Bireyi hayata ve üst seviyelere hazırlayan eğitim sistemleri, eğitim programlarıyla işlerlik kazanmaktadır. Eğitim programları, eğitim öğretimin tarzını, kapsamını, sınırını, geleceğini belirleyen unsurlardır. Yeni Sosyal Bilgiler Programı’nın giriş bölümünde; son yıllarda tüm dünyada bireysel, toplumsal ve ekonomik alanda yaşanmakta olan değişimi ve gelişimi; ülkemizde de demografik yapıda, ailenin niteliğinde, yaşam biçimlerinde, üretim ve tüketim kalıplarında, bilimsellik anlayışında, toplumsal cinsiyet alanında, bilgi teknolojisinde, iş ilişkileri ve iş gücünün niteliğinde, yerelleşme ve küreselleşme sürecinde görmenin mümkün olduğu konusuna dikkat çekilerek eğitim programlarının değişen ve gelişen dünyaya ayak uydurmak zorunda olduğu, tüm bu değişim ve gelişimleri eğitim sistemimize ve programlarımıza da yansıtmanın bir zorunluluk haline geldiği açıklanmıştır. Bu doğrultuda 2004 yılında ilköğretimin tüm kademelerindeki bütün programlar yenilenmiş ve 2005–2006 eğitim öğretim yılında uygulamaya konulmuştur.
Yeni Sosyal Bilgiler Programı’nın vizyonu; 21. yüzyılın çağdaş, Atatürk ilke ve inkılâplarını benimsemiş, Türk tarihini ve kültürünü kavramış, temel demokratik değerlerle donanmış ve insan haklarına saygılı, yaşadığı çevreye duyarlı, bilgiyi deneyimlerine göre yorumlayıp sosyal ve kültürel bağlam içinde oluşturan, kullanan ve düzenleyen (eleştirel düşünen, yaratıcı, doğru karar veren), sosyal katılım
becerileri gelişmiş, sosyal bilimcilerin bilimsel bilgiyi üretirken kullandıkları yöntemleri kazanmış, sosyal yaşamda etkin, üretken, haklarını ve sorumluluklarını bilen, Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı yetiştirmek olarak açıklanmıştır. Sosyal Bilgiler dersinin, bireyin toplumsal var oluşunu gerçekleştirebilmesine yardımcı olması amacıyla; tarih, coğrafya, ekonomi, sosyoloji, antropoloji, psikoloji, felsefe, siyaset bilimi ve hukuk gibi sosyal bilimleri ve vatandaşlık bilgisi konularını yansıtan; öğrenme alanlarının bir ünite ya da tema altında birleştirilmesini içeren; insanın sosyal ve fiziki çevresiyle etkileşiminin geçmiş, bugün ve gelecek bağlamında incelendiği; toplu öğretim anlayışından hareketle oluşturulmuş bir ilköğretim dersi olduğu ve şu üç geleneği önemsediği vurgulanmıştır: (1) Vatandaşlık aktarımı olarak sosyal bilgiler, (2) Sosyal Bilimler olarak sosyal bilgiler, (3) Yansıtıcı düşünme olarak sosyal bilgilerdir.
Yeni Sosyal Bilgiler Programı; 4. ve 5. sınıflarda haftada 3 ders saati olmak üzere her sınıf için toplam 36, haftada 108 saatlik bir ders süresi öngörülerek hazırlanmıştır. Yenilenen program tümüyle davranışçı yaklaşımdan öte bilginin taşıdığı değeri ve bireyin var olan deneyimlerini dikkate alarak bireyin yaşama etkin katılımını, doğru karar vermesini, sorun çözmesini destekleyici ve geliştirici bir yaklaşım doğrultusunda yapılandırmayı önemseyen bir gelişim göstermiştir. Bu yaklaşımla öğrenci merkezli dolayısıyla etkinlik merkezli, sosyal bilgiler açısından, bilgi ve beceriyi dengeleyen, öğrencinin kendi yaşantılarını ve bireysel farklılıklarını dikkate alarak çevreyle etkileşimine olanak sağlayan yeni bir anlayış yaşama geçirilmeye çalışılmıştır. Yapılandırmacı yaklaşıma göre öğrenciler sınıfa kendi deneyimleri ile gelirler ve bilişsel yapı bu deneyimlerin üzerine inşa edilir. Öğrencilerin bu ön deneyimleri geçerli, geçersiz, eksik veya tam olabilir. Durum ne olursa olsun, öğrenci bu mevcut deneyimlerini, yeni bilgi ve deneyimlerle kendi hafızasında yeniden yapılandıracaktır. Davranışçı yaklaşımı reddeden yeni program, yaratıcı düşüncenin gelişmesi açısından önemlidir. Çünkü yaratıcılık bir düşünme biçimidir.
