EleĢtirel ve Yaratıcı DüĢüncenin GeliĢtirilmesinde Kullanılabilecek

ġahinel‟e göre (2002) eleĢtirel düĢünme becerilerini temel alan bir yaklaĢımda eğitim durumları anlatma ve yapma gibi öğrenci yaĢantılarıyla değil, öğrencilerin geniĢ kapasiteleri için farklı öğrenme yaĢantıları önerebilen bir yapıda örgütlenebilmelidir. Okullarda yaratıcı ve eleĢtirel düĢünmeyi öğretme eğitim programı aracılığıyla baĢarılabilir. Eğitim durumları yapılandırılırken tasarlanan ve öğrencilerin katılımı ile gerçekleĢtirilen etkinlikler, öğrencinin süreçten bilgi ve bireysel deneyimleriyle öğrendiklerini iliĢkilendirebilme gibi öğrenme ürünleri ile ayrılmasını sağlamalıdır.

EleĢtirel ve yaratıcı düĢüncenin geliĢtirilmesinde kullanılacak bazı yöntem ve teknikler ise Ģöyledir:

2.4.4.1. Problem Çözme Yöntemi

Üstündağ‟a (2003) göre, problem çözme; bir problemden rahatsızlık duyma, problemi anlama, problemle ilgili bilgi toplama, çözümlemeler yapma, ulaĢılanları iliĢkilendirme, denenceler kurma, tercihler, kararlar, çözüm önerileri belirleme ve değerlendirme öğelerinden oluĢur.

Demirel‟e (2002) göre, problem çözme; istenilen hedefe varabilmek için etkili ve yararlı plan, araç ve davranıĢları türlü olanaklar arasından seçme ve kullanmadır. Problem çözme; bilimsel yöntem, eleĢtirel düĢünme, karar verme, sorgulama ve

yansıtıcı düĢünme gibi terimler içermektedir görüĢünü savunmaktadır ve problem çözme yönteminin özelliklerini Ģöyle belirtmektedir:

Öğrenci merkezlidir. Ġlgi ve güdülemeyi artırır.

Daha kalıcı izli öğrenmeleri oluĢturur.

Bilimsel yöntemi kullanmayı öğretir ve bilimsel tutumu kazandırır .

Nas‟ a (2000) göre ise yaratıcı sorun çözme, akla yaratıcılığa dayalı bir iĢlemdir. Bu yöntemi uygulayan çocuk bilgilerini kullanmayı, veri toplamayı, denence kurmayı öğrenir. Burada önemli olan öğrencinin sorunlar karĢısında çözüm bulma becerisini kazanmasıdır, çözümleri öğrenmesi değildir.

Demirel (2002)‟ e göre eğitim-öğretim sürecinde problem çözme yöntemini kullanmanın temel amacı bireylerin karar verme yeteneklerini geliĢtirmektir. Böylece öğrenciler belirli bir amaca ulaĢmak için etkili ve yararlı olan araç ve davranıĢları alternatifler arasından seçme ve uygulama yeteneği kazanabilirler ( Akt: TaĢpınar, 2009).

2.4.4.2. Örnek Olay Ġnceleme Yöntemi

Küçükahmet‟e (1997) göre, örnek olay incelemesi, öğrencilerin sorunlu bir olaya etkin olarak katılmalarını gerektiren bir yöntemdir. Sorunlu bir olay gerçek ya da imgesel olabilir. Olayı anlatan ve gerekli verileri kapsayan bir rapor çalıĢan öğrenciler olayı öğrenir, verileri analiz eder, sorunu değerlendirir. TartıĢarak olayın nedenlerine ya da çözümüne iliĢkin öneriler getirirler. Örnek olay yönteminin genel amacı öğrencilerin karar verme, seçme ve genel anlamda problem çözme becerilerine katkıda bulunmaktadır (Bilen, 2002).

Saban (2002) ise örnek olay incelemesinin, öğrencilerin gerçek hayatta karĢılaĢılan sorunla bir olayı sınıf ortamında çözmeleri esasına dayandığını belirtmektedir. Buna göre örnek olay incelemesi yönteminde öğrencilerin sorunlu bir olaya aktif olarak katılmaları ve sorunlu olayın nedenleri hakkında fikirler ve çözüm önerileri üretmeleri istenir. Söz konusu olay gerçek ya da hayali olabilir. Faydalarını ise Ģöyle sıralamaktadır:

Örnek olay incelemesi, öğrencilerin anlama, kavrama, analiz etme, sentezleme, değerlendirme ve yorumlama gibi birçok yeteneklerini geliĢtirmelerine fırsat tanır.

