik programların oluşturulması gerekliliğini açığa çıkarmaktadır. Ülkemizde belediyelerin sosyal hizmetler kapsamında düşkünler için aşevi, huzurevi ve engelliler merkezi kurmaya yöneldikleri de görülmektedir. Bununla birlikte, örgütlerin hizmetleri dışında bu grupların sosyal yaşama uyumu ve özgür yaşam becerilerinin geliştirilmesine ilişkin eğitim programları oldukça azdır.131

Yaygın eğitim ve yetişkin eğitimi alanında ise yerel yönetimlerin yasal açıdan belirli engelleri olmamakta ancak buna rağmen bu etkinlikleri yürüten belediyelerin sayısı oldukça düşük olmaktadır. Büyükşehir belediyeleri dışında, diğer yerel yönetimlerin çoğunun bu alanda dikkati çeker etkinlikleri bulunmaktadır. Ayrıca, biçimsel ya da örgün eğitim sistemi kapsamında il özel idarelerinin belediyelere göre; yaygın eğitim ve kültürel görevler açısından ise belediyelerin il özel idarelerine nazaran daha fazla yetki ve sorumluluklar yüklendiği ve etkin oldukları söylenebilir.

Aynı kanunun 13. maddesi de, belediyelere, toplumda sosyal ve kültürel gelişmeyi ve kültürel uyum hususunda işlev vermiştir. Bu maddeye göre hemşehriler arasında sosyal ve kültürel ilişkilerin geliştirilmesi ve kültürel değerlerin korunması konusunda gerekli çalışmaları yapacağını belirtmektedir. Anlaşılacağı üzere bu çeşit hizmetlerin önemli ölçüde yetişkin insanların eğitimi kapsamında oluşacak hizmetler

130 _{5393 Sayılı Belediye Kanunu, Kabul Tarihi: 03.07.2005,}

http://www.tbmm.gov.tr/kanunlar/k5393.html erişim tarihi, 10.11.2012.

düzeyinde olduğu açıktır. Kanunun 77. maddesinde ise belediye hizmetlerine gönüllü katılım düzenlenmiştir. Bu maddeye göre belediyelere sağlık, eğitim, spor, çevre, sosyal

hizmet ve yardım, kütüphane, park, trafik ve kültür hizmetleriyle yaşlılara, kadın ve çocuklara, özürlülere, yoksul ve düşkünlere yönelik hizmetlerin yapılmasında beldede dayanışma ve katılımı sağlamak, hizmetlerde etkinlik, tasarruf ve verimliliği artırmak amacıyla gönüllü kişilerin katılımına yönelik programlar uygulama görevi verilmiştir.

Hiç şüphesiz bu programların esasını toplumun gönüllülük düzeyi ve bilinci ile katılımını amaçlayan eğitim çalışmaları oluşturacaktır.

Ülkemizde büyükşehir belediyeleri, vatandaşların şehir kültürü ile özdeşmelerini sağlamak, şehri benimsetmek, bir sanat ve meslek dalında gelişimlerini sağlamak, istihdam sorunlarına çözüm bulmak, halkın yerel demokrasi kültürünü geliştirmek ve bölge halkının eğitim düzeylerini arttırmak gibi amaçlara yönelik olarak çeşitli hizmetler yürütmektedirler. Bu hizmetleri, örgün eğitim örgütlerine yardım etkinlikleri, öğrencilere yapılan maddesel ve parasal yardımlar, yaygın eğitim etkinlikleri olarak da sınıflandırmak mümkündür.132

Büyükşehir belediyeleri kanalıyla yapılan örgün eğitim-öğretime katkıda bulunmak amacıyla;

• Okullara ek bina ve derslik yapımı, • Okullara arsa ayrılması,

• Okullara spor salonu, kütüphane ve yemekhane yapımı,

• Okul alanı içinde de okulun dışı asfaltlama ve çevre düzenlemesi yapılmaktadır.

Büyükşehir belediyeleri ayrıca, kendilerine ait olan bina ve kuruluşları okulların ve öğrencilerin kullanımına açarak bu tesislerde eğitim ve eğitimle ilgili sosyal etkinliklerin düzenlenmesine imkân sağlamaktadırlar.

3.5. Uygulanması Hedeflenen Kültürlerarası Farklılık ve Sosyal