YAPILANDIRMA KANUNLARININ BÜTÇE GELİRLERİNE ETKİSİ
3.5. YAPILANDIRMA KANUNLARININ KAMU KESİMİ BORÇLANMA GEREĞİ ÜZERİNE ETKİSİ VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ
Bütçe açığı ile her ne kadar konsolide bütçe açıkları anlaşılsa da, hazinenin sorumluluğu bütçe açığının kapsamından daha geniştir. Bu açıdan kamunun sorumlu
89 olduğu açıkları ifade etmesi için bütçe açığının yerine “Kamu Açığı” veya “Kamu Kesimi Borçlanma Gereği (KKBG)” kavramları kullanılır. Genellikle bir yıllık dönemlere ilişkin gelir ve gider farklarını ifade eden bu kavramlar çerçevesinde 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanununda değişikliğe gidilerek bütçede birlik ilkesine uygun bir işleyiş sağlanmış ve bazı kurumların hesaplarının konsolide edilmiş şeklini doğrudan görülebilme imkânı sağlanmıştır (Pınar, 2008: 122).
KKBG’ de devlet; merkezi hükümetin dışında sosyal güvenlik kurumları, mahalli idareleri, KİT’ ler, fonlar ile döner sermaye işletmeleri gibi diğer kamu kuruluşlarını da kapsar. Ayrıca kamu açığı, kamunun net borçlanma gereğini gösterdiği gibi vadesi gelen borç anapara ve faiz ödemeleri için tekrar borçlanılması halinde kamu açığı içerisinde bu rakam yer almaz (Dağ, 2018: 44).
Kamu kesiminin sahip olduğu gelirden daha fazlasını harcaması durumunda ortaya çıkan açığı ifade etmek üzere tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de kullanılan
“KKBG ya da diğer bir ifadeyle “Geleneksel Bütçe Açığı” kavramına göre, kamu kesimini meydana getiren tüm kurum ve kuruluşlara ait gelir ve gider arasındaki fark KKBG’ yi vermektedir. Bu kavram ülkelerarası karşılaştırmada da kullanılan uluslararası bir ölçüm modelidir (Çakır, 2009: 3-4).
Kamu kesiminin belirli bir dönem içerisindeki (genellikle bir yıl) gelir ve gider dengesini ifade eden “Kamu Finansman Dengesi”, ülkeler açısından sağlanması zor bir eşitlik haline gelmiştir. Bu eşitliğin önündeki en büyük engel olan KKBG, hükümetler için istikrarın sağlanması noktasında büyük sorun olarak görülmektedir.
Ortaya çıkan bu dengesizliğin giderilmesi için alternatif finansman kaynakları kullanılmakta olup; bu finansman kaynakları KKBG’ yi oluşturmaktadır. Kamunun finansman açığını ölçmekte kullanılan ve devletin bu açığı kapatmak için ne kadar borçlanmaya ihtiyaç duyduğunu gösteren ölçüt, 5018 sayılı Kanunla uygulama alanı bulmuştur. Bunun sonucunda KKBG önemli bir rol üstlenerek, hükümetlerin özellikle borçlanma konusunda uygulamaya koyacağı maliye politikalarına yön veren ekonomik gösterge halini almıştır (Yılmaz, 2010: 83).
Kamu kesimi ve bunu oluşturan kalemlerin modele ve ülkeden ülkeye farklılık göstermesi nedeniyle, kamu kesimi finansman açığını hesaplamaya yönelik genel bir formül vermek zor olmakla birlikte, uygulamada ve ülkemizde kamu kesiminin
90 toplam borçlanma gereğinin GSYH’ ye oranı şeklinde hesaplandığı görülmektedir.
Buna göre 5018 sayılı Kanun gereğince, Türkiye’ de KKBG’ nin ölçümünü aşağıdaki tabloda gösterilen birimlerin açık ya da fazlalarının toplam değeriyle ifade etmek mümkündür.
