Yeşil Süre Uzatma Karar Modülü

Mevcut yeşil fazın, yeşil devam edileceği veya diğer faza geçiş yapılacağına Yeşil Süre Uzatma Karar Modülü (YS-UKM) ile karar verilmektedir. Bu karar verme işlemi için, Şekil 5.4’ de görülen yaklaşım koluna ait Kuyruk Bölgesi (Bölkuy) ve Yaklaşım Bölgelerine (Bölyak) ait araç sayıları kullanılmaktadır.

Şekil 5.4. Yaklaşım ve kuyruk bölgeleri ile detektörler.

Bölyak, yaklaşım detektörleri ile kuyruk detektörleri arasında kalan bölgeyi temsil etmektedir. Bölkuy ise kuyruk detektörü ile dur çizgisi detektörünün arasında kalan yol parçasıdır. Eşitlik 5.3’ de uzatma kararının nasıl yapıldığı görülmektedir.

Yaklaşım

Detektörleri Kuyruk

Detektörleri Dur Çizgisi Detektörleri Yaklaşım-Bölgesi Kuyruk-Bölgesi

47

{

[[( ) ( ) ] ] [[( ) ( ) ] ]

(5.3)

i = 1, 2... toplam kırmızı faz

(5.4)

( ) (5.5)

Burada:

K^uzat: Uzatma karar değişkeni {Uzat, Bitir}.

K^B: Bekleme süresi aşılma karar değişkeni {0 1}.

ρ: Sistemden kayıp sürede boşaltılabilecek araç sayısı.

hs: Doygun akım takip aralığı.

Skayıp: sarı + tüm yönlere kırmızı.

nLyf: Yeşil faza ait şerit sayısı.

BölyakAsyf, mevcut yeşil yanan faza ait yaklaşım bölgesinde ki araç sayısını;

Böl_kuyAs_yf ise mevcut yeşil yanan faza ait kuyruk bölgesindeki araç sayılarını temsil etmektedir. Toplam kavşakta uygulanan kırmızı faz adedi kf ile, Bekleme Kararı ise K^bekle ile gösterilmiştir.

Sy’ nin uzatılabilmesi için Eşitlik 5.3’ de verilen birinci durumda, yeşil faza ait kuyruk ve yaklaşım bölgelerindeki toplam araç sayısının ρ eksiğinin, diğer fazlardan daha fazla ya da eşit olması gerekmektedir. Faz değişimi sırasında sarı ve her yöne kırmızı sinyal verilmesinden dolayı yaşanan süre kaybının faz değişim kararında dikkate alınabilmesi için Eşitlik 5.4’de verilen “ρ” sayısı kullanılmıştır. Böylelikle gereksiz faz değişimi yapılmamakta ve gecikmelerin azaltılması hedeflenmektedir.

48 5.2.4. Uzatma Süresi Bulanık Mantık Modülü

Yeşil olan faza Bölüm 5.2.3’ de açıklanan YS-UKM’ in uzatma kararını vermesinin ardından uzatma süresini (Suzat) belirlemek için, bulanık mantık modülüne (US-BMM), Şekil 5.1’ de görüldüğü üzere çalışma sinyali gönderilir.

US-BMM üç adet girdi değişkeni ile Suzat’ ı belirlemektedir. Bunlar: TopAsyf, BölyakAsyf ve BölkuyAsyf’ dir. Girdi değişkenlerine ait BM kümeleri üyelik fonksiyonları Şekil 5.5’ de görülmektedir. BölkuyAsyf, BölyakAsyf ve çıktı değişkeni olan Suzat 4 adet üyelik fonksiyonu ile tanımlanırken, TopAsyf, 3 adet üyelik fonksiyonu ile tanımlanmıştır. α ve β değerlerinde bulunana alt ve üst indislerden US üst indisi, US-BMM’ ye ait olduğunu; g1 alt indisi ise birinci girdi ç1 ise birinci çıktı olduğunu göstermektedir.

Şekil 5.5’ de US-BMM’ nin girdi ve çıktı değişkenlerine ait bulanık kümeler ve üyelik fonksiyonları gösterilmektedir. US-BMM’ ye ait üyelik fonksiyonlarının şekli, YS-BMM’ de olduğu gibi üçgen tip seçilmiştir.

