Yaratıcı DüĢünce ve Eğitim

Yaratıcılıkta eğitimin amacı; merak eden, deneyen, araĢtıran, keĢfeden, üreten, sorunları değiĢik açılardan değerlendirebilen aklını kullanan, duygularını, korkularını, kaygılarını denetleyebilen, duyarlı, diyaloga açık, bağımsız kendi kendine karar vermeyi bilen, sanata duyarlı, sorgulayan ve kuĢku duyan kısaca düĢünen insan yetiĢtirmektir. Yaratıcılık eğitim yoluyla geliĢtirilebilen bir eylemdir. Ġnsan eğitimle yetiĢtirildiğine, geliĢtirildiğine göre yaratıcılık da eğitimle geliĢtirilebilir (Birsun vd. 1984: 50).

Yaratıcılık eğitimi ilk olarak ailede baĢlamaktadır. Çocuğa küçük yaĢlarda aĢılanacak özgüven duygusu, bireyin ileride özgürce fikir üretebilen ve ürettiği fikirleri savunabilen bir kiĢilik geliĢtirmesine yardımcı olacaktır. Çocukların bitmek bilmeyen soruları aileler tarafından sabırla yanıtlanmalıdır. Merakları bastırılmamalı, hobileri desteklenmelidir. Çocukların oyun oynamalarına fırsat verilmeli, kil, kum, hamur, çamur gibi malzemeler kullanarak hayal güçlerini geliĢtirici etkinliklerde bulunmaları için uygun ortamlar yaratılmalıdır (Davaslıgil, 1989: 28).

Yaratıcılığı geliĢtirmek için hazırlanan bir eğitim programının amaçları; yaratıcılık bilinci ve yaratıcılık tutumlarının kazanılması, yaratıcı düĢünceyi kazandıracak öğrenme yaĢantılarının hazırlanması, yaratıcılık sürecinin anlaĢılması, yaratıcı düĢünme tekniklerinin öğretilmesi olmalıdır (Özden, 2008). Yaratıcı düĢünme becerisinin geliĢtirilmesi, ilköğretimden üniversiteye kadar bütün eğitim kademelerinde önemli bir amaç olarak görülmektedir. Talim ve Terbiye Kurulu tarafından hazırlanan ilköğretim programlarında, yaratıcı düĢünme becerisinin geliĢtirilmesi hedeflenmektedir (MEB, 2004).

Yaratıcılık ve yaratıcı düĢünceyi geliĢtiren eğitim sisteminin en önemli elemanlarından biri de öğretmenlerdir. Bu konuda öğretmenlerin üzerine düĢen önemli görevler vardır. Cambers (1973), kimyager ve psikologlardan oluĢan yaratıcı bireylere kendilerini yaratıcı olmaya özendiren öğretmeni tarif etmelerini istemiĢtir. Öğrenciler aĢağıdaki gibi bir sıralama oluĢturmuĢlardır:

1. Öğrencileri bir birey olarak kabul eden 2. Öğrenciyi özgür olmaya özendiren

3. Öğrencilere model olan

4. Sınıf dıĢında onlara çok zaman ayıran

5. En iyiyi beklemeyi ve aĢılabileceğini gösteren 6. Heyecanlı olan

7. Öğrencileri eĢit kabul edebilen

8. Öğrencileri doğrudan ödüllendirebilen 9. Öğrenciye ilgi gösteren

10. Sürekli okuyan kiĢi olan

11. Ġkili iliĢkilerde kolay iletiĢim kurabilen

Bunların yanında yaratıcılığı engelleyen öğretmen özellikleri de Ģöyle sıralanmıĢtır;

1. Öğrencinin cesaretini kıran 2. Güvensiz

3. AĢırı eleĢtiren

4. DavranıĢlarında bir uçtan diğerine gidip gelen 5. Heyecanlı olmayan

6. Düz okumayı vurgulayan 7. Dogmatik ve katı

8. Alanla iliĢkisini sürdüremeyen 9. Genelde yetersiz

10. Dar ilgileri olan

11. Sınıf dıĢında öğrencileriyle ilgilenmeyen kiĢiler yaratıcılığı engelleyen öğretmenler olarak belirtilmiĢlerdir (Akt. Sungur, 1997: 29).

Öğrencilerin yaratıcılığını geliĢtirebilecek, yaratıcı bir öğretmenin sahip olması gereken nitelikler Ģu Ģekilde ifade edilebilir (Sungur, 2001: 212-213):

Öğrencileri ile dostça iletiĢim kurar ve onları oldukları gibi kabul eder. Tüm öğrencilerine eĢit biçimde öğrenme ve kendini değerlendirme olanakları sağlar.