Örnek olay incelemesinde öğrenciler, belli bir konu hakkındaki bilgilerini, anlayıĢlarını ve becerilerini uygulamaya koyma imkanı bulurlar.

Örnek olay incelemesi, öğrencilere belli bir konu veya olay hakkında birlikte çalıĢma imkanı sağlar.

Örnek olay incelemesi, öğrencilerin düĢünme becerilerini geliĢtirir. Örnek olay incelemesi, öğrencilerin problem çözme becerilerini geliĢtirir. Örnek olay incelemesi, öğretimde öğrenci merkezli bir yaklaĢımı temsil eder.

2.4.4.3. TartıĢma Tekniği

Demirel (2000) tartıĢmayı, bir konu üzerinde öğrencileri düĢünmeye yöneltmek, iyi anlaĢılmayan noktaları açıklamak ve verilen bilgileri pekiĢtirmek amacıyla kullanılan bir yöntem olarak tanımlamakta ve özelliklerini Ģöyle sıralamaktadır:

Öğretmen- öğrenci etkileĢimi söz konusudur.

Öğrencilere geçmiĢ yaĢantılarından örnek vermesi için imkan sağlar.

Öğrencilerin bir konu üzerinde düĢüncelerini söylemesini ve yorum yapmasını sağlar.

Öğrencilere analiz, sentez ve değerlendirme gücü kazandırır.

TartıĢma yöntemi öğrenci merkezli bir sınıf ortamının oluĢtuğu, öğrencilerin kendilerini rahatça ifade edebildikleri, düĢünme, eleĢtirme, baĢkalarının görüĢlerine saygı duyma, iletiĢim kurma vb. becerilerini geliĢtiren bir yöntemdir. Bu yöntemin kullanılması öğrenmenin kalıcılığı açısından önemlidir. Çünkü öğrendiklerini konuĢarak uygulamaya dönüĢtüren öğrenciler daha kalıcı bir öğrenme elde ederler (TaĢpınar, 2009).

2.4.4.4. Beyin Fırtınası Tekniği

Saban (2002) beyin fırtınasını, bir grup öğrencinin, açık fikirli olarak, bir konu, olay veya problem durumu hakkında düĢünmelerini ve mantıklı olup olmadığı

endiĢesine kapılmadan olabildiğince çok sayıda fikir üretmelerini istemek olarak tanımlamaktadır. Beyin fırtınasının esası, belirli bir durum veya probleme iliĢkin, fikir ve seçenekleri ortaya koymaktır. Beyin fırtınası bireyi yaratıcı düĢünmeye zorlayan bir çok öğretim etkinliğinde kullanılabilecek etkili bir yaratıcı düĢünme yöntemidir ( Özden, 2008).

Beyin fırtınası tekniğinin faydalarını Ģöyle sıralamaktadır:

Beyin fırtınası, öğrencilerde yaratıcı düĢünceyi geliĢtirir.

Beyin fırtınası ile öğrenciler, kısa zamanda belli bir konuya iliĢkin olarak çok sayıda fikir ve düĢünce üretirler.

Beyin fırtınası, öğrencileri öğrenmeye motive eder.

Beyin fırtınası, öğrencilerin belli bir konuya iliĢkin farklı görüĢ ve düĢünceleri kabul etmelerine yardımcı olur.

Beyin fırtınasının kullanımı oldukça kolaydır ve pek fazla hazırlık gerektirmez.

2.4.4.5. Drama ve Rol Yapma Tekniği

Özden‟e (2003) göre rol yapma ön hazırlıksız olarak öğrencinin bir durumu canlandırmasıdır. Öğrenci kendini baĢka bir Ģahsın yerine koyarak belirtilen durumda o kiĢi nasıl davranacaksa o Ģekilde davranır. Buradaki asıl amaç öğrencinin belli durumlara iliĢkin duyarlılıklarını öğrenmektir.

Demirel (2002) bu tekniğin faydalarını Ģöyle sıralar: Etkili ve dikkatli dinleme yeteneğini geliĢtirir.

KiĢinin kendine olan güvenini artırır. Anlama yeteneğini ve yaratıcılığı artırır. Akıcı konuĢmayı geliĢtirir.

Dile hakimiyeti ve iyi ifade yeteneğini geliĢtirir.