Tablo 19: Kamu Kesimi Borçlanma Gereğinin Ölçümü
Merkezi Yönetim Bütçe Açığı/Fazlası (Genel Bütçe + Özel Bütçe +
Düzenleyici ve Denetleyici Kurum Bütçeleri A
Sosyal Güvenlik Kurumları Bütçe Açığı/Fazlası B
Mahalli İdareler Bütçe Açığı/Fazlası C
Döner Sermaye İşletmeleri Bütçe Açığı/Fazlası D
Fonlar Bütçe Açığı/Fazlası E
KKBG (Genel Yönetim Bütçe Açığı/Fazlası) KKBG =
A+ B + C + D + E
Kaynak: Günay, 2006: 42
Devletin kaynak sağlama yöntemlerinden olan borçlanma gereksinimini ölçmede kullandığı “Kamu Kesimi Borçlanma Gereği” ya da “Kamu Kesimi Finansman Gereği”, aynı zamanda kamunun borçlanmasının gayrisafi milli hasılanın ne oranında olacağını da ifade eden ekonominin büyüklüğünün de ölçüm şeklidir (Eğilmez, 2004). Bu anlamda KKBG’ nin GSYİH’ ye oranının, faiz dışı fazlanın GSYİH’ ye oranının ve kamu borç stokunun/GSYİH’ ye oranının istikrarlı bir seyir izlemesi mali anlamda disiplinin sağlandığının ya da ekonominin sürdürülebilir olduğunun göstergesidir (Ceylan, 2010: 389).
Bunun yanı sıra KKBG’ nin GSYİH’ ye oranının yüksek olması, KKBG’ deki artışın GSYİH’ den fazla olduğu durumlarda gerçekleşir ve ülkenin ekonomik sıkıntı yaşadığının bir göstergesi olarak devletin borçlanma yoluna başvuracağını gösterir.
Çünkü borçlanma kaynaklarına olan talep artışı faiz oranlarını artıracaktır. Kamu açığının emisyon yoluyla çözülmesi enflasyon ve faizi artıracağı için bu etkileri en aza indirebilmek borçlanma ile tercih edilecektir (Arslan ve diğerleri, 2019: 887).
91 Aşağıdaki tabloda 2003-2020 yılları arasındaki KKBG (Net) rakamlarına ve KKBG/GSYH oranına yer verilmiştir.
Tablo 20: 2003-2020 Yılları KKBG ve KKBG/GSYİH Verileri (Milyon TL)
YILLAR KKBG (Net)
Kaynak: https://www.sbb.gov.tr/kamu-kesimi-genel-dengesi/ (Erişim Tarihi:
01.01.2021)
* 2020 yılı Gerçekleşme Tahmini
Tabloya göre kamunun 2005 ve 2006 yılları hariç olmak üzere sürekli açık verdiği görülmektedir. Diğer yıllara ilişkin veriler incelendiğinde, 2008 yılında ABD başta olmak üzere tüm dünyayı etkileyen ekonomik krize kadar olumlu veriler gelmiş ancak krizin etkisiyle 2011 yılına kadar tekrar göstergeler tersine dönmüştür. 2011 yılından sonraki süreçte istikrarlı olmasa da toparlanmalar görülmüş, ancak; Temmuz 2016’ da yaşanan darbe girişimi ve buna ek olarak Amerikan Merkez Bankasının (FED) politika faiz oranlarını artırma kararıyla birlikte fon piyasasındaki oluşturduğu baskı ve maliyetlerin artması göstergeleri yeniden olumsuza çevirerek KKBG’ de artışa neden olmuştur (Akpınar, 2019: 42-43).
Yukarıdaki veriler değerlendirildiğinde, 2004 yılında 20.302.767 milyon TL, 2008 yılında 15.414.628 milyon TL, 2011 yılında 1.790.493 milyon TL, 2014 yılında 10.816.515 milyon TL, 2016 yılında 27.716.518 milyon TL, 2018 yılında 91.803.764 milyon TL ve 2020 yılında 296.741.568 milyon TL’lik giderin azaltılması veya bu tutarlarda ek kaynak sağlanması gerektiği görülmektedir. Giderlerin azaltılmaması ya da ek gelir kaynağı bulunamaması halinde ise çıkan finansman açığı kadar borçlanma yapılması zorunluluğu doğacaktır.
