Araştırmanın yedinci alt amacı kapsamında, öğrencilerin okullarının fiziki ortamlarına yönelik görüşleri alınmıştır. Öğrenciler okullarının fiziki ortamlarına ilişkin olumlu ve olumsuz yönde ifadelerde bulunmuşlardır. Görüşler Tablo 25’te sunulmuştur.
Tablo 25. Öğrencilerin Okullarının Fiziki Ortamına İlişkin Öğrenci Görüşleri
Temalar Alt Temalar Kodlar f Olu m lu O kul İyi, güzel 21 Büyük/ geniş 5 Mimarisi güzel 4 Temiz 2 Ortam güzel 2 Sın
ıf İyi, güzel Ferah 8 3
Temiz 2 Aydınlık 1 B a h çe Büyük 15 Güzel 13 Yeşillik 11
Oturma yerleri gayet iyi 5
Toplam 90 Olu m su z O kul
Renkler sıkıcı (okul duvarları, eşyalar vb.) 4
Cezaevi gibi 3
Bina kötü 3
Temiz değil 3
Fiziki yapısı karmaşık 2
Kanalizasyon sistemi kötü 2
Eşyaları kalitesiz 1
Estetik değil 1
Eşyaları ilgi çekici değil 1
Sın
ıf
Çok küçük 6
Bodrum kattaki sınıflar kötü 4
Atölye sayısı az 4
Yazın çok sıcak olmakta 2
Sıralar rahat değil 2
Güneş ışığı yeterli olmamakta 2
Sınıf ortamı havadar değil 1
Sınıfların ısınması iyi değil 1
Sınıflar otoparkın yanında 1
Atölyeler çok küçük 1 B a h çe Küçük 5
Oturma yerleri yok 4
Kötü 2
Zemini beton 2
Çevre düzenlemesi yok 1
Çok tozlu 1
Toplam 61 Genel Toplam 151
Öğrencilerin, okullarının fiziki ortamlarına yönelik olumlu görüşleri (f:90) incelendiğinde öğrenciler çoğunlukla okulun, bahçesinin ve sınıflarının iyi, güzel,
temiz olduğunu, bahçelerinin de büyük ve yeşil olduğunu ifade etmişlerdir. Konuyla
ilgili öğrenci görüşleri şöyledir:
“Fiziki ortamı bence gayet iyi elverişli olduğunu düşünüyorum. Eğitimin her şeyin olduğunu düşünüyorum. Olanakların en iyisinde yaşadığımızı düşünüyorum. Okulumu seviyorum ortamından memnunum.”(A1)
“Fizik ortamlarımız iyi bu bina yeni yapıldı tahtalar kuruldu, sıralar yeni o konuda hiçbir sıkıntımız yok.”(E1)
“Sınıflarımız iyi aslında yeni geldi bu senede zaten çok güzel sıralarımız var.” (A7)
“Sınıfımızda güzel geniş iyi yani.”(E4) “Bahçesi iyi güzel oturma yerleri fazla.”(A7)
“Bahçe güzel güzelleştirmeye başladılar gördüğüm kadarıyla, top oynama yerlerimiz var baya güzel ya.” (E2)
“Bahçemizi bu sene daha güzel yaptılar şuraya yeni bir yer yaptılar çardak gibi boyadılar falan orası çok güzel oldu.”(E3)
“Bahçenin var mesela ya büyük alan geziyorsun canın sıkılıyor kalkıp tur atıyorsun güzel.”(E10)
“Okulumuzun fiziki ortamı bence iyi bahçesi büyük, yeşil, çimenler yani insan kendini huzurlu hissediyor. Kamelyalar falan yapılmış.”(F1)
Mok ve Flynn (1997) yapmış oldukları çalışmalarında öğrenciler, binalarda modern, konforlu bir şekilde döşenmiş ve iyi donanımlı (ısıtma ve iklimlendirme gibi) okulları tercih etmişler ve tercihleri okulun bulunduğu yerin ve çevrenin yeşil, açık, sessiz, huzurlu ve güvenli olmasına bağlı olduğu şeklinde ifadelerde bulunmuşlardır. Bu sonuç örtük programın etkisini göstermektedir. Öğrenciler yaşadıkları ortamdan farkında olmadan etkilenmekte ve bunun sonucunda da öğrencinin okula karşı duygu ve düşünceleri etkilenmektedir.
