düzeyi, teknoloji transferi yapılmaması durumdakinden daha düşük olmaktadır. Önerme 7. Yeniliğin büyük çaplı olması halinde 1. ülke firmasını desteklemediğinden dolayı, 1. firma üretim yapamamakta ve bu nedenle 2. firma teknoloji transferi olmadığı durumdaki tekel konumunu korumaktadır.
7. SONUÇLAR
Çalışmanın amacı belirli varsayımlar altında kurulan modellerin oyun teorisinden faydalanılarak çözülmesi sonucunda firmalar arasında teknoloji transferinin yapılıp yapılmayacağını belirlemektir. Teknoloji transferi yerine firmaların AR&GE yapması ise ayrıca ele alınmıştır.
Teknoloji transferi ile ilgili modellerin kurulması aşamasında Brander ve Spencer (1985)’de olduğu gibi birbirinden farklı iki ülkede faaliyet gösteren ve benzer ürünler üreten iki firmanın, üçüncü bir ülke pazarında Cournot rekabeti yaptıkları varsayılmıştır. Ayrıca bu iki firmadan birinin daha önceden yapmış olduğu yenilik nedeniyle üretim maliyetinin diğer firmaya göre daha düşük olduğu kabul edilmiş ve buna göre literatürde yer alan iki farklı teknoloji transfer yöntemi için firmalar arasında teknoloji transferinin yapılıp yapılmayacağı belirlenmeye çalışılmıştır. Bu yöntemler sabit ödemeli teknoloji lisansı ve üretim miktarına bağlı teknoloji lisansı yöntemidir. Kurulan AR&GE modeli için de benzer kabuller yapılmıştır. Elde edilen sonuçlar aşağıda kısaca özetlenmiştir.
Teknoloji transferi olmadığı durumda teknolojik açıdan geride olan firmanın üretim maliyeti belirli bir değerin üzerinde ise bu firma üretim yapmamakta ve bu nedenle diğer firma üçüncü ülke pazarında tekel halini almaktadır.
Yeniliğin küçük çaplı olması ve sabit ödeme yöntemi ile teknoloji transferi yapılması halinde teknolojiyi transfer eden firmanın bulunduğu ülke devleti firmasını sübvansiyonla desteklemek yerine vergilendirmeyi tercih etmektedir. Küçük çaplı yenilik söz konusu olması ve devletlerin vergi veya sübvansiyon şeklinde bir dış ticaret politikası ile piyasaya müdahale etmeleri halinde sabit ödeme yöntemine göre teknoloji transferi yapılmamaktadır. Büyük çaplı yenilik halinde ise her iki devlet de piyasaya müdahale etmemeyi tercih etmekte ve bu nedenle firmalar arasında teknoloji transfer edilmemektedir.
Teknoloji transferinin üretim miktarına bağlı olarak ya da sabit ödemeli şekilde yapılacağı düşünülerek kurulan modeller benzer sonuçlar vermiştir. Buna göre yeniliğin küçük veya büyük çaplı olmasına bağlı olmaksızın firmalar arasında teknoloji transferi yapılmamaktadır.
Firmaların teknolojiyi transfer etmek yerine AR&GE yapmaları durumunda elde edilen sonuçlar ise biraz farklıdır. Çünkü başlangıçtaki yeniliğin küçük çaplı olması ve AR&GE yapılması sonucunda elde edilen dengedeki üretim miktarları ve firma karları, teknoloji transferi olmadığı durumundakilere oranla daha yüksektir. Aynı durum sosyal refah seviyeleri açısından da geçerlidir. Ayrıca yeniliğin küçük çaplı olması halinde üretim maliyetlerinde meydana gelen azalma nedeniyle hesaplanan fiyat, teknoloji transferi olmadığı durumdakine göre daha düşüktür. Yeniliğin büyük çaplı olması halinde ise teknolojisi daha geride olan firma, ülkesi tarafından desteklemediğinden dolayı üretim yapamamakta ve bu nedenle diğer firma teknoloji transferi olmadığı durumdaki tekel konumunu korumaktadır
Wang (1998) yaptığı çalışmada, devletin dış ticarete müdahale etmemesi ve yeniliğin küçük çaplı olması durumunda ele alınan her iki teknoloji transfer yöntemi için de firmalar arasında teknoloji transferinin gerçekleşebileceğini ifade etmiştir. Ancak bulunan sonuçlardan görüleceği gibi devletin müdahalesi ile durum tam tersine dönmektedir. Çünkü sabit ödeme yönteminde teknolojisi geri olan firmanın bulunduğu ülke sübvansiyon yerine vergi almak şeklinde bir dış ticaret politikası izlemektedir. Üretim miktarına bağlı teknoloji lisansı yönteminde ise başlangıçta teknolojisi daha ileri olan firmanın transfer sonrası toplam karı, transfer olmadığı durumdakinden daha düşük kaldığından teknoloji transferi gerçekleşmemektedir. Ele alınan iki farklı teknoloji transfer yöntemi için bulunan sonuçlar, üçüncü ülke pazarında iki yerine çok sayıda firmanın rekabet etmesi, sosyal refah fonksiyonuna üretici rantı yanında tüketici rantının ilave edilmesi, devletin ihracat sübvansiyonu yanında AR&GE sübvansiyonu vermesinin kabul edilmesi halinde değişebilir. Bu gibi alternatif durumların ayrıca analiz edilmesi gerekmektedir.