4.1.1. Hedefler
Yapılandırmacı yaklaşıma dayalı olarak hazırlanan yeni sosyal bilgiler programının neyi hedeflediği 12 madde ile açıklanmıştır. Bunlar:
1. Her öğrencinin birey olarak kendine özgü olduğunu kabul eder.
2. Öğrencilerin gelecek yaşamlarına ışık tutarak, bireylerden beklenen niteliklerin geliştirilmesine duyarlılık gösterir.
3. Bilgi, kavram, değer ve becerilerin gelişmesini sağlayarak, öğrenmeyi öğrenmenin gerçekleşmesini ön planda tutar.
4. Öğrencileri düşünmeye, soru sormaya ve görüş alış verişi yapmaya özendirir.
5. Öğrencilerin fiziksel ve duygusal açıdan sağlıklı ve mutlu bireyler olarak yetişmesini amaçlar.
6. Milli kimliği merkeze alarak, evrensel değerlerin benimsenmesine değer verir.
7. Öğrencilerin kendi örf ve adetleri çerçevesinde ruhsal, ahlaki, sosyal ve kültürel yönlerden gelişmesini önemser.
8. Öğrencilerin haklarını bilen ve kullanan, sorumluluklarını yerine getiren bireyler olarak yetişmesini önemser.
9. Öğrencilerin toplumsal sorunlara duyarlı olmasını sağlar.
10. Öğrencilerin öğrenme sürecinde deneyimlerini kullanmasına ve çevreyle etkileşim kurmasına olanak sağlar.
11. Her öğrenciye ulaşabilmek için öğrenme-öğretme yöntem ve tekniklerindeki çeşitliliği dikkate alır.
12. Periyodik olarak, öğrenci çalışma dosyalarına bakılarak öğrenme ve öğretme süreçlerinin akışı içerisinde değerlendirmeye olanak sağlar. Yaratıcı düşünme açısından bu hedefler incelendiğinde; 1. hedef olan “Her öğrencinin birey olarak kendine özgü olduğunu kabul eder” önemlidir. Çünkü Sosyal Bilgiler gibi insanı hayata ve üst düzey yaşantılara hazırlayan bir ders, bireyi toplumun yapıcı ve yaratıcı bir üyesi olarak kendi önemine inandırabilmelidir. İnsanın sorumlulukları ve davranışları toplum normlarına uygun hale getirilirken insanın bireyselliği arka plana atılmamalıdır. Çünkü “başkaları ne der, ayıp olur” gibi
düşünceler, toplumdan dışlanma korkusu, topluma uygun hareket etme isteği, yaratıcı düşünmenin önündeki engellerdir.
“Öğrencileri düşünmeye, soru sormaya ve görüş alışverişi yapmaya özendirir” ifadeli 4. hedef, bir düşünme biçimi olan yaratıcılığın geliştirilebilmesi açısından önem taşımaktadır, çünkü yaratıcılık özde bir düşünme faaliyetidir. Öğrencilerin düşünme becerileri harekete geçirilebildiği ölçüde yaratıcı düşünme sağlanabilecektir.
“Öğrencileri toplumsal sorunlara karşı duyarlı olmasını sağlar” ifadeli 9. hedef, yaratıcı düşünme becerilerinden biri olan “sorunlara karşı duyarlılık becerisi” ile örtüşmektedir. Dolayısıyla, öğrencinin içinde yaşadığı toplumun sorunlarına karşı duyarlı olması, yaratıcı düşünmenin gelişmesi açısından son derece önemlidir.