92 Aşağıdaki tabloda, yapılandırma kanunu çıkarılan yıllardaki vergi gelirleri ve KKBG rakamları verilerek; söz konusu yapılandırma kanunundan ilgili yılda yapılan tahsilâtın vergi gelirlerine ve KKBG’ ye oranına yer verilmiştir. Ancak 2016 yılı öncesinde çıkarılan yapılandırma kanunlarında her yıla ilişkin tahsilat rakamı bilinemediği için hesaplamalarda vadesinin bittiği tarih esas alınmıştır.
Tablo 21: Yapılandırma Kanunlarından Elde Edilen Tahsilâtın Vergi Gelirleri ve KKBG’ ye Oranı
2017 24.664.387 626.082.415 56.168.264 0,039 0,439 6736
7020 7143
2018 27.002.583 738.180.401 91.803.764 0,037 0,294 6736
7020 7143
2019 17.103.738 820.148.186 140.270.671 0,021 0,122 6736
7020 7143
2020 4.193.664 754.593.000 296.741.568 0,006 0,014 TOPLAM 119.348.917 4.172.883.171 176.178.955.810
Kaynak:https://www.gib.gov.tr/sites/default/files/fileadmin/user_uplo
ad/VI/GBG/Tablo_1.xls.htm. (Erişim Tarihi 18.11.2020) ve diğer verilerden yararlanılarak tarafımızca hesaplanmıştır.
Yukarıdaki tabloda yer alan veriler değerlendirildiğinde, yapılandırma kanunlarından elde edilen tahsilatın gerek tüm vergi gelirleri gerekse de kamu kesimi borçlanma gereği içerisinde fazla yer tutmadığı görülmektedir. Bu yönden değerlendirildiğinde devletin yapılandırmadan sağladığı tahsilât rakamları kadar az borçlanması; dolayısı ile faiz ödemesi başta olmak üzere daha çok borçlanma maliyetine katlanmasının önüne geçildiği görülmektedir.
KKBG ve sonucu olan kamu borçlanmasının artmasının hem ekonomik istikrarın sağlanması hem de büyüme ve kalkınma noktasında tehdit olduğu teorik ve uygulama sonucunda görülmektedir. 1994 krizi başta olmak üzere sonraki yıllarda yaşanan 1999, 2000 ve 2001 krizlerinin temelinde bu borç çıkmazı vardır. Bunun
93 için KKBG’ yi azaltmaya dönük önlemlerin uzun vadede alınması gerekmektedir. Bu önlemler için yapılması gerekenleri şu şekilde özetleyebiliriz: (Yıldız, 2006).
Kamunun harcamasına yönelik düzenleme yapılmalıdır. Bu düzenleme ile hem devletin etkinliği artacak hem de özellikle seçim ekonomisine dönük tüketim esaslı harcamaların belirli kurallara göre yapılması sağlanacaktır.
Sosyal güvenlik kuruluşlarıyla ilgili düzenleme yapılarak, söz konusu kurumların devlete yük olmasının önüne geçilmesi için primlerin tahsilindeki gecikme veya tahsil edilememe konusunda tedbirler alınmalıdır.
Piyasaya güven vermek ve kararlılık göstergesi olması için, hem ekonomi hem de siyasi anlamda sürekli istikrar sağlanmalıdır.
Reel ekonomiye destek sağlanarak, özel kesimin kaynak bulma sorunu olarak nitelendirilen “dışlama etkisini” kaldırmak amacıyla, kamunun mali piyasalardan mümkün olduğu ölçüde çekilmesi sağlanmalıdır.
Kamu tekellerinden özel tekel oluşturmaya dönük özelleştirme stratejileri terk edilerek, blok satıştan ziyade halka satışa, yabancılara satıştan ziyade çalışanlara satış esaslı yeni özelleştirme stratejileri belirlenmek koşuluyla özelleştirme uygulamalarına devam edilmelidir.