Döş’ün (2013) de belirttiği gibi öğrencilerin kendilerini daha rahat hissedecekleri geniş dersliklerin olması, araç-gereç donanımın olması, okulun fiziksel yapısının öğrencilerin gelişimlerine ve duygularına uygunluğu, okulu daha sevilir ve mutlu bir ortam haline getirecektir.
Ayrıca öğrenciler okulun olumlu fiziki koşullarının öğrencilerde motivasyonu arttırdığını, okula istekli gelmeyi sağladığını, okulu sevmede etkili olduğunu, mutlu ettiğini ve ders çalışmada etkili olduğunu belirtmişlerdir. Bu görüşleri öğrenciler şöyle ifade etmişlerdir:
“Motivasyonu arttırıyor, imkanın bu kadar fazla olduğunu düşününce senin de bir şeyler yapma amacın artıyor.”(A1)
“Okulun kapısından geldiğimiz zaman bahçesi büyük, geniş hani mimarisi güzel ve böyle insan biraz daha mutlu olarak giriyor psikolojik olarak.” (A4)
“Okulumuzun fiziki ortamı bence iyi bahçesi büyük, yeşil, çimenler yani insan kendini huzurlu hissediyor.”(F1)
“Ferah bi sınıfımız var öyle ders işlememiz odaklanmamız daha kolay oluyor.”(M2)
Okul binalarının mimarisi, okul içi sosyal kapalı mekân, aktivite alanları öğrencilerin başarısında, moralinde ve davranışlarında etkili olmaktadır (Döş, 2013).
Öğrenciler okulların fiziki yapısına yönelik olumsuz görüşler (f:64) de belirtmişlerdir. Olumsuz görüşler arasında sınıfların küçük olduğu yer almaktadır. Bir öğrenci şöyle ifade etmiştir:
“Sınıfımız çok kötü bir kere bodrum kattayız ve bize çok küçük bir sınıf verdiler mevcudumuz o kadar fazla değil diye ve 27 kişiyiz zor sığıyoruz başka sınıf yok diye oradayız.”(C3)
Öğrenciler okul bahçesinin de küçük olduğunu belirtmişlerdir. Erdönmez (2007), çocuğun, okul bahçesinde teneffüs zamanlarında yaşayarak, oynayarak kazandığı tecrübe ve bilgiler de okul ve diğer eğitim araçlarından aldığı bilgiler kadar büyük bir öneme sahip olduğunu belirtmektedir.
Olumsuz görüşler ilişkin diğer bir görüş de okul bahçesinin oturma yerlerinin olmadığı ya da az olduğu yönündedir. Oysa öğrencilerin teneffüslerde vakitlerini güzel geçirebilmeleri için okul bahçelerinin düzenli olması önemlidir. Konuya ilişkin öğrenci görüşü aşağıdaki gibidir:
“Oturaklar az pek çok yok yani kızlar oturunca bize yer kalmıyor bank sayısı az” (İ5)
Meslek liselerinde öğrenim gören öğrenciler de atölyelerin yetersiz olduğunu ve bu durumun onları olumsuz yönde etkilediğini ifade etmişlerdir. Bu bulgu Kalaycı’nın (2005) çalışmasında derslik sayısının az olmasının problemlere neden olduğu bulgusu ile örtüşmektedir. Konuyla ilgili öğrenci görüşleri şöyledir:
“Fazla atölye olsa daha iyi olurdu çünkü çok rahat edemiyoruz normalde atölye alanlarımızın büyük olması gerekiyor daha rahat hareket edebilmemiz için lavabolar falan olması gerekiyor onlar yok.”(G1)
“Yetersiz bunu başta söyliyim sınıflarımız, atölyelerimiz küçük. Her sene bir sınıf iki sınıf mezun oluyor müzik ve resim olarak yerine yeni sınıflar geliyor
ama atölyelerimiz yetersiz. Aynı atölye içerisinde desen dersi işliyoruz yağlı
boya dersi işliyoruz, kilden alçıda çalışmalar yapıyoruz dolayısıyla her gün temizlenmesi zor oluyor bu bir gerçek.”(G6)
