Yer’in Ýç Yapýsý, Kayaçlar, Levha Hareketleri ve Jeolojik Zamanlar

Ünite

06

105

Test

01

1.

Aþaðýdaki þekilde, yer yuvarlaðýný oluþturan katmanlar gösterilmiþtir.

Numaralanmýþ katmanlar aþaðýdakilerin hangisinde doðru belirtilmiþtir?

I II III IV

A) Litosfer Dýþ çekirdek Manto Ýç çekirdek B) Litosfer Manto Ýç çekirdek Dýþ çekirdek C) Litosfer Dýþ çekirdek Ýç çekirdek Manto D) Litosfer Manto Dýþ çekirdek Ýç çekirdek E) Manto Dýþ çekirdek Litosfer Ýç çekirdek

2.

Yer Küre’nin yoðunluðu, bileþimi, sýcaklýðý, katý ya da eriyik olmasý gibi özellikleri hakkýnda en fazla bilgi elde edilen yollar aþaðýdakilerden hangisinde bir arada verilmiþtir?

A) Deprem dalgalarý - Yapýlan sondajlar B) Kayalarýn incelenmesi - Fosillerin incelenmesi C) Deprem dalgalarý - Volkanik malzeme D) Yapýlan sondajlar - Volkanik olaylar E) Fosillerin incelenmesi - Tektonik olaylar

3.

•

Aktif volkanlarýn bulunduðu,

•

deprem riskinin yüksek olduðu,

•

gayzerlerin yaygýn olduðu

bir bölgeyle ilgili olarak aþaðýdakilerden hangisi kesin olarak söylenir?

A) Yüzölçümü büyüktür. B) Bitki örtüsü gürdür. C) Haliçler yaygýndýr. D) Yer þekilleri sadedir. E) Yer yapýsý kýrýklýdýr.

4.

I. Yer kabuðunun altýndan baþlayýp yaklaþýk 2900 km derinliðe kadar uzanýr.

II. Yapýsýnda daha çok nikel ve demir bulunduðu için bu katmana nife ya da aðýr küre de denir.

III. Dünya'nýn toplam hacminin yaklaþýk %84'lük kýs- mýný oluþturur.Bileþiminde magnezyum ve demir elementleri daha fazladýr.

IV. Sýcaklýðý, 2000-5000 °C arasýnda deðiþmektedir. V. Yoðunluðu, sýcaklýðý ve kalýnlýðý en fazla olan kat-

mandýr.

Yukarýda verilen yerin katmanlarýna ait özellikler- den hangileri yer kabuðundaki levhalarýn hareket etmesine neden olan konveksiyonel akýmýn gerçek- leþtiði katmana aittir?

A) I ve II B) I ve III C) I, III ve IV D) II, IV ve V E) III, IV ve V

5.

Suudi Arabistan, Kuveyt, Azerbaycan, ABD ve Irak önem- li petrol üreticisi ülkelerdir.

Bu bilgiye göre, bu ülkelerde aþaðýdaki jeolojik dö- nemlerin hangisinde oluþmuþ arazilere rastlanýr? A) Ýlkel Zaman

B) I. Jeolojik Zaman C) II. Jeolojik Zaman D) III. Jeolojik Zaman E) IV. Jeolojik Zaman

6.

Yer kabuðunun yapýsý ile yer altý kaynaklarý arasýnda sýký bir iliþki vardýr.

Buna göre, aþaðýdaki yer altý kaynaklarýndan hangi- sinin bulunduðu yerde arazinin diðerlerinden daha eski zamanda oluþtuðu söylenebilir?

A) Doðal gaz B) Taþ kömürü C) Kaya tuzu D) Petrol E) Bor mineralleri

7.

Levhalarýn hareket etmesini saðlayan kuvvet aþaðý- dakilerden hangisidir?