İlerleyen dönemlerde sorun oluşturmaması adına dış borç stokları azaltılarak AB Maastricht kriterlerini sağlamaya dönük çalışmalar yapılmalıdır.
Kamu açıklarının finansmanında önem teşkil eden iç borçların hem miktarı azaltılmalı hem de ödeme süresi uzatılmalıdır.
Reel faizlerin düşürülmesi amacıyla, arz edilen fonların büyük kısmını elinde tutan kamuya ait borçların tasfiyesi sağlanmalı veya bu borçlara faiz uygulanmadan dönem içerisinde eritilmesi sağlanmalıdır.
Kayıt dışı ekonomiyi azaltmak amacıyla, vergi oranlarının düşürülmesi başta olmak üzere vergi tabanını genişletici, vergi denetim ve etkinliğini artırıcı, cezaları caydırıcı düzeyde olan ve vergi sisteminin işleyişini kolaylaştırmaya dönük geniş çaplı vergi reformu yapılmalıdır.
SONUÇ
Özellikle kriz dönemlerinden sonra ortaya çıkan ekonomik sorunlara çözüm üretmek, vatandaşların kamuya olan borçlarında ödeme kolaylığı sağlamak, ihtilaflı dosyaların sulh yoluyla çözümüne katkı sunmak gibi amaçlarla hem vatandaşı daha az para ile borç sarmalından kurtarmayı hem de devlet açısından tahsil edemediği ciddi boyutlardaki alacakların bir kısmından vazgeçerek hazineye gelir sağlamayı amaçlayan yapılandırma kanunları ya da halk arasındaki ifadeyle “vergi afları”
günümüz ekonomilerinin vazgeçilmez siyasi ve mali politika aracı haline gelmiştir.
Öyleki Cumhuriyet döneminden günümüze kadar 35 defa bu yola başvurulmuş olması da bunun en açık göstergesidir.
Yapılandırma kanunları ile tahsil imkânı olmayan kamu alacakları tahsil edilebilir hale gelmesine karşın, devletin alacaklarını bu yolla tahsile girişmesi sorgulanır hale gelmiştir. Her ne kadar yasal takip süreci işletmeden devletin alacaklarını tahsil ederek hazineye “sıcak para” sağlama gibi bir kaynak işlevi görse de çok sık aralıklarla tekrarlanan mali aflar, devlete borçlu olanlar üzerinde sürekli af beklentisi doğurmakta bu da hem tahsilat oranını düşürmekte hem de basiretli mükellefler nezdinde eşitsizliğe yol açmaktadır. Ayrıca, söz konusu düzenlemeler uygulamadaki vergi kanunları başta olmak üzere birçok kanunun uygulanabilirliği noktasında da karmaşıklığa neden olmaktadır. Çünkü çıkarılan yapılandırma kanunları ile uygulamada olan birçok kanun maddesi hükümsüz hale gelmekte, vergi mevzuatına kendi içinde bağımsız yeni madde eklenmektedir.
Yapılandırma kanunları kamu kesimi açıklarına alternatif bir finansman kaynağı olarak görülse de günümüzde devletlerin borçlanma eğilimi yüklendikleri yeni görevler ve diğer nedenlerden dolayı sürekli artış göstermektedir. Türkiye gibi gelişmekte olan ekonomilerin dış piyasadan borçlanması yüksek maliyeti yanında uluslararası mali krizlerin yarattığı kırılganlıklardan dolayı azalmış, bunun yerine iç piyasadan borçlanma daha fazla tercih edilebilir hale gelmiştir.