“Her öğrenciye ulaşabilmek için öğrenme-öğretme yöntem ve tekniklerindeki çeşitliliği dikkate alır” ifadeli 11. hedef de yaratıcı düşünme açısından önemlidir. Öğretmen merkezli öğretim metotları öğrenciyi pasifleştirdiği için öğrencilerin yaratıcılıklarını engellemektedir. Yaratıcılık için öğrenci merkezli öğretim metotlarının kullanılması gerekmektedir. Yeni programın bunu hedeflerine yansıtması yaratıcı düşünmenin kazandırılmasına katkı sağlayacaktır.
Yeni Sosyal Bilgiler Programı’nı oluşturan temel öğeler (1) Beceriler, (2) Kavramlar, (3) Değerler, (4) Genel amaçlar ve (5) Öğrenme alanları olarak belirlenmiştir. Geçmişte bilgi edinimi, yaşamın ve okulun temel amacı olarak görülmüştür. Günümüzde ise bilgi artık olguları, kavramları, ilkeleri ve süreçleri anlamak ve yorumlamak olarak görülmektedir. Bilgiyi öğrenmenin önemi göz ardı edilmemekle birlikte, öğrenciler bilgiyi problem çözmede, anlamlı ortamlarda, eleştirel düşünmede ve yaratıcı düşünmede kullanmalıdır. Beceri ise bilgi gerektiren ve performans içeren karmaşık bir eylemdir. Hem bilgi hem beceri kısa zamanda kolayca öğrenilebilir. Fakat yetenek daha geç gelişir ve daha karmaşıktır. Bilgi ve becerilerin birleşmesi ile yetenek ortaya çıkmaktadır. Beceriler, öğrenme süreci içerisinde kazanılması, geliştirilmesi ve yaşama aktarılması tasarlanan kabiliyetlerdir.
4.1.2. Beceriler
Yeni Sosyal Bilgiler Programı, ilköğretim 4–8. sınıf düzeyinde diğer derslerle birlikte ilk 9 beceriyi kazandırmanın yanında kendine özgü 5 beceriyi kazandırmayı da amaçlamaktadır. Bütün bu beceriler şunlardır:
1. Eleştirel Düşünme Becerisi
• Bir kanıt kullanma ya da referansa dayanma • Sebep-sonuç ilişkisini belirleme
• İlkeleri türetme • Genelleme yapma
• Farklı bakış açılarını açıklama • Kararları sorgulama
• Sınıflama yapma
• Değerlendirme (ölçüt belirleme) • Karşılaştırma yapma
• İlgili ve ilgisiz bilgiyi ayırt etme • Kalıp yargıları fark etme
• Çıkarımda bulunma 2. Yaratıcı Düşünme Becerisi
• Esnek ve orijinal olma • İmgeleme
• Analiz, sentez, değerlendirme yapma • Sıra dışı bağlantılar kurma
3. İletişim ve Empati Becerisi • Dinleme
• Sözlü ya da yazılı olarak kendini ifade etme • Tartışma
• Bağlantı kurma
• Farklı perspektiften bakma • Açık fikirli olma
• Başkalarının düşünce ve duygularını anlama • Farklılıklara saygı duyma
• Görüşlerini gerekçelendirme
• Ortak bir amaç çerçevesinde toplanma
• Dönemin şartlarına uygun olarak geçmişteki insanların düşünce, amaç ve duygularını anlama (tarihsel empati)
4. Araştırma Becerisi a) Okuduğunu Anlama
• Ana fikri çıkarmak için okumak
• Ana fikri bulmak için bölüm ve konu başlıklarını kullanma • Çalışılan konu ile ilgili paragrafları seçme
• Okuduğunu yorumlama
• İlgili kelimenin anlamını bulmak için sözlük, kelime listesi oluşturma • Kelime anlamına ulaşmak için uygun kaynakları kullanma
• Artan sosyal bilimler kavramlarını tanıma ve anlama • Olgu ve fikirleri ayırma, propagandayı tanıma • Yazarın yargısını tanıma
• Metni anlamaya yardımcı olan resimlerdeki ip uçlarını ve açıklamaları kullanma
• Değişik amaçlar (eleştirel, analitik, fikir oluşturmak, vb) içim okuma • Değişik şekillerde basılmış materyalleri (kitap, dergi, gazete, vb)
