Türkiye’nin Avrupa Birliğine girme çabaları ve küreselleşme Türk eğitim

Son yıllarda küreselleşmeyle birlikte teknolojik açıdan, dünyada çok hızlı bir değişimin yaşandığı, gerçekleştirilen yeniliklerin toplumsal, politik ve ekonomik alanda

etkisini gösterdiği gözlemlenmektedir. Sözgelimi bilginin toplanması, işlenmesi, iletilmesi, kullanılması ve yeni bilgi üretimiyle ilgili her alanda bilgi ve iletişim teknolojisinde hızlı değişimlerin yaşandığı yeni bir dönemin içerisinde bulunmaktayız. Küreselleşmenin en önemli özelliklerinden biri de, toplumsal yaşamımızdaki genel değişikliklere paralel olarak eğitim anlayışında da bazı değişimleri gerekli duruma getirmesidir. Zira bilgi toplumuna ulaşmada yaşanan bu güç zaman diliminde veri tabanlı değişim eylemleri insanların eğitimden beklentilerini de değiştirmektedir. Geleneksel eğitim anlayışının artık yetersiz kaldığı günümüzde; eğitim politikalarında, hedeflerinde, eğitim örgütlerinin yapı ve işlevlerinde, eğitim programlarının kapsamlarında köklü yenilikler ve bir dizi dönüşümü planlayarak yürürlüğe sokmak bir zorunluluk olarak görülmektedir.66

Küreselleşme, ulusların farklı alanlarda ortak eyleme geçme zorunluluğunu da ortaya çıkarmıştır. Avrupa Birliği’nin genişlemesi ve üye ülkeler arasındaki işbirliğinin daha da artması bu ihtiyaçtan doğmaktadır. Türkiye, Avrupa Birliği’ne uyum sürecinde birçok alanda olduğu gibi eğitimde de zorunlu yasal düzenlemeleri yapmaktadır. Bununla birlikte, bu süre içerisinde yasal düzenlemelerin yapılması da yeterli olmamaktadır. Ayrıca, Avrupa Birliği Müktesebatı kapsamındaki mevzuat uyumunun da gerekli kurumlar tarafından sağlanması gerekli olmaktadır. Bu durum ise uzun ve yorucu çabaları gerektirmektedir. Sözgelimi ERASMUS programı kapsamında Türk yüksekokulları, Türkiye ve Avrupa’daki yüksekokullar arasında öğrenci geçişlerini kolaylaştırmak, ülkelerin karşılıklı diplomalarını tanımak ve eğitimin kapsamında beraberlik sağlamak için uzun zamandır Avrupa Kredi Transfer Sistemi’ne uyum çalışmaları sürdürülmektedir ve bu yönde yapılan çalışmalar da henüz tamamlanmış değildir.

Geçen yüzyıldan günümüze aktarılan değerler arasında, özellikle eğitimle ilişkileri açısından; küreselleşme, çok dilli ve çok kültürlü olma, yaşam boyu eğitim, çok

kanallı eğitim, koşullandırma, öğretme yerine öğrenme ya da öğrenen odaklı eğitim,

üzerinde dikkatle durulması gereken yaklaşımlardır. Bunların yanı sıra, gerçekte yeni olmayan ancak değişen koşullardan dolayı şekil değiştirerek gelecekte de insan

66_{İ. Fındıkçı, “Bilgi toplumunda Eriyen Değerler ve Eğitim”, Eğitimde Yansımalar VI.H.H. Tekışık} Eğitim Araştırma Geliştirme Merkezi Ankara, 2001, s.21-22.

yaşamını etkilemeyi sürdürecek olan ekonomi, nüfus ve demokrasi kavramlarının da yeni yüzyılın değişen özellikleri bakımından yeniden ele alınmasında yarar vardır.67 Eğitimde geleceğe yönelik gereksinimler, yeni eğitim değerler dizisi çerçevesinde tablo şeklinde de gösterilebilir.