Dış piyasadan borçlanmaya göre daha düşük maliyet doğursa da iç piyasadan borçlanmanın da ekonomi üzerinde birtakım olumsuz etkileri bulunmaktadır. Olaya
95 bu noktadan bakıldığında yapılandırma kanunları gelişmekte olan ekonomiler için önemli bir işleve sahiptir. Ancak yapılandırma kanunlarından yeterince fayda sağlanabilmesi için her şeyden önce uygulama sonuçlarının doğru analiz edilip, gelecekteki düzenlemelerin de o çerçevede yapılması gerekmektedir. Uygulamadaki eksiklikler tespit edilerek, sadece kriz dönemlerini atlatmak amacından ziyade uzun vadeli reformların hayata geçirilmesine öncülük edecek yapılandırma kanunlarının kamu kesiminin belirli bir dönemdeki geliri ile gideri arasındaki farkı ifade eden kamunun finansman dengesinde önemli bir fonksiyonu olacağı kuşkusuzdur.
Vergi afları sonucunda sağlanan gelir ile ilgili dönemlerdeki borçlanma gereği değerlendirildiğinde, yapılan tahsilât tutarlarının kamunun finansman açığının bir kısmını karşıladığını göstermektedir. Bu nedenle gerek iç gerekse dış borçlanma maliyetleri ile kamu kesimi finansman açığının enflasyon başta olmak üzere çoğu ekonomik sorunun tetikleyicisi olduğu düşünüldüğünde yapılandırmadan sağlanan tahsilâtların önemi ortaya çıkacaktır. Söz konusu tahsilatların kamu kesimi açığına etkisi kısa vadede olacak, uzun vade de doğuracağı negatif etki nedeniyle fazla katkı sunmayacaktır. Çünkü yapılandırma kanunlarının vergi başta olmak üzere devlete gelir sağlama yönlü olumlu etkisi sadece kısa vadede geçerlidir.
Mükelleflerdeki vergisel uyumu azaltması, yeni bir af beklentisi içine sokarak tahsilâttan kaçınmaya sebebiyet vermesi, devlete karşı görevlerini zamanında yerine getiren mükelleflere karşı eşitsizliğe neden olması, vergi idaresine ve vergi kanunlarına olan güveni zedelemesi gibi olumsuz yönleri düşünüldüğü zaman uzun vadede negatif yönü ağırlık kazanacaktır.
Sonuç itibariyle sorunlara günü kurtarmak amacıyla kısa çözümler üretmekten ziyade, uzun vadede çözüm üretmek amacıyla yapılması gereken en temel iş vergi reformunu hayata geçirmek suretiyle devletin gelirlerini artırma yolunu tercih etmektir. Vergi reformunun hayata geçmesiyle birlikte, en iyimser haliyle GSMH’
nın % 20-% 40’ larına ulaştığı söylenen kayıt dışılık azalacak, vergi tabana yayılacak, vergi idaresinde modernizasyon sağlanarak vergi kanunlarındaki karmaşıklık giderilecek, cezaların caydırıcılığı artacak ve mükelleflerde vergi ödemeye yönlendirici teşvikler sağlanacak ve böylece kamu açıkları makul seviyelere düşürülebilecektir.
96 KAYNAKÇA
Ağar, Serkan, Vergi Tahsilâtından Kaynaklanan Uyuşmazlıklar ve Çözüm Yolları, Yaklaşım Yayıncılık, Ankara, 2009.
Akbelen, Zuhal, Aydın, Zehra Berna, “Vergi Afları ve Vergilemede Adalet Algısının Vergi Uyumuna Etkisi: Bursa İli Örneği”, Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt 12, Sayı 2, Aralık 2019 s. 409-438.
Akbelen, Zuhal, Aydın, Zehra Berna, Polat, Orhan, “Türkiye’ de Vergi Aflarının Vergi Gelirleri Üzerine Etkisi: Ampirik Bir Analiz”, Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, Yıl 6, Sayı 64, Ocak 2018 s. 255-270.
Akbulut, İslam, Vergi Aflarının Vergi Mükellefleri Açısından Vergi Uyumuna Etkisi: Batman İli Örneği, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Batman Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Batman, 2019.
Akın, Emrah, Kahraman, Abdulkadir, “Vergi Affı İyi Mi, Kötü Mü?”, KPMG Gündem Dergisi, Sayı 19, Temmuz-Eylül 2014 s. 61-63.
