YDY’nin İstihdam Üzerindeki Etkileri

YDY ile yeni teknolojilerin geleceği, ulusal sanayide rekabet ve verimlilik artışı sağlanacağı, düşük maliyetli ve yüksek kaliteli ürün miktarının artacağı, mal, hizmet ve bilgi ticaretinin kolaylaşacağı, ihracat performansının artacağı ve bütün bunların, ev sahibi ülkede istihdamı olumlu yönde etkileyeceği kabul edilmektedir (Sun 1996;

Barrell ve Pain, 1997; Sun,1998; Jayaraman, 1998; Açıkalın vd. 2006). YDY’nin, bu olumlu etkilerinin, ülkenin kapasite kullanım oranını arttırarak gerçekleşeceği varsayılmaktadır (Borensztein vd. 1998; Javorcik, 2004).

Vent for surplus teorisine¹⁰ göre, açık bir ekonomide YDY, yeni yatırım ve pazar olanaklarını büyüterek; atıl üretim faktörlerinin harekete geçirilmesini ve istihdamın artmasını sağlamaktadır. Toplumsal refah artışı anlamına gelen bu süreç, Şekil1.5’te gösterilmektedir.

Şekil 1.5: YDY ile İstihdam Arasındaki İlişki

Kaynak: Şeklin oluşturulmasında, Fu ve Balasubramanyam (2005) temel alınmış ve şekil tarafımızdan yeniden düzenlenmiştir.

10 Dış ticaretin, ülkedeki atıl kaynakların kullanılmasına imkân sağlayan bir pazar oluşturma aracı olduğunu belirten teoridir (Kibritçioğlu, 2007).

Şekil1.5’te başlangıçta, ülkenin üretim olanakları eğrisinin aa, bütçe veya ödemeler bilançosu doğrusunun B1, toplumsal fayda düzeyinin U1 olduğu durumda, üretim A noktasında gerçekleşmekte ve ülkede yerleşik kişilerin tüketimi D noktasında dengeye gelmektedir. Ekonomi bu düzeyde iken, ülkeye YDY girişi olduğu ve gelen yatırımların sermaye yoğun üretim yapacağı varsayılsın. Rybczynski teoreminde; üretim faktörlerinden biri sürekli artarken diğeri sabit kaldığında, artan üretim faktörünü yoğun olarak kullanan malın üretimi artarken, sabit kalan üretim faktörünü yoğun olarak kullanan malın üretimi azalır (Çelik, 2008: 112). YDY ile sermaye girişi artacağı için, sermaye yoğun malların üretimi artarken, emek arzı değişmediği için, emek yoğun malların üretimi azalır. Bu durumda, üretim olanakları eğrisi bb konumuna gelir ve üretim B noktasında yapılmaya başlanır. Bu durumda, Y malı üretimi artmasına karşın, X malı üretimi ve dolayısıyla emek istihdamı azalmış olur. Üretim mutlak manada arttığı için, toplumun fayda düzeyi U2’ye yükselmiştir. YDY girişiyle ortaya çıkan emek arzı fazlası, reel ücretlerin düşmesine neden olur. Bu kez yerli ve yabancı firmalar, bu ucuz işgücünü istihdam ederek, ihracata yönelik üretim yapmaya yönelirler.

İstihdam ve ücretlerin artışını takip eden bu süreçte, üretim olanakları eğrisi, cc konumuna, üretim C noktasına, toplumsal fayda düzeyi de U3 seviyesine yükselir.

Böylece, YDY ülkede istihdam ve refahı arttırır.

Literatürde, YDY ve istihdam arasındaki ilişkiyi araştıran ampirik çalışmalar, önemli bir yer tutmaktadır. Bu çalışmaların bazılarında YDY’nin istihdamı önemli oranda arttırdığı görülürken, bazılarında artışın beklenenden daha az olduğu, hatta bazı çalışmalarda da YDY’nin istihdamı azalttığı görülmektededir. Seçilmiş ampirik çalışmaların özeti, yapılış tarihi sırasına göre Tablo 1.10’da sunulmuştur.

Tablo 1.10: YDY'nin İstihdam Üzerindeki Etkilerine İlişkin Ampirik Literatür Özeti

Yöntem Elde Edilen Sonuçlar

Blomström, Fors

Amerikalı YDY firmalarının, emek yoğun malları gelişmekte olan ülkelerdeki bağlı şirketlerinde ürettirdiğini ve bu durumun, yatırımın yapıldığı ülkede istihdamı arttırırken, ABD’de istihdamı azalttığını; İsveç firmalarının ise bağlı şirketlerinin daha çok gelişmiş ülkelerde olduğunu ve bu şirketlerinde daha çok nitelikli işgücü (mavi yakalılar) istihdamını arttırdığını tespit etmiştir.

Analizi YDY’nin istihdamı arttırdığına ilişkin zayıf bulgular elde etmiştir.

