Yerel Yönetim Ombudsmanının Görevleri

Yerel yönetim ombudsmanı, genel nitelikli ombudsmana benzer yetkilerle yerel düzeyde faaliyet gösterir. Yerel halkın yerel yönetimlerin işlem ve eylemleri karşısında hak aramalarında başvurubilecekleri alternatif bir kurum olan yerel yönetim ombudsmanı çeşitli ülkelerde farklı alanlarda görevler üstlenmiştir.

Aşağıdaki başlıklarda yerel yönetim ombudsmanının temel görevleri incelenecektir.

4.1.2.1.Yerel Halkın Hak ve Özgürlüklerini Korumak

Hak ve özgürlüklerin korunması ombudsmanlığın var oluş nedenidir. Dolayısıyla yerel yönetim ombudsmanının temel görevi de yerel düzeyde hizmet sunan yönetimlerin hukuka aykırı, hukuka uygun olsa da hakkaniyete aykırı hatalı işlem ve eylemleri karşısında yerel halkın hak ve özgürlüklerini korumaktır.

Yerel yönetim ombudsmanı yerel halkı mağdur durumda bırakan yerel yönetimlere ait işlem ve eylemler karşısında kişilerin haklarını korumak için uygulandığı ülkede ona tanınan yetkiler çerçevesinde ya re’sen ya da şikayet üzerine harekete geçer. Önceki başlıklarda değinildiği gibi kişilerin haklarını korumak üzere örgütlenen başka kurum ve kuruluşlar da mevcuttur. Kuşkusuz bunların başında yargı gelir. Bu bağlamda yerel yönetim ombudsmanının yargı denetimine bir alternatif olmaktan ziyade onu destekleyecek ve şikayetleri yargıya taşımadan çözme

173Richard Kirkham, “A Complainant’s View of the Local Government Ombudsman”, Journal of Social Welfare and Family Law, Vol 27, No 3-4, December 2005, s. 392

imkanı sunması bakımından yargı organlarının iş yükünü azaltacak bir niteliğe sahip olduğunu söylemek mümkündür. Öyle ki kendisine gelen başvuruları değerlendiren yerel yönetim ombudsmanı karar vermeden önce ilgili yerel yönetim makamının ya da personelinin de konu hakkındaki görüşünü öğrenir, ardından şikayetçi ile şikayet edilen arasında uzlaşma sağlamaya çalışır.¹⁷⁴ Taraflar arasında uzlaşma sağlanırsa o konuda herhangi bir karar almaz.

Yerel yönetim ombudsmanına başvurunun ücretsiz ve kolay olması, ombudsmanın çalışmalarını gerçekleştirirken ırk, dil, din gibi tüm ayrımları reddetmesi, diğer denetim türlerine özellikle yargıya kıyasla çabuk sonuç vermesi yerel yönetim ombudsmanının yerel halk tarafından tercih edilmesinde etkilidir. Bu nitelikler aynı zamanda yerel yönetim ombudsmanının yerel halkın hak ve özgürlüklerini korunmasında etkin bir denetim mekanizması olmasına katkıda bulunur.¹⁷⁵

4.1.2.2.İyi Yönetimin Gerçekleşmesine Katkıda Bulunmak

Tüm yönetimler gibi yerel yönetimler de aldıkları kararlar, gerçekleştirdikleri işlem ve eylemlerle kişilerin statüsüne, haklarına hatta sosyal ve ekonomik yaşantısına müdahale edebilecek güçtedirler. Kamu gücü dediğimiz güçle hareket etme yetkisine sahip olan yerel yönetimlerin kendilerine bahşedilen bu gücü iyi yönetim ilkeleri çerçevesinde kullanmamaları durumunda kimi zaman telafisi mümkün olmayacak durumlar ortaya çıkabilir. Hatta yerel yönetimler kanunlar ve diğer düzenleyici kurallar çerçevesinde hareket ederken dahi kişilerin hak ve özgürlüklerine zarar verebilir. Aynı şekilde yerel yönetimler kötü yönetime örnek bir tutumu yapısal, ekonomik veya siyasi nedenlerden dolayı içselleştirmiş ve bunun yarattığı sonuçları önemsemiyor olabilir. İşte tüm bu nedenlerden dolayı yerel yönetimlerde yönetimin kötü uygulamalarının giderilip yönetimin hem rasyonelleşmesine hem de iyileştirilmesine rehberlik edecek bir yol göstericiye ihtiyaç duyulur. Yerel yönetimlerin kendi geliştirdiği içsel denetim mekanizmaları, yargı denetimi ve yerel yönetimler üzerinde merkezi yönetim tarafından gerçekleştirilen denetimler yerel