Akın, Nurcan, Türkiye’ de Bütçe Açıklarının Ekonomik Etkileri: 1980’ den Günümüze Yaşanan Ekonomik Gelişmeler ve Bütçe Açığının Sürdürülebilirliğine Dair Genel Bir Değerlendirme, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Cumhuriyet Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sivas, 2018.
Akpınar, Zeynep, Kamu Borcunun Ekonomik Büyüme Üzerindeki Etkisi: Türkiye Örneği, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, 2019.
Aksümer, Ertunç, “Geçmişten Günümüze Vergi Afları ve Sonuçlarının Değerlendirilmesi”, Lebib Yalkın Mevzuat Dergisi, Sayı 129, Eylül 2014 s. 33-45.
Aktan, Coşkun Can, Kamu Ekonomisi ve Kamu Maliyesi, Anadolu Matbaacılık, İzmir, 2001.
97 Apak, Talha, “6736 sayılı Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılmasına İlişkin Kanunun Uygulama Esasları”, İstanbul YMM Odası, (Erişim) http://www.istanbulymmo.org.tr/dosyalar/201609283TalhaApak, 27 Mayıs 2019, s.
1-59.
Arslan, Erdal, Bora, Ali, Görgel Atlı, Ayten, “Türkiye’ de Bütçe Açıklarının Gelişimi ve Finansman Yöntemleri?”, Smart Journal Dergisi, Sayı, 19, 2019 s. 884-898.
Arslan, Mustafa, “4811 Sayılı Vergi Barışı Kanunu Bir Af Kanunudur”, Vergi Raporu Dergisi, Sayı 64, 2003 s. 71-78.
Atay Coşkun, Ayşegül, 4811 Sayılı Vergi Barışı Kanununun Amacına Ulaşma Düzeyini Tespite Yönelik Bir İnceleme: Hatay Vergi Mahkemesi Örneği, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Mustafa Kemal Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Hatay, 2007.
Atçeken, Fikret Deniz, Altundemir, Mehmet Emin, Turan, Aykut Hamit, “Vergi Aflarının Vergi Uyumuna Etkisi: Kocaeli Örneği”, Maliye Araştırmaları Dergisi, Cilt 4, Sayı 1, Mart 2018 s. 59-75.
Avci, Özcan, “Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılmasına İlişkin 6736 Sayılı Kanunun Getirdikleri ve Devam Eden Vergi İncelemelerine Etkisi”, Vergi Dünyası Dergisi, Yıl 35, Sayı 421, Eylül 2016 s. 109-121.
Aydemir, İsa, “6111 Sayılı Kanundan Yararlanma Talebinden Vazgeçilebilir Mi?”, Vergi Dünyası Dergisi, Yıl 30, Sayı 362, Ekim 2011 s. 147-150.
Aygün, Recep, “Vergi Afları ve Vergi Uyumuna Etkisi”, Vergi Dünyası Dergisi, Yıl 31, Sayı 369, Mayıs 2012 s. 88-92.
Ayrangöl, Zülküf, Tekdere, Mustafa, “Potansiyel Etkileri ve Gönüllü Uyum Açısından Vergi Afları: 6111 Sayılı Kanunun İrdelenmesi”, Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt 6, Haziran 2013 s. 249-270.
Başak, Levent, “6736 Sayılı Kanun Kapsamında Matrah ve Vergi Artırımına İlişkin Esaslar ve Dikkat Edilmesi Gereken Bazı Hususlar”, Lebib Yalkın Mevzuat Dergisi, Sayı 154, Ekim 2016 s. 1-18.
98 Bayram, Salih, “5811 Sayılı Bazı Varlıkların Milli Ekonomiye Kazandırılması Hakkında Kanun Uygulamasının Vergi İncelemeleri Karşısındaki Durumu”, Vergi Dünyası Dergisi, Yıl 28, Sayı 330, 2009 s. 65-73.
Berkay, Ferhan, Ağcakaya, Serpil, “Türkiye’ de Kamusal Açıkların Finansmanında İç ve Dış Borç Tercihi: 1990-2015 Dönemi”, Afyon Kocatepe Üniversitesi İİBF Dergisi, Cilt 9, Sayı 1, Haziran 2017 s. 1-20.