Kural tabanı, 3 adet girdi değişkeninden dolayı bütün durumları kapsayan 48 (4x3x4) adet kuraldan oluşmaktadır. Kurallar “Eğer-İse” şeklindeki sözel anlatım yolu Eşitlik 5.6’ de genellediği gibi kurulmuştur.

EĞER { Top_Asyf, x₁’e eşit} ve { Bölyak_As_yf, x₂’ye eşit} ve { Bölkuy_As_yf, x₃’e

eşit} İSE {S_uzat, A’dır.} (5.6)

Çizelge 5.2’ de US-BMM’e ait kurallar verilmektedir. Girdi değişkenleri için az, orta, fazla ve çok fazla dilsel tanımlar için A, O, F, ÇF; çıktı değişkenleri için ise kısa, orta, uzun, çok uzun, çok fazla dilsel tanımların yerine sırasıyla K, O, U, ÇU kısaltmaları kullanılmıştır.

49

Şekil 5.5. Uzatma süresi bulanık mantık modülüne girdi ve çıktı değişkenlerine ait bulanık kümeler.

50

Çizelge 5.2 Uzatma süresi bulanık mantık modülüne ait kural tabanı.

1 Eğer TopAsyf A ve BölyakAsyf A ve BölkuyAsyf A ise Suzat K

51

US-BMM’ de ikiden fazla girdi değişkeni bulunması sebebiyle sadece bir adet şekil ile göstermek mümkün olmamaktadır. Bu nedenle, BölyakAsyf ile BölkuyAskf, Bölyak_Asyf ile BölkuyAsyf ve BölkuyAsyf ile BölkuyAskf girdi değişkenlerini çiftlerinin Suzat çıktı değişkeni ile oluşturdukları kural tabanı yüzeyi Şekil 5.6’ da gösterilmiştir.

Kural yüzeylerinin grafik üzerinden yorumlanmasında ikiden fazla girdi sayısına sahip olan BM modellerinde iki ve daha az girdi değişkeni olan modellerden daha karmaşık olmaktadır.

Çıkarımın Şekil 5.6’ da görülen her üç gösterimin ortak değerlendirilmesinden oluştuğu unutulmamalıdır. Şekil 5.6.’ de TopAsyf’ nin diğer iki girdi değişkeni “0” olsa dahi Suzat

değerini arttırdığı görülmektedir. BölkuyAskf’ nin artması ile Suzat değeri üzerinde azaltıcı yönde etkisi olduğu; BölkuyAsyf’ nin ise çıktı değeri ile doğru orantılı olduğu görülmektedir.

YS-BMM ve US-BMM’ de Şekil 5.3 ve Şekil 5.6’da şekiller üzerinde belirtilen değerler değişken olup Bölüm 5:3’ de bu değerlerin belirlenmesi konusu detaylı şekilde açıklanacaktır.

Şekil 5.6. Uzatma süresi bulanık mantık modülüne ait kural tabanı yüzeyleri.

a b

c

52 5.2.5. Bekleme Süresi Kontrol Modülü

YF-SM genel olarak, trafik akımının yoğun olduğu faza öncelik verecek şekilde işlemektedir. Fakat bu durumda trafik akımının yoğun olmayan kolları çok uzun bekleme sürelerine maruz kalabilmekte ve kırımızı ışık ihlalleri yaşanabilmektedir.

Trafik güvenliğini azaltacak böyle bir durumun oluşmasını önlemek amacıyla, Bekleme Süresi Kontrol Modülü (BS-KM), BMT-SDS’ in bir parçası olarak çalışması gerektiği trafik güvenliğinin arttırılması açısından karar verilmiştir.

BS-KM, Şekil 5.1’ de olduğu üzere, fazların aralıksız kaldıkları kırmızı süreleri bekleme süresi (Sbekle) olarak kontrol etmektedir. Önceden belirlenen en fazla bekleme süresini (Smxbekle) aşan herhangi bir fazı tespit etmesi durumunda o faza bir sonraki yeşil faz sırasını vermektedir. Bekleyen faz sayısının birden fazla olması durumunda ise daha fazla araca sahip faza öncelik vermektedir.