Öğrenciler okulda kullanılan renklerin sıkıcı olduğunu düşünmektedirler. Bir öğrenci bu durumu şöyle ifade etmiştir:
“Okul şey böyle sanki koloni halinde her yer aynı renk böyle biraz sıkıcı oluyor bir de okul kıyafetleri aynı renk duvarlar aynı renk böyle bi çöktürüyor insanı. Ben okula geldiğimde de işte o soğuk davranmamın sebebi oydu yani kendi geldiğim okul daha böyle bir sıcaktı nasıl diyim daha bir güzeldi ortamı ama buraya gelince bir garip hissettim kendimi sanki hapishaneye girermiş gibi o yüzden biraz zorlandım.” (F4)
Okulun ve sınıfın rengine dikkat çeken öğrenciler, okul estetiğinin eğitim üzerindeki önemli bir etkisinin olduğunu göstermektedirler (Arabacı, 2010).
Öğrenciler tarafından belirtilen ve dikkat çeken bir görüş de okullarının cezaevine benzetmeleridir. Yeterli güneş ışığının olmaması, kanalizasyon sisteminin problemli olması, sınıfların havadar olmaması gibi pek çok olumsuz durumun öğrencilerde bu düşünceyi uyandırdığı düşünülebilir. Öğrencilerin bu şekilde hissetmeleri onların zamanlarının büyük çoğunluğunu geçirdikleri okullar adına son derece olumsuz bir durumdur. Bu durum öğrenme-öğretme sürecinin etkili bir biçimde gerçekleştirilmesini de engelleyebilmektedir. Bu durumlara ilişkin öğrenci görüşü şöyledir:
“Sınıfımız çok kötü bodrum kattayız ve bize çok küçük bir sınıf…çok fazla gürültü geliyor ve çok basık karanlık oluyor canımız ders işlemek istemiyor.” (C3)
“Çünkü şey en alt katta olduğu için hani manzarası falan yok mesela bizim sınıfımız en alt katta çok küçük yazın çok sıcak oluyor kışın da çok soğuk manzarası da arabaların olduğu yere falan baktığı için pek iyi değil. Aslında iyi yanları da var kötü yanları da var mesela biz pek dışarı bakamadığımız
için derse odaklanıyoruz ama kötü yanları da hiç şey mesela kar yağdığında bile karı göremedik kötü yani bu.” (C8)
Kızılay (2008) da iyi aydınlatılmamış veya soğuk bir havada, iyi ısıtılmamış bir sınıfta etkili bir öğrenmenin gerçekleşmesinin olanaksız olacağını belirtmektedir. Ayrıca öğrenciler, okulun güvenliği gereği ve öğrencilerin okuldan kaçmalarını engellemek amacıyla okul bahçelerinin tel örgü ile çevrili olduğunu belirtmişlerdir. Bu durum da öğrenciler için bulunduğu yeri cezaevi gibi algılamalarına neden olmuştur. Saban (2008) tarafından yapılmış çalışmada öğrenciler okulu disiplin ve kontrol merkezi olan bir hapishane olarak algılamaktadırlar. Öğrencilerin okulu bu şekilde algılamaları okula yönelik genel tutumlarını da olumsuz etkileyeceği açıkça ortadadır. Bu olumsuz duruma ilişkin öğrenci görüş şöyledir:
“…dışarısı cezaevi gibi gördüğünüz gibi jiletli teller falan kötü ya gene atlayan atlıyor kaç kişi buradan sağlık ocağına gitti parmak kesilmiş, ayağı kesilmiş falan öyle yanı dışarısı kötü.” (E10)
Akkaya’nın (2012) yapmış olduğu çalışmasında da okulu tanımlamada en çok “hapishane” metaforunun kullanıldığı görülmüştür. Ayrıca çalışmada öğrenci ve öğretmenlerin okul kavramı ile ilgili olarak ürettikleri metaforlar incelendiğinde okulu oluşturan bireyler olarak kendilerini engellenmiş, sınırlandırılmış hissettikleri, gözetim ve denetim altında tutulmuş olduklarını düşündükleri sonucunu elde etmiştir.