Sınıfını düĢünen bireylerin birlikte çalıĢtığı bir ortam haline getirir.

Öğrencilerini beceri geliĢtirmelerinde birbirlerine yardım etmeyi özendirir ve grup çalıĢmaları yaptırır.

Öğrencilerinden beceri gerektiren çalıĢmalar beklemez, gerekli yasam becerilerini kendisi öğretir.

Öğrenciye her zaman onlar için anlamlı gelen programlar sunarak, onların en iyi Ģekilde yapabileceklerini ve zamanlarının çoğunu bunun için kullanabileceklerini belirtir.

Öğretimi gereksiz yere hızlandırmaz. Çünkü öğrenme, bir geliĢim sorunudur. Öğrencilerine denemeleri ve keĢfetmeleri için zaman tanır.

Bir öğretmen olarak kendi eğitim felsefesini oluĢturur. Dünyadaki değiĢimi izler, genel kültüre sahiptir.

Mümkün olduğu kadar fazla okur ve okuduklarını analiz etmeye çalıĢır. Öğretim konusunda uzman olduğunu aklından çıkarmaz. Meslekten doğan haklarını unutmaz ve onları zekice kullanır.

Olabildiğince fazla seyahat eder. Çünkü öğretmenler en az sanatçılar kadar yenilikçi ve merak dolu olmalıdırlar.

Sınıfını yabancı ziyaretçilere ve farklı kültürlerin temsilcilerine açar.

Farklı meslek gruplarına katılır, farklı dernek ve kuruluĢlarda görev almaya çalıĢır.

Rutin öğretim yöntemlerinin dıĢında farklı öğretim yöntemlerinin savunucusu ve uygulayıcısı olur.

Kendini diğer öğretmenlerden soyutlamaz, onlarla iletiĢim içerisine girer. Çok sayıda rolü bir arada oynayan kiĢidir. Gerektiğinde malzemeleri bir araya getiren teknisyen, geçmiĢ değerleri aktaran bir sosyal mühendis ya da baĢkalarının yaratıcılığını ortaya çıkaran bir sanatçıdır.

EleĢtirisini öğrencinin kiĢiliğine değil, yanlıĢ olan davranıĢına yönlendirir.

Alkan, Deryakulu ve ġimĢek‟e (1995) göre, yapıcı ve yaratıcı öğrenmeyi desteklemek için Ģu noktalara dikkat etmek gerekmektedir:

Bir konuyla ilgili çoklu bakıĢ açısını sağlamak,

Bilgilerin birden fazla biçimlerde sunumuna olanak vermek,

Bilginin ve anlamın öğrenci tarafından yapılandırılmasını sağlamak, Bağlama ve içeriğe bağımlı bilgi yapılandırmayı desteklemek, Öğrenmeyi gerçekçi ve ilgili bağlamlarda bütünleĢtirmek,

Öğrencinin yansıtmacı etkinlikleri kullanmasını sağlamak,

Gerçek dünyaya ait durumlara dayalı öğrenme ortamları sağlamak, OrtaklaĢa etkinlikleri destekleyerek, iĢbirliği ve iletiĢimi arttırmak,

Öğrencinin kendi öğrenmesi üzerinde daha çok sorumluluk almasını sağlamak üzere öğrenci denetimini desteklemek,

Öğrenme sürecine öğrencinin etkin katılımını ve kendini ifade edebilmesini sağlamak,

Öğrenme ile toplumsal deneyimleri bütünleĢtirmek,

Öğrencilerin öğrenmeyi öğrenme, etkili düĢünme, sorun çözme, uslamlama, öz denetim gibi becerilerini geliĢtirecek olanaklar yaratmak,

Öğrenciler arası yarıĢma yerine toplumsal anlaĢmaya dayalı bilgi yapılandırmayı desteklemek,

Çoklu biçimlerde bilgi sunumunu ve bunlara eriĢimi desteklemek üzere etkileĢimli teknolojilerin kullanımına ağırlık vermek,

Rastlantısal öğrenmeyi desteklemek,

Öğrencinin öğrenme sürecinde yaptığı hatalardan yararlanmak, Tümevarımcı etkinlikler kullanmak,

Gerektiğinde tümdengelimci eğitimden de yararlanmak,

Öğrencinin ilgi, gereksinim, içten gelen güdülenme ve dikkatini sağlayacak çekicilikte ve ilginçlikte deneyimleri sağlamak.