A) Güneþ enerjisi B) Volkan patlamalarý C) Merkezkaç kuvveti D) Okyanus akýntýlarý ve gelgit E) Mantodaki konveksiyonel akýntýlar 2900 km 33 km 5120 km 6370 km IV III II I

kavrama testi

Yer’in Ýç Yapýsý, Kayaçlar, Levha Hareketleri

ve Jeolojik Zamanlar

Ünite

06

105

Test

01

1.

Aþaðýdaki þekilde, yer yuvarlaðýný oluþturan katmanlar gösterilmiþtir.

Numaralanmýþ katmanlar aþaðýdakilerin hangisinde doðru belirtilmiþtir?

I II III IV

A) Litosfer Dýþ çekirdek Manto Ýç çekirdek B) Litosfer Manto Ýç çekirdek Dýþ çekirdek C) Litosfer Dýþ çekirdek Ýç çekirdek Manto D) Litosfer Manto Dýþ çekirdek Ýç çekirdek E) Manto Dýþ çekirdek Litosfer Ýç çekirdek

2.

Yer Küre’nin yoðunluðu, bileþimi, sýcaklýðý, katý ya da eriyik olmasý gibi özellikleri hakkýnda en fazla bilgi elde edilen yollar aþaðýdakilerden hangisinde bir arada verilmiþtir?

A) Deprem dalgalarý - Yapýlan sondajlar B) Kayalarýn incelenmesi - Fosillerin incelenmesi C) Deprem dalgalarý - Volkanik malzeme D) Yapýlan sondajlar - Volkanik olaylar E) Fosillerin incelenmesi - Tektonik olaylar

3.

•

Aktif volkanlarýn bulunduðu,

•

deprem riskinin yüksek olduðu,

•

gayzerlerin yaygýn olduðu

bir bölgeyle ilgili olarak aþaðýdakilerden hangisi kesin olarak söylenir?

A) Yüzölçümü büyüktür. B) Bitki örtüsü gürdür. C) Haliçler yaygýndýr. D) Yer þekilleri sadedir. E) Yer yapýsý kýrýklýdýr.

4.

I. Yer kabuðunun altýndan baþlayýp yaklaþýk 2900 km derinliðe kadar uzanýr.

II. Yapýsýnda daha çok nikel ve demir bulunduðu için bu katmana nife ya da aðýr küre de denir.

III. Dünya'nýn toplam hacminin yaklaþýk %84'lük kýs- mýný oluþturur.Bileþiminde magnezyum ve demir elementleri daha fazladýr.

IV. Sýcaklýðý, 2000-5000 °C arasýnda deðiþmektedir. V. Yoðunluðu, sýcaklýðý ve kalýnlýðý en fazla olan kat-

mandýr.

Yukarýda verilen yerin katmanlarýna ait özellikler- den hangileri yer kabuðundaki levhalarýn hareket etmesine neden olan konveksiyonel akýmýn gerçek- leþtiði katmana aittir?

A) I ve II B) I ve III C) I, III ve IV D) II, IV ve V E) III, IV ve V

5.

Suudi Arabistan, Kuveyt, Azerbaycan, ABD ve Irak önem- li petrol üreticisi ülkelerdir.

Bu bilgiye göre, bu ülkelerde aþaðýdaki jeolojik dö- nemlerin hangisinde oluþmuþ arazilere rastlanýr? A) Ýlkel Zaman

B) I. Jeolojik Zaman C) II. Jeolojik Zaman D) III. Jeolojik Zaman E) IV. Jeolojik Zaman

6.

Yer kabuðunun yapýsý ile yer altý kaynaklarý arasýnda sýký bir iliþki vardýr.

Buna göre, aþaðýdaki yer altý kaynaklarýndan hangi- sinin bulunduðu yerde arazinin diðerlerinden daha eski zamanda oluþtuðu söylenebilir?

A) Doðal gaz B) Taþ kömürü C) Kaya tuzu D) Petrol E) Bor mineralleri

7.