Biberoğlu, Elif, Türkiye’ de Gönüllü Vergi Uyumu, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir, 2006.
Berksoy, Turgay, Kırçiçek, Gizem Elif, “Ülkemizde Vergi Aflarının Vergi Gelirleri Üzerindeki Etkisi: 2002 ve Sonrası”, Journal of Life Economics Dergisi, Cilt 5, Sayı 3, Temmuz 2018 s. 137-152.
Budak, Tamer, Benk, Serkan, “Kamu Alacağı: Hukuki Bir Değerlendirme”, İşletme ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, Cilt 2, Sayı 2, 2011 s. 61-76.
Cansız, Harun, “Türkiye’ de Devlet Bütçelerinin Değişen Hedefi: Faiz Dışı Fazla Kavramı”, Afyon Kocatepe Üniversitesi, İ.İ.B.F. Dergisi, Cilt 8, Sayı 1, 2006 s. 67-87.
Ceylan, Reşat, “Türkiye’ de Mali Sürdürülebilirlik Göstergeleri İstikrarlı Mı?”, Maliye Dergisi, Cilt 9, Sayı 158, Ocak-Haziran 2010 s. 388-397.
Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı, “2021 Yılı Cumhurbaşkanlığı Yıllık
Programı”, 2021, (Erişim)
https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2020/11/2021_Yili_Cumhurbaskanligi_Yillik_Programi.pdf, 16 Kasım 2020.
Çakır, Yasin Nuri, Bütçe Açıklarının Politik İktisadı: Türkiye Örneği, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Adnan Menderes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Aydın, 2009.
Çetin, Gülşen, “6111 Sayılı Kanun (Torba Yasa) İle 4857 Sayılı Türk İş Kanunu Çerçevesinde Yapılan Değişiklikler”, Electronic Journal of Vocational Colleges, Cilt 1, Sayı 1, Aralık 2011 s. 18-24.
99 Çetin, Güneş, “Vergi Aflarının Vergi Mükelleflerinin Tutum ve Davranışları Üzerindeki Etkisi”, Yönetim ve Ekonomi Dergisi, Cilt 14, Sayı 2, 2007 s. 172-179.
Dağ, Mehmet, Tüğen, Kamil, “Türkiye’ de Bütçe Açıklarının Nedenleri ve Finansman Yöntemleri: Dönemsel Bir Değerlendirme”, Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 16, Sayı 2, Haziran 2018 s. 217-240.
Dallı, Atilla, 4811 Sayılı Barışı Yasasının Mali Açıdan Değerlendirilmesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Trakya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Edirne, 2006.
Dayar, Hatice, Dönmez, Ömer, “Türkiye’ de Merkezi Yönetim Bütçe Açıklarının Finansman Yöntemleri ve Etkileri”, Lebib Yalkın Mevzuat Dergisi, Sayı 114, Haziran 2013 s.77-89.
Demirci, Zeynep, Türkiye’ de Vergi Afları İle Mükellef Hakları Arasındaki İlişkinin İncelenmesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa, 2015.
Diliçıkık, Ata, “6552 Sayılı Torba Kanun İle Yapılan Düzenlemeler ve Kamu Alacaklarına Sağlanan Ödeme Kolaylıkları”, Vergi Dünyası Dergisi, Yıl 33, Sayı 398, Ekim 2014 s. 36-46.
Doğan, Zeki, Besen, Ramazan, “Vergi Aflarının Nedenleri ve Mükellefler Üzerindeki Etkileri”, Muhasebe ve Vergi Uygulamaları Dergisi, Cilt 1, Sayı 1, Mayıs 2008 s. 23-39.
Doğanalp, Nihat, Kartal, Mustafa, “Vergi Aflarının Ekonomik Etkileri: Türkiye Örneği (2010-2017)”, Uluslararası Sosyal ve Beşeri Bilimler Araştırma Dergisi, Cilt 6, Sayı 48, Aralık 2019 s. 4627-4632.