KAYNAKLAR
Bhattacharyya, R., 2001. Economic Development in the Basic Model of Intra-Industry Trade, The Indian Economic Journal, 48, Sayı 2, 60-66. Brander, J., B. Spencer, 1983. “Industrial R&D Rivalry and Industrial Strategy.”,
Review of Economic Studies, 707-722.
Brander, J., B. Spencer, 1985. “Export Subsidies and International Market Share Rivalry.”, Journal of International Economics, 18, 83-100.
D’Aspremont, C., Jacquemin, A., 1988. Cooperative and Noncooperative R&D in Duopoly with Spillovers, American Economic Review, 78, 1133-1137.
Dengiz, G. M., 2000. Teknoloji Transferi ve Lisans Anlaşmalarında Dikkat Edilecek Genel Hususlar. Proje Yönetim Derneği Yayınları.
Dutta, P. K., 1999. Strategies and Games: Theory and Practice. The MIT Press, Cambridge, MA.
Hançerlioğlu, O., 1997. Ekonomi Sözlüğü. Remzi Kitabevi, 7. Basım.
İSO, Gümrük Birliği Dayanışma Ofisi, 1998. AR&GE Yapan KOBİ’ler Açısından Türkiye’deki AR&GE Ortamı Üzerine Bazı Tespitler, İstanbul. Karacasulu, N., Temmuz 2000. Teknoloji ve Transferi, Dış Ticaret Dergisi.
Krugman, P. R., Obstfeld, M., 2000. International Economics: Theory and Policy, 5th Edition. Addison-Wesley Publishing Company.
Leahy, D., Neary, J. P., 1997. Public Policy Towards R&D in Oligopolistic Industries, American Economic Review, 87, 642-662.
Marjit, S., 1988. A Simple Model of Technology Transfer, Economic Letters, 26, 63-67.
Marjit, S., 1990. On a non-cooperative theory of technology transfer, Economic
Letters, 33, 293-298.
Püsküllüoğlu, A., 1994. Arkadaş Türkçe Sözlük. Arkadaş Yayınevi, Ankara.
Schmalensee, R., Willig, R. D., 1989. Handbook of Industrial Organization, Vol. 2. Elsevier Science Publishers B.V.
Seyidoğlu, H, 1999. Uluslararası İktisat, Teori, Politika ve Uygulama, Geliştirilmiş 13. Baskı, Kurtiş Matbaası, İstanbul.
Shy, O., 1996. Industrial Organization: Theory and Applications. The MIT Press, Cambridge, MA.
Wang, X. H., 1998. Fee versus royalty licensing in a Cournot duopoly model,
ÖZGEÇMİŞ
1977 yılında İstanbul’da doğan Tahir KAFADAR, ilk ve orta öğrenimini sırasıyla Muhsin Adil Binal İlkokulu ve Kenan Evren Lisesi’nde tamamlamıştır. Lisans eğitimine 1994 yılında İ.T.Ü. Çevre Mühendisliği Bölümü’nde başlamıştır. Bir yıl süreli İngilizce ön lisans eğitiminin ardından, 1999 yılında üniversiteden bölüm ikincisi olarak mezun olmuş ve aynı yıl İ.T.Ü. İşletme Mühendisliği Bölümü’nde yüksek lisans eğitimine başlamıştır. Halen Tin Mühendislik Ltd. Şti. adlı bir firmada İthalat Sorumlusu olarak çalışmaktadır.