Levhalarýn hareket etmesini saðlayan kuvvet aþaðý- dakilerden hangisidir?

A) Güneþ enerjisi B) Volkan patlamalarý C) Merkezkaç kuvveti D) Okyanus akýntýlarý ve gelgit E) Mantodaki konveksiyonel akýntýlar 2900 km 33 km 5120 km 6370 km IV III II I

Yer’in Ýç Yapýsý, Kayaçlar, Levha Hareketleri

ve Jeolojik Zamanlar

Ünite

06

106 CA: 1-D 2-C 3-E 4-C 5-D 6-B 7-E 8-E 9-A 10-D 11-A 12-C 13-C 14-A 15-B

Test

01

8.

Bilim insanlarýnýn yaptýðý araþtýrmalar sonucunda yer kabuðunun tek parça hâlinde olmadýðý, yapboz gibi bir- birine geçmiþ parçalardan oluþtuðu sonucuna varýl- mýþtýr. Bu parçalar; kýtasal, okyanusal ve kýtasal- okyanusal kabuk olarak adlandýrýlmaktadýr. Karalarda ve okyanus tabanlarýnda devam eden yer kabuðu parçalarýna "levha"adý verilmektedir.

Buna göre haritada numaralandýrýlarak verilen lev- halarýn adlarý aþaðýdakilerden hangisinde doðru ve sýrasýyla verilmiþtir?

A) Pasifik - Güney Amerika - Nazka B) Karayip - Hindistan - Antarktik C) Arabistan - Avrasya - Scotia D) Pasifik - Afrika - Hindistan E) Filipinler - Kokos - Avustralya

9.

Yer kabuðunu oluþturan levhalarýn sýnýrlarý ile volkanlar, depremler ve sýcak su kaynaklarýnýn daðýlýþý arasýnda paralellik vardýr.

Bu durum aþaðýdakilerden hangisiyle açýklanabilir? A) Yer kabuðunun zayýf alanlarýný oluþturmasý B) Yer kabuðunun daha kalýn olmasý

C) Sýcaklýk ortalamalarýnýn yüksek olmasý D) Denize yakýn alanlarda bulunmasý E) Yýllýk yaðýþ miktarýnýn fazla olmasý

10.

Bu zamanýn en önemli özelliði insanýn ortaya çýk- masýdýr. Ýlk yarýsýnda iklim deðiþmelerine baðlý olarak buzul devri yaþanmýþtýr. Ýstanbul ve Çanakkale boðaz- larý ile Ege Denizi bu dönemde oluþmuþtur.

Yukarýda hangi jeolojik zamanýn özellikleri verilmiþtir? A) I. Zaman B) II. Zaman C) III. Zaman

D) IV. Zaman E) Ýlkel Zaman

11.

Aþaðýdaki olaylardan hangisinin görülmesi Yer’in iç ýsýsýný koruduðuna kanýt gösterilebilir?

A) Volkanik püskürmelerin devam etmesi B) Delta ovalarýnýn oluþumunun sürmesi C) Kalkerli arazilerde maðaralarýn oluþmasý D) Kutuplarda buzullarýn erimesinin hýzlanmasý E) Akarsularýn denge profiline ulaþmamýþ olmasý

12.

Aþaðýdaki kayaç çiftlerinden hangisi bir kayacýn yüksek sýcaklýk ve basýnç etkisiyle deðiþmesi sonu- cunda oluþmuþtur?

A) Tuz – Traverten B) Kireç taþý – Jips C) Mermer – Elmas D) Linyit – Turba E) Taþ kömürü – Tebeþir

13.

Genç kývrým daðlarýnýn ve fay hatlarýnýn geçtiði yerler, oluþumunu henüz tamamlamamýþ alanlardýr. Bu tür yerlerde yer kabuðu oldukça hareketlidir.

Yukarýdaki haritada numaralandýrýlmýþ bölgelerin hangisinde yer kabuðunun diðerlerinden daha hareketli olduðu söylenebilir?