okumak
• Anlamı zenginleştirmek için edebi metinleri (tarihi roman, hikâye, vb) incelemek
b) Bilgiyi Bulma, Kullanılabilir Biçimde Planlama ve Yazma • Kütüphane kullanma
• Özel referans kaynaklarına ulaşma
• Basılı ve görsel kaynaklardaki bilgilere ulaşma • Kitabın farklı bölümlerini kullanma
• Anahtar sözcükleri, ciltlerdeki rakam ve harfleri, indeksi ve referansları kullanma
• Bilgi kaynaklarını değerlendirme • Uygun bilgi kaynağı kullanma
• Kullanılabilir biçimlerde bilgiyi planlama ve yazma • Yararlandığı kaynakları kaynakçada titizlikle gösterme 5. Problem Çözme Becerisi
• Problemi tanımlama ve sınırlandırma
• Problemin çözümüne yönelik hipotezler ortaya koyma • Veri ve kaynak araştırması yapma
• Hipotezleri test etme
• Probleme yönelik bir çözüme varma 6. Karar Verme Becerisi
• Sorunun farkına varma
• Sorunu tespit edebilme ve tanıma
• Sorunun çözümü için hipotez ileri sürme
• Sorunun çözümü için veri toplama, düzenleme ve değerlendirme • Hipotezi test etme
• Çözüm yollarını öğrenme
• Çözüm yollarından uygun olanına karar verip, uygulamaya koyma • Çözümü değerlendirme
7. Bilgi Teknolojilerini Kullanma Becerisi
• Yönergelerden yararlanarak bilgisayarı kullanma
• Farklı kaynaklardan toplanmış bilgiyi kaydetme, biçimlendirme, tekrar kullanma
• Biçimlendirdiği bilgiyi bilgisayar ortamında tekrar sunma
• Metin, grafik, renk ve ses efektleri kullanarak çoklu ortamda rapor hazırlama
• Telefon ve televizyon ağlarını kullanarak bilgiye ulaşma • Günlük hayatta teknolojiyi amacına uygun olarak kullanma 8. Girişimcilik Becerisi
• Meslekleri ve çevresindeki iş yerlerini tanıma
• Çevresindeki tanınmış ve başarılı girişimcileri tanıma
• Kişilerin ekonomi içinde çalışan ve tüketici olarak oynadıkları rolleri keşfetme
• Ekonominin temel kavramlarını edinme
• Girişimciliğin karşı karşıya olduğu zorlukları anlama • Yenilikçi fikirler sunma ve ürünler tasarlayabilme 9. Türkçeyi Doğru, Etkili ve Güzel Kullanma Becerisi
• Dinleme • Konuşma • Okuma • Yazma
• Görsel okuma / Sunu 10. Gözlem Becerisi
• Çevresindeki olay ve olgulara dikkat etme • Çevresindeki olay ve olguları algılama
• Çevresindeki olay ve olguları doğru ve tarafsız tanımlama • Çevresindeki olay ve olguların neden ve sonuçlarını açıklama • Gözlediklerinin nedenlerini sorgulayıp sonuçlarını tahmin edebilme • Olay ve olgular arasında ilişkiler kurabilme, benzer ya da farklı
yönlerini ortaya koyma
• Gözlediklerini kaydetme ve aktarma
• Gözlediklerini daha önce öğrendikleri ile karşılaştırabilme ve bağdaştırabilme
• Gözlediklerini araştırmada veri olarak veya gelecek ile ilgili planlamalar yapmak için kullanabilme
• Benzer olaylarla ilişkilendirme ve böyle bir olayla karşılaştığında ne yapması gerektiğine dair davranış geliştirme
11. Mekânı Algılama Becerisi • Uzay ilişkilerini görebilme
• Harita, plan, kroki, grafik, diyagram çizme ve yorumlama • Küre kullanma
12. Zaman ve Kronolojiyi Algılama Becerisi • Takvim bilgisi edinme
• Zamanları ayırt etme
• Kronolojik sıralama yapma
• Zaman şeridindeki veriyi yorumlama • Zaman şeridi oluşturma
13. Değişim ve Sürekliliği Algılama Becerisi • Benzerlikleri ve farklılıkları bulma