Tablo 1. Eğitimde Geleceğe Yönelik Gereksinmeler68

Temel Felsefe

Öğrenmeyi Öğrenme Küresel bakış açısı

Ulusal ruh ve değerlerin benimsenmesi, kültürel kimlik kazanılması ve iyi yurttaş olma

Yarışma güdüsü ve girişimci olma Problem çözme becerisi

İletişim kurabilme yeteneği Ekip çalışmasını öğrenme Ekonomik çevreyi anlama

Kapsam Öğrencilere anlayabilecekleri basit bir yöntemle doğru ve özlü bilgilerin verilmesi

Müfredat Beceriler, toplumsal değerler ve verilen bilgiler arasında bir denge kurulması

Ders programında çoklu zekâ kuramı doğrultusunda yaratıcılığa, ahlakî değerlere, dil eğitimine, fen bilimlerine, bedensel gelişme, bilimsel gelişmelere, sosyo-politik konulara dengeli bir biçimde yer verilmesi Öğrencilerin gelecekteki iş yaşamına hazırlanmaları

Soyut ve somut etkenlere yönelik derslerin süreleri arasında bir denge sağlanırken, konularda çağdaş gelişmelere yer verilmesi

Alt yapı Var olan alt yapının daha etkin kılınması için okullar, öğretmenler, eğitim araç ve gereçleri gibi tüm kaynakların eğitim sisteminde daha rasyonel kullanılması

Tabloda da görüldüğü gibi, eğitimin amacına, öğrenmenin doğasına, bilimsel bilginin değerine, okulların yapı ve işleyişine yönelik oluşan yeni değerler dizisi

67_{A. Oktay, “ 21. Yüzyılda Yeni Eğilimler ve Eğitim”, 21. Yüzyılda Eğitim ve Türk Eğitim Sistemi.} Sedar Yayıncılık, İstanbul, 2001.

68 _{Milli Eğitim Dergisi, “Yeni Eğitim Paradigması ve Türk Eğitim Sisteminde Dönüşüm Gerekliliği”,} S.160, Güz 2003 http://dhgm.meb.gov.tr/yayimlar/dergiler/Milli_Egitim_Dergisi/160/arslan-eraslan.htm

eğitimin çağdaş bir yorumunu zorunlu kılmaktadır.69 Eğitimin ekonomik ve toplumsal kalkınma konusundaki önemine rağmen Türk eğitim sistemi bugün gerek yapılanmasından, gerekse yönetim ve işleyişinden doğan birtakım sorunlarla yüz yüze bulunmaktadır. Bu sorunlara çözüm bulunmadıkça da Türk eğitiminin gelişmesi ve Avrupa Birliği ülkeleri eğitim sistemlerine uyum sağlaması oldukça güç olacaktır.

Bilgi toplumunda eğitim, toplumların birbirlerine sınırlar koyduğu ve aralarında etkileşimin az olduğu dönemlerdeki gibi, belli değerleri tekrarlayarak bir sonraki kuşaklara aktaran değil, yeni şeyler yapabilme yeteneği olan insanları yetiştirmeyi temel amaç edinmiştir.70 Bilgi toplumunun gereği olarak eğitim sistemimizin her aşamasında sınavları, ezberlenmiş bilgiye ölçen sınavlar durumundan çıkarıp sentez yoluyla özümsenmiş ve kalıcı bilginin kullanımı ile değerlendirmeye giden, bilgi ve becerilerin kullanımını gerektiren sorular oluşturmak gerekmektedir. Bu da eğitim sistemimizin ezberci yapısını bırakmak olmaktadır. Bunun yanı sıra eğitim programlarının da gereksiz, geçersiz, herhangi bir işlevi olmayan bilgilerle dolu konu ve derslerden arındırıp çağdaş eğitim düzeyine ulaşılması artık bir zorunluluk haline gelmiştir.

Küreselleşme süreciyle uluslararası bir nitelik kazanan eğitim alanı, Avrupa Birliği’nde öncelik verilen önemli bir alandır. Avrupa Birliği’nin çağdaş ve gelişmiş konumu, ekonomik alanda gerçekleştiği yatırımlar ve farklı alanlardaki politikalarının yanı sıra eğitimi de gelişimi sürecinde tetikleyici olarak kullanmasından kaynaklanmaktadır. AB’de üye ülkelerin farklılıkları korunarak, üye ülkeleri içeren ortaklıklar oluşturulmaya çalışılmaktadır. Bu doğrultuda AB, eğitim politikaları geliştirerek, üye ülkelerinde ortak bir eğitim amacına yönelik olarak aday ülkelerin eğitim sorunlarını dikkate almaktadır. Türkiye, Avrupa Birliği’ne giriş aşamasında Birliğin eğitim politikalarına genel olarak uyum sağlamak ve ülke içinde gerçekleştirdiği eğitim programlarını bu politikalar çerçevesinde değerlendirip geliştirmek durumundadır.