A) I B) II C) III D) IV E) V

14.

I. Farklý kýtalarda ayný tür bitki ve hayvan fosillerine rastlanýlmasý

II. Atlas Okyanusu’nun doðu ve batý kýyýlarýndaki kayaç türlerinin benzerlik göstermesi

III. Hawaii adalarýnýn volkanik püskürme sonucu oluþ- masý

IV. Antarktika Kýtasý’nýn buzullarla kaplý olmasý Yukarýdakilerden hangileri Kýtalarýn Kayma Teorisi’ni destekleyen deliller arasýnda gösterilebilir?

A) I ve II B) I ve III C) I ve IV D) II ve IV E) III ve IV

15.

Yer yapýsý konusunda araþtýrma yapan bir bilim insaný gittiði yörede maðara, obruk, düden ve traverten gibi yer þekillerinin yaygýn olduðunu gözlemiþtir.

Buna göre, yörede aþaðýdaki kayaç türlerinden han- gisi daha yaygýndýr?

A) Bazalt B) Kalker C) Linyit D) Granit E) Andezit Ekvator II V III IV I I I II III

kavrama testi

Yer’in Ýç Yapýsý, Kayaçlar, Levha Hareketleri

ve Jeolojik Zamanlar

Ünite

06

107

Test

02

1.

I. Sial II. Sima III. Ýç çekirdek IV. Dýþ çekirdek V. Manto

Yukarýda verilen yerin katmanlarýndan, yoðunluðun en az ve en fazla olanlarý aþaðýdakilerden hangisin- de sýrasýyla verilmiþtir?

A) I ve III B) I ve V C) II ve III D) II ve V E) III ve IV

2.

Aþaðýdakilerden hangisiyle levha sýnýrlarýnýn daðýlý- þý arasýnda paralellik yoktur?

A) Fay hatlarý B) Akarsular C) Sýcak su kaynaklarý D) Deprem kuþaklarý

E) Aktif volkan daðlarý

3.

Ýzlanda ve Yeni Zelanda’da jeotermal enerji potan- siyelinin yüksek olmasýnýn nedeni aþaðýdakilerden hangisidir?

A) Levha sýnýrlarýnda yer almalarý

B) Eski zamanda oluþan arazilerin yaygýn olmasý C) Doðal bitki örtülerinin gür olmasý

D) Tortul kayaçlarýn yaygýn olarak bulunmasý E) Yüz ölçümlerinin küçük olmasý

4.

Mantodaki akýntýlar, yer kabuðunu oluþturan levhalarý hareket ettirir.

Aþaðýdakilerden hangisi levhalarýn hareket etme- siyle oluþan durumlardan biri deðildir?

A) Okyanus ortasý sýrtlar B) Volkanik daðlarýn oluþmasý C) Yer kabuðunun kýrýlmasý D) Maðaralarýn oluþmasý E) Depremlerin oluþmasý

5.

Sýnýfta Coðrafya dersine ait kavramlarýn eðlenceli ve kalýcý bir þekilde öðrenilmesi için öðrencilerden bildik- leri oyunlardan hangilerinin kullanýlabileceðine dair bir Beyin Fýrtýnasý yapýlarak bazý oyunlar belirlenmiþtir. Bir sonraki hafta "nesi var" oyunu ile Jeolojik zamanlar konusunu anlatan Eren, arkadaþlarýnýn "nesi var" sorusuna aþaðýdaki ip uçlarýný vermiþtir.

•

Þiddetli volkanik olaylar yaþanmýþtýr.

•

Dört buzul dönemi yaþanmýþ ve dinozorlar ortadan kalkmýþtýr.

•

Buzullarýn erimesine baðlý olarak yeryüzünde okyanus ve deniz seviyeleri yaklaþýk 200 metre yükselerek bütün kýyýlar sular altýnda kalmýþtýr.