• Zamanla oluşan süreklilik ve değişimi algılama • Tarihsel olguları ve yorumları ayırt etme • Geçmişteki problemleri ve nedenlerini tanıma
• Tarihsel problemin çözümüne alternatif çözümler bulma 14. Sosyal Katılım Becerisi
• Kendini ve yakın çevresini etkileyen konularda bilgi sahibi olma • Birbirlerinin ihtiyaçlarını karşılamak için insanlar arasındaki ilişkiyi
tanıma
• Bireyler, gruplar ve toplumun ihtiyaçlarını karşılamak için bireyler, gruplar, kurumlar ve sosyal örgütler arasındaki ilişkiyi tanıma
• Farklı grup ve kurumların dinamiklerine uyma • Sosyal katılımın gerekli olduğu durumları belirleme
• Yakın çevresini ve toplumu etkileyen konularda ihtiyaçların karşılanması için fikir üretme, bu fikri çevresindekiler iletme, görüşme, tartışma, planlama, uzlaşma ve yelemde bulunma
• Lider ya da izleyen olarak gruba, kuruma, sosyal örgütlere ve topluma hizmet etme.
Yukarıda yer alan bütün bu beceriler ünitelerle de ilişkilendirilerek öğrencilere doğrudan kazandırılacak beceriler olarak yeni programda yer almıştır. Programda yer alan “eleştirel düşünme becerisi”, “yaratıcı düşünme becerisi”, “iletişim ve empati becerisi”, “araştırma becerisi”, “problem çözme becerisi”, “karar verme becerisi”, “gözlem becerisi”, “değişim ve sürekliliği algılama becerisi” öğrencilerin düşünme becerilerinin gelişmesini sağlayamaya yöneliktir. Bu durum ise yaratıcı düşüncenin gelişmesine katkıda bulunacaktır. Özellikle yeni programda yaratıcı düşünme becerisi ve dört düzeyinin öğrencilere kazandırılacak beceriler arasında yer verilmesi önemlidir.
Örneğin, eleştirel düşünme becerisi yaratıcı düşünmenin öğrenciye kazandırılması açısından çok önemlidir. Eleştirel yaklaşım, daha önce kabul görmüş, bilgi, görüş ve gözlemlere şüphe ile yaklaşmaya ve insanın kendi izlenim ve bilgilerinin geçerliğini ve güvenirliğini test etmeye açık bir tutum gerektirir. Eleştirel düşünme becerisinin alt dallarından olan “sebep sonuç ilişkisini belirleme”, yaratıcı düşünme becerilerinden olan mantıksal düşünme becerisine hizmet etmektedir. Mantıksal düşünme, neden-sonuç ilişkileriyle bir sonuca ulaşabilme yeteneğidir. Belirli bir noktadan yola çıkarak genele ulaşmak veya genelden yola çıkarak belirli bir noktaya ulaşmak şeklindeki düşünme şekillerini kullanmaktır. Eleştirel düşünme becerisinin alt dallarından olan “farklı bakış açılarını açıklama” alt becerisi de yaratıcı düşünme becerilerinden olan alışılagelmedik bakış açısının gelişmesine katkı sağlamaktadır. Eleştirel düşünme becerinin alt dallarından olan “kararları sorgulama” yaratıcı düşünme becerilerinden olan değerlendirme becerisinin kazandırılmasına katkı sağlayacaktır. Çünkü değerlendirme bir konunun önemli yanlarını önemsiz ve alakasız detaylardan ayırt etme olarak tanımlanırsa, kararları sorgulama becerisi de yaratıcı düşünme becerisinin öğrencilere kazandırılmasında katkı sağlayacaktır. “İlgili ve ilgisiz bilgiyi ayırt etme”, “Kalıp yargıları fark etme” ve “Çıkarımda bulunma” alt becerileri de yaratıcı düşünmenin öğrenciye kazandırılması ve geliştirilmesi açısından faydalıdır. Çünkü bu beceriler öğrencinin düşünme becerisini geliştirir. Yaratıcılık da özde bir düşünme faaliyetidir.