Araştırmada sekiz ayrı lise incelendiği göz önüne alındığında öğrenci görüşlerinin bu denli farklı olması, okulların birbirlerinden çok farklı yapıda olduğunu göstermektedir. Fiziki ortamlardaki bu farklılıklar öğrencilerin de kendi okullarına yönelik farklı görüş ve duygulara sahip olmalarına neden olmaktadır.
Kalaycı (2014) eğitim programlarını, dersleri, onların sürelerini, uygulamalarını, kitapları, stratejileri değiştirmek, her aracın akıllısını kullanmak ancak mekânları ve mekânların bulunduğu çevreyi bu değişimlere göre tasarlayamamak, istenen amaca ulaşamamanın temel nedenlerinden birisi olduğunu belirtmektedir. Ayrıca
sistemlerin değişimi mekanların bu değişimine ayak uyduramıyorsa aslında hiçbir şey değişmediğini belirtmiştir.
Okulların fiziki ortamlarından olumlu ya da olumsuz olarak etkilenen öğrencilerin yanı sıra, etkilenmeyen öğrenciler de bulunmaktadır. Bu öğrencilerin görüşleri Tablo 26’da sunulmuştur.
Tablo 26. Okulların Fiziki Ortamının Okula Yönelik Tutumlarında Etkisi
Olmadığına İlişkin Öğrenci Görüşleri
Kodlar f
Dersler daha önemli 4
Okula gitme isteği daha önemli 4
Arkadaş ortamı daha önemli 4
Hedefler ve hedeflere ulaşmak daha önemli 3
Öğretmen ilişkileri daha önemli 3
Fiziki ortam sadece anlık bir problem 2
Fiziki ortam sadece görüntüden ibaret 1
Toplam 21
Okullarının fiziki ortamından etkilenmediğini (f:21) ifade eden öğrenciler, derslerin, okula gitme isteğinin, arkadaş ortamlarının, hedeflerinin, öğretmen ilişkilerinin onlar için daha önemli olduğunu ifade etmişlerdir. Bu konuya ilişkin bazı öğrenciler şu ifadeleri kullanmışlardır:
“Beni tahtadaki olan ders ilgilendiriyor sonuçta.” (E3)
“Arkadaşlar falan iyi anlaşıyorsun hani birlikte olmak istediğin için okula gelebilirsin”(C1)
“Arkadaş ortamı, öğretmen ilişkileri bence bastırabilir fiziki ortamı.”(F6) “Benim okula gelme isteğim önemli yani okula gelmeyi istemeliyim.”(T7) “Bahçesinden dolayı okulu sevebilirim ya da sevmeyebilirim demiyorum derslerime bakıyorum yani çok etkilemiyor.”(M4)
Hedeflerinin daha önemli olduğunu ilişkin belirtilen bir öğrenci görüşü şöyledir:
Bu öğrencilerin fiziki ortamdan etkilenen öğrenciler ile karşılaştırıldığında daha az sayıda olduğu göz önüne alındığında, fiziki ortama ilişkin koşulların, öğrencilerin okullarına yönelik tutumlarını etkileyeceğine ilişkin genel yargıyı değiştirmeyeceği söylenebilir. Bu görüşleri belirten öğrencilerin içsel motivasyon düzeylerinin yüksek olduğu söylenebilir. Ancak yine de bu durum genel durumu değiştirmeyecektir. Bu nedenle okulların fiziki durumu öğrencilerin okula yönelik görüşlerini etkilemeye devam edecektir.