•

Yeryüzünde karalarýn alaný daralýrken denizlerin alaný geniþlemiþtir.

Buna göre Eren'in özelliklerini verdiði Jeolojik zaman aþaðýdakilerden hangisidir?

A) Antekambriyen B) Paleozoik C) Mezozoik D) Neozoik E) Kuaterner

6.

•

Yer kabuðunun oluþumu ile yer altý kaynaklarý ve madenler arasýnda güçlü bir iliþki vardýr.

•

Genellikle farklý jeolojik zamanlarda, farklý madenler oluþmuþtur.

Buna göre, aþaðýdaki yer altý kaynaklarýndan hangi- si daha eski bir jeolojik zamanda oluþmuþtur? A) Taþ kömürü B) Petrol C) Turba

D) Doðal gaz E) Linyit

7.

Sarkýt, dikit ve travertenlerin yaygýn olarak bulun- duðu alanlarda aþaðýdaki kaya cinslerinden hangi- lerine daha fazla rastlanýlýr?

A) Bazalt – mermer B) Andezit – bazalt C) Kalker – jips D) Mermer – kum taþý E) Kum taþý – kil taþý

kavrama testi

Yer’in Ýç Yapýsý, Kayaçlar, Levha Hareketleri

ve Jeolojik Zamanlar

Ünite

06

107

Test

02

1.

I. Sial II. Sima III. Ýç çekirdek IV. Dýþ çekirdek V. Manto

Yukarýda verilen yerin katmanlarýndan, yoðunluðun en az ve en fazla olanlarý aþaðýdakilerden hangisin- de sýrasýyla verilmiþtir?

A) I ve III B) I ve V C) II ve III D) II ve V E) III ve IV

2.

Aþaðýdakilerden hangisiyle levha sýnýrlarýnýn daðýlý- þý arasýnda paralellik yoktur?

A) Fay hatlarý B) Akarsular C) Sýcak su kaynaklarý D) Deprem kuþaklarý

E) Aktif volkan daðlarý

3.

Ýzlanda ve Yeni Zelanda’da jeotermal enerji potan- siyelinin yüksek olmasýnýn nedeni aþaðýdakilerden hangisidir?

A) Levha sýnýrlarýnda yer almalarý

B) Eski zamanda oluþan arazilerin yaygýn olmasý C) Doðal bitki örtülerinin gür olmasý

D) Tortul kayaçlarýn yaygýn olarak bulunmasý E) Yüz ölçümlerinin küçük olmasý

4.

Mantodaki akýntýlar, yer kabuðunu oluþturan levhalarý hareket ettirir.

Aþaðýdakilerden hangisi levhalarýn hareket etme- siyle oluþan durumlardan biri deðildir?

A) Okyanus ortasý sýrtlar B) Volkanik daðlarýn oluþmasý C) Yer kabuðunun kýrýlmasý D) Maðaralarýn oluþmasý E) Depremlerin oluþmasý

5.

Sýnýfta Coðrafya dersine ait kavramlarýn eðlenceli ve kalýcý bir þekilde öðrenilmesi için öðrencilerden bildik- leri oyunlardan hangilerinin kullanýlabileceðine dair bir Beyin Fýrtýnasý yapýlarak bazý oyunlar belirlenmiþtir. Bir sonraki hafta "nesi var" oyunu ile Jeolojik zamanlar konusunu anlatan Eren, arkadaþlarýnýn "nesi var" sorusuna aþaðýdaki ip uçlarýný vermiþtir.

•

Þiddetli volkanik olaylar yaþanmýþtýr.

•

Dört buzul dönemi yaþanmýþ ve dinozorlar ortadan kalkmýþtýr.

•

Buzullarýn erimesine baðlý olarak yeryüzünde okyanus ve deniz seviyeleri yaklaþýk 200 metre yükselerek bütün kýyýlar sular altýnda kalmýþtýr.