Yine, iletişim ve empati becerisinin alt dallarından olan “bağlantı kurma becerisi” yaratıcı düşünme becerilerinden olan sıra dışı bağlantılar kurma becerisinin kazandırılmasına yardımcı olacaktır. “Farklı perspektiften bakma” alt becerisi ise yaratıcı düşünme becerilerinden olan “alışıla gelmedik bakış” açısının öğrencilere kazandırılmasında yardımcı olacaktır. “Açık fikirli olma” ve “farklılıklara saygılı olma” alt becerileri de yaratıcı düşünmenin ortaya çıkarılma aşamasında önemlidir. Araştırma becerisinin alt dallarında olan “değişik amaçlar için okuma” becerisinin yaratıcı düşünmenin gelişimi açısından faydalıdır. Yaratıcılıkta bireyin geleneksel olmayan yollarla sorunlara çözüm yolları bulması söz konusudur. Yaratıcı bireyler sorunları değişik boyutlarıyla tanımlayıp alternatif çözümler üretebilirler. Bu açıdan “problem çözme becerisi ve tüm alt dallarının” yaratıcı düşüncenin
kazandırılmasına önemlidir. “Karar verme becerisi ve bütün alt dallarının” da yaratıcı düşüncenin kazandırılması ve geliştirilmesine katkısı olacaktır.
Benzer şekilde, gözlem becerisinin alt dallarından olan “Olay ve olgular arasında ilişkiler kurabilme”, “Benzer ya da farklı yönlerini ortaya koyma”, “Gözlediklerini daha önce öğrendikleri ile karşılaştırabilme” ve “Bağdaştırabilme, gözlediklerini benzer olaylarla ilişkilendirme ve böyle bir olayla karşılaştığında ne yapması gerektiğine dair davranış geliştirme” becerilerinin yaratıcı düşünme becerilerinden biri olan sıra dışı bağlantılar kurma becerisinin gelişimine hizmet edecektir. Değişimi ve sürekliliği algılama becerinin alt dallarında olan “Benzerlikleri ve farklılıkları bulma” becerisi öğrencilerin düşünmesini sağlaması açısından önemlidir. Bu becerinin de yaratıcılığın gelişimine olumlu katkıları olacaktır. “Tarihsel problemin çözümüne alternatif çözümler bulma” alt becerisi yaratıcı düşünme becerilerinden olan akıcılık becerisinin gelişimine katkı sağlayacaktır. Çünkü akıcılık, açık uçlu bir soruya sözlü veya yazılı birçok fikir üretebilmektir. Tarihsel problemin çözümüne alternatif çözümler bulmak öğrencinin düşünme yetilerini harekete geçirecektir. Sonuç olarak Yeni Sosyal Bilgiler Programı’nda yer alan birçok beceri, yaratıcı düşünme becerisini doğrudan ya da dolaylı etkileyebilecek niteliktedir.
4.1.3. Kavramlar
Yeni Sosyal Bilgiler Programı’nda kavramlar bölümünde kavramlar, insan düşünmesinin temel taşları olarak açıklanmıştır. İnsan; kendine, dünyaya ve hayata verdiği anlamı “dil” aracılığıyla yapılandırır, ifade eder. Bu anlamın yapılandırılması, dört ana evreyi içermektedir. Bu evreler “olgu- kavram- genelleme ya da ilke- kuram” olarak belirlenebilir. Sosyal Bilgiler Programında olgu, kavram, genelleme/ilke ve kuram tek başına ele alınmamaktadır. Çünkü sosyal hayatı oluşturan insan deneyimlerinin bütünlüğü bu evrelerin tek başına ele alınmasını engellemektedir. Denilebilir ki bu dört evre, dünyaya bakan insanın, ona bütüncül anlam verebilmesi için sergilediği hiyerarşik zihinsel etkinliklerdir. Olgular, kavramlarla tanımlanmaya ihtiyaç duyarlar. Doğru belirlenen kavramlar
genellemeler/ilkeler türetirler. İlkeler hayatın sürekliliği içinde anlamlı açıklayıcı yapılara dönüşerek kuramları oluştururlar.