Zhao 1998 Teorik

Çalışmış Teorik

Çalışmış Teorik Çalışmış

YDY’nin sendikaya bağlı olarak çalışanların ücret gelirlerini azalttığı;

bununla birlikte, sendikaların ücretlerden çok, istihdamı öncelediği durumda, YDY’nin sendikalı çalışanların istihdamını olumsuz yönde etkilediği bulgusunu elde etmiştir.

Fung, Zeng ve Zhu 1999 Teorik

YDY’nin istihdamı, ülkenin diğer ekonomik dinamiklerine bağlı olarak, pozitif ya da negatif yönde etkileyebildiğini tespit etmiştir

Barros ve Cabrol 2000 Teorik

Çalışmış Teorik

Çalışmış Teorik Çalışmış

YDY çekmek için ülkeler arasında bir rekabetin olduğunu ve ülkelerin yüksek işsizliğe sahip olmasının, YDY açısından daha cazip bir durum teşkil ettiğini ifade etmiştir.

Fu ve

Balasubramanyam 2005 Çin

1987-1998 GMM YDY’nin %1 artmasının, istihdamı %0.03 arttırdığını tespit etmiştir.

Hunya ve

YDY’nin nitelikli işgücünde daha fazla istihdam artırıcı etkisi olduğunu tespit etmiştir.

Çalışmayı Yapan Çalışma

Yöntem Elde Edilen Sonuçlar

Jayaraman ve

Singh 2007 Fiji

1970-2003 ARDL İstihdamın, YDY ve GSYİH’den olumlu yönde etkilendiğini bulmuştur.

Karagöz 2007 Türkiye

1970-2005

Zaman Serisi Regresyon

Analizi

YDY ile istihdam arasında anlamlı bir etkileşim bulunmadığı sonucunu elde etmiştir.

Türkiye’ye son dönemde gelen YDY’nin çoğunlukla şirket evliliği ve şirket satın alımı şeklinde olduğu için, istihdam YDY’den olumsuz yönde etkilenmiştir.

Aktar ve Öztürk 2009 Türkiye

2001-2007 VAR YDY’nin istihdamı arttırmada herhangi bir katkısının olmadığı bulgusuna ulaşmıştır.

Peker ve Göçer 2010 Türkiye 2000-2009

Sınır Testi Yaklaşımı

YDY’nin işsizlik üzerinde anlamlı bir etkisinin olmadığı bulgusunu elde etmiştir.

YDY ile istihdam arasında bir uzun dönem ilişkisi tespit edememiştir.

Saray 2011 Türkiye

1970-2009 ARDL YDY’nin işsizliği azaltıcı bir etkisinin olmadığını tespit etmiştir.

Yaylı ve Değer 2012

Kısa dönemde YDY’den istihdama doğru nedensellik ilişkisi belirlemiştir.

YDY’nin istihdam üzerindeki etkisini incelemek için oluşturulacak modele¹¹, Cobb-Douglas üretim fonksiyonuyla başlanabilir:

Burada i; bölgeyi, t; zamanı göstermektedir. Y reel çıktıyı, A; teknolojiyi, K sermaye stokunu, L işgücü girdisini α ve β faktör paylaşım katsayılarını, üretim sürecinde teknolojinin büyümesini ifade etmektedir. Kârını maksimize etmek isteyen firma, sermayenin marjinal getirisi, sermaye kullanım maliyetine (r) eşit oluncaya kadar sermaye ve işgücünün marjinal getirisi, ücrete (w) eşit oluncaya kadar da emek istihdam eder. Bunun için denklem (1.33)’ün K ve L ye göre türevi alınıp, r ve w’ye eşitlendiğinde;

Denklem (1.34)’ün ikinci tarafıdaha açık yazılabilir.

elde edilir. Denklem (1.35)’ten K_it^ çekilir.

elde edilen K_it^ değeri, Denklem (1.36)’da yerine yazılır.

11 Çalışmanın bu aşamasında, Milner ve Wright’ın (1998) ile Greenaway vd. (1999) izlenmiştir. Ayrıca ekonomik büyüme, tüketici fiyat endeksi ve faiz oranları eklenerek, model tarafımızdan genişletilmiştir.

(1.33)

Bu eşitlikten K_ityalnız bırakılır.

Bu değer Denklem (1.33)’te yerine yazılır.

Eşitliğin her iki tarafının logaritması alınarak, işgücü talebi yalnız bırakılır.

(1.43)

elde edilir. Denklem (1.44), YDY’nin istihdama etkisini gösterebilecek şekilde genişletilecektir. YDY ile teknoloji taransferi gerçekleşmektedir. Bu yüzden teknoloji parametresinin (A) zamanla YDY girişlerine bağlı olarak değişeceği varsayılmaktadır.

Bu eşitliğin her iki tarafının logaritması alınır.

* (1.39)

Bu ifade, Denklem (1.44)’te yerine yazılır.

talep denklemi şu hale gelir.

Elde edilen bu model, ekonomik büyüme (G), tüketici fiyat endeksi (CPI) ve faiz oranları (INT) eklenerek genişletildiğinde:

modeli elde edilir.