174Örnek olarak İngiltere’deki yerel yönetim ombudsmanı incelenebilir: http://www.lgo.org.uk/guide-for-advisers/our-investigation/

175 Ünal, Türkiye’de Yerel Yönetimlerin Denetimi ve Yerel Yönetim Ombudsmanı, s. 96

yönetimleri hukukun kendilerine çizdiği çerçeve içinde kalmaya zorlayacak derecede yaptırımlara sahip olsalar da iyi yönetimin sağlanması için bu yeterli değildir.

Yerelde iyi yönetimin gerçekleşmesi için hukuka bağlılığa ek olarak gerçekleşmesi gereken şartlara şunlar örnek verilebilir:

 Yerel yönetimlerde yönetsel içreklik en aza indirilmeli böylece yönetimin halk karşısında saydamlığı ve hesap verebilirliği sağlanmalıdır.Bu doğrultuda yerel yönetimler halka etkili ve açık bir şikayet mekanizması da sunmalıdır.

 Halkın seçimiyle görev başına gelen yerel yönetim organlarında vatandaşın yönetimin işleyişine katılmasına imkan tanınmalıdır.

 Yerel yönetimlerin işlem ve eylemleri yerinde ve tutarlı olmalı, böylece halk nezdinde öngörülebilirlik sağlanmalıdır.

Yerel yönetim ombudsmanı yerel düzeyde kendisine gelen şikayetleri incelerken yerel yönetimlerin kötü yönetimiyle kaçınılmaz bir mücadele içine girer.Hem şikayetleri tarafsız ve bağımsız çalışarak kısa süre içinde çözüme kavuşturur, şikayet konusu haksızlığı ortadan kaldıracak tavsiyelerde bulunur hem de bu şikayetler doğrultusunda gerçekleştirdiği inceleme ve araştırma sürecinde yerel yönetimlerde var olan yanlış uygulamaları, yetersizlikleri, aksaklıkları tespit ederek yerel yönetimlerin bunların farkında olmasını sağlar. Yerel yönetimlere iyi yönetimin sağlanması konusunda rehberlik eder. Bu doğrultuda yıllık ve özel raporlar hazırlayıp yayınlayarak yerel yönetimleri de yerel halkı da kötü yönetim konusunda bilinçlendirir.¹⁷⁶

Genel amaçlı ombudsmanlarla karşılaştırıldığında yerel yönetim ombudsmanlarının yönetimi iyi yönetim ilkelerine uygun davranmaya sevk etme konusunda daha başarılı olduğu iddia edilebilir. Yerel yönetimdeki yöneticiler halkın seçimiyle göreve geldikleri ve arkalarında halkın desteği olduğu sürece yönetimde kalabildikleri için yerel halkın istek ve düşüncelerine oldukça duyarlıdır. Bu nedenle sahip olduğu halk desteğinden yoksun kalmak istemeyen her yerel yönetim, yerel yönetim ombudsmanın inceleme ve araştırmaları sonucunda aldığı kararları tavsiye niteliğinde olmasına rağmen uygulama da merkezi yönetimdeki yöneticilere göre

176 Ünal, Türkiye’de Yerel Yönetimlerin Denetimi ve Yerel Yönetim Ombudsmanı, s. 98

daha istekli davranır. Çünkü ombudsman gibi dünyada saygınlığı olan bir kurumun kendi yönetimi hakkında halka açık şekilde eleştirilerde bulunması, o yerel yönetimin haksız ve yanlış uygulamalarını ifşa etmesi yerel yöneticiler için itibar sarsıcı ve güven kaybettirici bir durumdur.