Kavram belli bir konuda birçok bilgiyi düzenleyen ve birleştiren unsurları içerir. Eğitim, çoğu zaman kavramların öğretilmesiyle ilgilidir. Coğrafya, sosyoloji, ekonomi, siyaset bilimi, tarih, vs disiplinlere ait temel kavramlar bilgisi olmadan, kim olduğumuzu ve yaşadığımız dünyanın ne olduğunu anlamamız büyük oranda sınırlandırılmış olacaktır. Yeni Sosyal Bilgiler Programı’nda kavram öğretiminin faydaları şöyle açıklanmıştır: (1) Öğrencilerin akademik başarıları üzerinde olumlu etki sağlar, (2) Öğrenme ve hatırlamayı basitleştirir, (3) İletişimi kolaylaştırır, (4) Öğretimi kişiselleştirir, (5) Gerçek ve yanlış algılamayı ayırt etmeye yardımcı olur, (6) Karmaşık anlamaya yardımcı olur, (7) Problem çözme ve akıl yürütme becerisini geliştirir.
Yeni Sosyal Bilgiler programında verilecek kavramlar; psikoloji alanında 7, antropoloji alanında 11, coğrafya alanında 12, sosyoloji alanında 4, siyaset bilim alanında 7, ekonomi alanında 9 ve tarih alanında 11 kavram olarak hazırlanmıştır. Bu kavramların sınıflara göre giriş, geliştirme ve pekiştirme düzeyinde verilmesi planlanmıştır. “Kavram öğretiminin” ve özellikle her sınıf düzeyine göre farklı seviyede verilmesi, yaratıcı düşünmenin kazandırılmasına ve geliştirilmesine önemli katkısı vardır.
Kavramların öğretiminde kullanılabilecek yöntemlere bakıldığında ise yeni program iki yöntemden bahsetmektedir. Geleneksel yöntem, öğrenciye kavramı ifade eden sözcüğü vermek, kavramın sözel bir tanımını yapmak, tanımın anlaşılması için kavramın ayırt edici niteliklerini belirtmek, öğrencinin kavramla ilgili olumlu ve olumsuz örnekler bulmasını sağlamak basamaklarından oluşur. Fakat yeni programda, bu yöntemin kavram öğretiminde yeterince etkili olmadığı çünkü birçok kavramın kesin tanımı yapılamadığı anlatılarak kavram öğretiminde uygulanan ve daha yeni sayılabilecek diğer bir yöntemden bahsedilmiştir. Bu yeni yöntemde öğrencinin kavramı en iyi anlatan örnekten hareket ederek bir genellemeye ulaşmasını sağlamak temel esas olarak açıklanmıştır. Buna göre öğrencinin kavramla ilgili birçok örneği inceleyerek tanımlayıcı nitelikleri bulması ve bu yolla genellemeye gitmesi sağlanır. Yeni programda aslında bu iki yöntemin birbiriyle bağdaşmaz olmadığı; deneyimlerden genellemeye gitme süreciyle öğretim aşağı yaş
düzeylerinde, tanımlarla kavram geliştirme ise yukarı eğitim düzeylerinde daha etkili olacağı açıklanmıştır. İki kavram öğretme yönteminin de yaratıcı düşüncenin gelişimine olumlu katkıları olacaktır. Çünkü her iki yöntemde de öğrencilerin düşünme becerilerini harekete geçirecek niteliktedir. Ayrıca kavram öğretiminde iki yöntemin sunulması ve bunun aşamalarının özetlenmesi önemlidir. Çünkü yöntem ve