Ecemiş, Adile, “Vergi Aflarının kayıt dışı Ekonomi ve Uzun Dönemde Vergi Uyumu Üzerine Etkileri: Vergi Barışı Kanunu Özelinde Türkiye Örneği”, Vergi Dünyası Dergisi, Yıl 33, Sayı 395, Temmuz 2014 s. 121-128.
Edizdoğan, Nihat, Gümüş, Erhan, “Vergi Afları ve Türkiye’ de Vergi Aflarının Değerlendirilmesi”, Maliye Dergisi, Sayı 164, Haziran 2013 s. 99-119.
Elif Yılmaz, Binhan, Devlet Borçları, Auzef Kitap Yayınları, İstanbul.
100 Eğilmez, Mahfi, “Borçlanma Gereği”, Radikal, Haziran 17, 2004, (Erişim) http://www.radikal.com.tr/yazarlar/mahfi-egilmez/borclanma-geregi-714109/31 Mayıs 31, 2020.
Eker, Cemali, Türkiye’ de Vergi Aflarının Sosyal ve Ekonomik Etkileri, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa, 2006.
Ekinci, Filiz, Acar, Yasin, Ekeryılmaz, Şebnem, “Türkiye’ de Vergi Aflarının Çıkarılmasının Altında Yatan Gerçeklerin Tespiti: Probit Model İle Analiz”, Sakarya İktisat Dergisi, Cilt 8, Sayı 2, Haziran 2019 s. 177-188.
Erasa, İrem, Çeşitli Makroekonomik Değişkenlerin Bütçe Açıklarına Olan Etkisinin Çoklu Yapısal Kırılmalı Eşbütünleşme Testi İle Değerlendirilmesi:
Türkiye Örneği (1973-2016), Yayımlanmamış Doktora Tezi, Pamukkale Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Denizli, 2019.
Eraslan, Hasan, “Corona Virüs Yeniden Yapılandırmayı Gündeme Getirir Mi ”,Vergi
Sorunları Dergisi, Mart 19, 2020, (Erişim)
http://www.vergisorunlari.com.tr/yazi/hasan-erarslan/coronavirus-yeniden-yapilandirma%E2%80%9Dyi-gundeme-getirir-mi/254, 18 Kasım 2020.
Eroğlu, Abdulkerim, “Vergileme Kapasitesini Belirleyen Faktörler ve Türkiye’ de Vergi Aflarının Vergi Gelirlerine Etkisi”, İktisadi İdari ve Siyasal Araştırmalar Dergisi, Cilt 3, Sayı 5, 2018 s. 56-69.
Erol, Selahattin, “6111 Sayılı Kanunun Çalışma Yaşamına Etkisinin Değerlendirilmesi”, Akademik Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi, Cilt 3, Sayı 4, Mayıs 2011 s. 81-98.
Ertaş, Fatih Coşkun, “6111 Sayılı Kanun Kapsamında Stok Beyanına İlişkin Düzenlemeler ve Muhasebe Uygulamaları”, Yaklaşım Dergisi, Yıl 19, Sayı 221, Mayıs 2011 s. 21-30.
Gelir İdaresi Başkanlığı, 5811 sayılı Bazı Varlıkların Milli Ekonomiye Kazandırılması Hakkında Kanun Uygulaması Rehberi, Gelir İdaresi Başkanlığı Gelir Yönetimi Daire Başkanlığı Yayını, Ankara 2009, s. 1-24.
101 Gelir İdaresi Başkanlığı, 611 Sayılı Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılmasına İlişkin Kanun Rehberi, Gelir İdaresi Başkanlığı Mükellef Hizmetleri Daire Başkanlığı Yayını, Ankara 2011, s. 1-26.
101 Gelir İdaresi Başkanlığı, 611 Sayılı Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılmasına İlişkin Kanun Rehberi, Gelir İdaresi Başkanlığı Mükellef Hizmetleri Daire Başkanlığı Yayını, Ankara 2011, s. 1-26.