•

Yeryüzünde karalarýn alaný daralýrken denizlerin alaný geniþlemiþtir.

Buna göre Eren'in özelliklerini verdiði Jeolojik zaman aþaðýdakilerden hangisidir?

A) Antekambriyen B) Paleozoik C) Mezozoik D) Neozoik E) Kuaterner

6.

•

Yer kabuðunun oluþumu ile yer altý kaynaklarý ve madenler arasýnda güçlü bir iliþki vardýr.

•

Genellikle farklý jeolojik zamanlarda, farklý madenler oluþmuþtur.

Buna göre, aþaðýdaki yer altý kaynaklarýndan hangi- si daha eski bir jeolojik zamanda oluþmuþtur? A) Taþ kömürü B) Petrol C) Turba

D) Doðal gaz E) Linyit

7.

Sarkýt, dikit ve travertenlerin yaygýn olarak bulun- duðu alanlarda aþaðýdaki kaya cinslerinden hangi- lerine daha fazla rastlanýlýr?

A) Bazalt – mermer B) Andezit – bazalt C) Kalker – jips D) Mermer – kum taþý E) Kum taþý – kil taþý

Yer’in Ýç Yapýsý, Kayaçlar, Levha Hareketleri

ve Jeolojik Zamanlar

Ünite

06

108 CA: 1-A 2-B 3-A 4-D 5-E 6-A 7-C 8-C 9-E 10-B 11-A 12-C 13-B 14-A

Test

02

8.

Aþaðýdaki taþlardan hangisi organik kökenlidir? A) Granit B) Mermer C) Linyit

D) Andezit E) Traverten

9.

Yukarýdaki yerþeklinin oluþumunda aþaðýdaki ka- yaçlardan hangilerinin payý daha fazladýr?

A) Bazalt - Mermer B) Kireç taþý - Andezit C) Granit - Obsidiyen D) Kaya tuzu - Volkan tüfü E) Bazalt - Volkan tüfü

10.

Yeryüzünde sýcak su kaynaklarý, fay hatlarý, depremler ve aktif volkanlarýn daðýlýþý paralellik gösterir.

Sýcak su kaynaklarýnýn zengin, deprem ve volkaniz- manýn aktif olduðu bir bölgede aþaðýdaki kayaç tür- lerinden hangisinin daha yaygýn olmasý gerekir? A) Mercan B) Andezit C) Kalker

D) Taþ kömürü E) Jips

11.

Aþaðýdaki kayaçlardan hangisinin yaygýn olduðu bir bölgede yer altý su potansiyelinin daha fazla ol- duðu ileri sürülebilir?

A) Kalker B) Kuvarsit C) Bazalt D) Granit E) Mermer

12.

Dýþ püskürük kayaçlarýn yaygýn olduðu yerlerde aþaðýdaki yer þekillerinden hangisi görülür?

13.

Granit, magmanýn yerin derinliklerinde aðýr aðýr soðu- masýyla oluþan, iri kristalli ve dirençli bir kayaçtýr. Buna göre, granit aþaðýdaki kayaç türlerinden hangisine örnek oluþturur?

A) Dýþ püskürük B) Ýç püskürük C) Baþkalaþým D) Kimyasal tortul E) Organik tortul

14.

Aþaðýdakilerden hangisi tortul kayaçlarýn özellikle- rinden deðildir?

A) Aþýnýma karþý en dirençli kayaç olmalarý B) Geniþ alanlarda görülmeleri

C) Tabakalar hâlinde bulunmalarý

D) Baþkalaþým kayaçlarýna dönüþebilmeleri E) Oluþtuklarý döneme ait fosilleri barýndýrmalarý

E) D) B)

C) A)

kavrama testi

Karstik Þekiller, Rüzgâr - Buzul - Dalga ve Akýntýlarýn

Belgede TYT COĞRAFYA SORU BANKASI (sayfa 46-50)