Avrupa Birliği’ne uygulanan yabancı dil eğitim politikaları doğrultusunda, Türkiye’de yabancı dil dersleri eğitim programlarında yoğun çalışmalar

69 _{Y. Özden, “ Eğitimde Dönüşüm, Eğitimde Yeni Değerler” Pegem Yayıncılık, 2.Baskı, Ankara, 1999,} s.22-24.

sürdürülmektedir. 1997 yılında Türkiye’de eğitim alanında yapılan düzenlemelerle ilköğretim 5 yıldan 8 yıla çıkarılmış ve daha önceki beş yıllık programda yer almayan yabancı dil dersleri, zorunlu bir ders olarak ilköğretim dördüncü sınıftan itibaren uygulanmaya başlanmıştır.71

Bu derslerin daha küçük sınıflardan itibaren başlatılması okullarda yabancı dil eğitiminin etkinleştirilmesi için olumlu bir gelişme olarak ele alınmaktadır. 2005 yılında ders kitapları yenilenerek, İngilizce ders saatleri arttırılmıştır.

“Eğitime %100 Destek” “Haydi Kızlar Okula” gibi kampanyalar toplumun eğitime olan yatırım desteğini etkinleştirmek için ve kız çocuklarının ilköğretime kazandırılmasını sağlamak için düzenlenmiştir. Kız çocuklarının okula kazandırılmasında bu kampanyalar artış sağlamıştır.

AB eğitim programlarının öncelikli amaçlarından biri de, üye ülkeler arasında Avrupa kimliği oluşturma düşüncesi olmaktadır. Avrupa’ya uyum sağlamak için Türkiye’de yaşayan kişilerin Avrupalılık bilincine ve sorumluluğuna sahip olması gerekmektedir. Ulusal özelliklere sahip olan Türk eğitim sistemi, AB’ye tam üyelik sürecinde özünde yatan değerlerini yitirmeden evrensel değerleri ülkeye kazandırmak durumundadır. Bu süreçte Türkiye’nin üzerinde durması gereken bir başka önemli husus ise öğretmen yetiştirme konusudur. Avrupa Birliği ile Türkiye’nin öğretmen yetiştirme programlarında birçok ortak noktalar bulunmakta ve öğretmen eğitiminde benzer sorunları kapsamaktadırlar. Bunun yanı sıra Türkiye’nin öğretmen yetiştirme programlarının kalite güvencesinin yeterli olmayışı ve öğretim elemanı başına düşen öğrenci sayısı gibi sorunlarına Birlik standartlarında çözümler getirmesi gerekmektedir. Türkiye’nin Avrupa Birliği’ne girme aşaması aslında Türkiye’de eğitim alanında yapılan düzenlemeler için iyi bir neden oluşturmaktadır. Küreselleşme sürecinde yaşanan değişimler AB gibi gelişen bir topluluğa yansıyarak Türkiye’yi de etkilemektedir. Türkiye, gelişmişlik düzeyine ulaşabilmek için Avrupa Birliği’nin eğitim alanı için yapılmasını öngördüğü düzenlemeleri ve gerekli ekonomik kaynakları

71 _{E.B. Cangil, “Küreselleşme ve Avrupa Birliği Yabancı Dil Eğitim Politikaları Işığında 2000’li}

Yıllarda Türkiye’de Yabancı Dil ve Yabancı Dil Öğretmeni Yetiştirme Politikalarına Bir Bakış”

yerinde kullanarak ve bunları okulöncesi eğitimden itibaren ele alarak, bütün eğitim aşamalarını içerecek biçimde çalışmalarını hızlandırmakta ve bu yönde çalışmalar yapmaktadır.

İKİNCİ BÖLÜM

2. AVRUPADA OKULLAR VE KÜLTÜRLERARASI EĞİTİM