2.4.1. Çocukluk Çağı Travmaları ile İlgili Yapılan Çalışmalar Çocukluk Çağı Travması ve Benlik Saygısı
Yöyen’in çocukluk çağı travmaları ve benlik saygısı arasındaki ilişkinin, çocukluk çağı travma oranının ve cinsiyet dağılımını araştırmak amacı ile yaptığı çalışma Gelişim Üniversitesinde öğrenim gören 530 öğrenci ile yapılmıştır. Veri toplama aracı olarak Çocukluk Çağı Travmaları Ölçeği ve Rosenberg Benlik Saygısı Ölçeği kullanılmıştır. Araştırmanın sonucunda elde edilen bulgu sonuçlarına göre çocukluk çağı travmasına maruz kalan bireylerde düşük benlik saygısı olduğu saptanmıştır. Çocukluk çağı travmalarının alt boyutları incelendiğinde hepsinin benlik saygı düzeyini düşürdüğü görülmüştür. Erkek bireylerin çocukluk çağı travmalarının kadın bireylere oranla daha fazla olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Aynı zamanda duygusal istismar, duygusal ihmal ve fiziksel istismarın cinsiyet değişkenine göre farklılık göstermediği görülmektedir.148
Çocukluk Çağı Travmatik Yaşantıların, Yetişkin Bağlanma Stillerinin Ve Psikolojik İyi Oluşun Evlilik Doyumu Üzerindeki Etkisi
145Karslı, a.g.e., s.7.
146Mary S. Ainsworth, "Attachments Beyond İnfancy", American Psychologist, 1989, s.709.
147Mario Mikulincer ve Daphna Arad, "Attachment Working Models And Cognitive Openness İn Close
Relationships: A Test Of Chronic And Temporary Accessibility Effects", Journal Of Personality And
Social Psychology, 1999, s.710-725.
148Elif Güneri Yöyen, “Çocukluk Çağı Travması Ve Benlik Saygısı”, International Journal Of Social Sciences And Education Research, 2017, s.267-282.
36
Çelebi çocukluk çağında yaşanan travmaların evlilik doyumunu etkileme düzeyini analiz etmek amacıyla bağlanma biçimleri ve çocukluk dönemi travmalarının evlilik doyumu ile ilişkisini incelemiştir. Veri toplama aracı olarak Kişisel Bilgi Formu, Yakın İlişkilerde Yaşantılar Envanteri (YİYE-II), Çocukluk Çağı Travmaları Ölçeği (ÇÇTÖ), Semptom Değerlendirme Ölçeği (SA-45) ve İlişkilerde Mutluluk Ölçeği (İMÖ) kullanılmıştır. Yapılan çalışmadan elde edilen bulgu sonuçlarına göre sosyo-demografik değişkenler ile evlilik doyumu arasında anlamlı bir korelasyon olmadığı görülmüştür. Bağlanma biçimleri, travmatik yaşantılar, ve psikolojik durum ile evlilik doyumu arasında anlamlı düzeyde bir korelasyon olduğusaptanmıştır. İncelenen araştırma sonucuna göre travmatik yaşantılar ile evlilik doyumu arasında negatif yönlü anlamlı bir ilişki olduğu sonucu elde edilmiştir.149
Bipolar Bozukluk ve Çocukluk Çağı Travması
Erten’in Travmatik yaşantıların bipolar bozuklukla ilişkisini incelediği araştırmadan elde edilen bulgu sonuçlarına göre travma ile bipolar bozukluk arasında anlamlı bir ilişki olduğu görülmüştür. Travmatik yaşam olaylarının bipolar bozukluğun ortaya çıkmasıyla beraber atakların, seyrini, intihar girişim oranını, madde kullanımını etkilediği sonucuna ulaşılmıştır. Çocukluk döneminde travmaya maruz kalan bireylerin erken yaşta bipolar bozukluğuna yakalanma riskinin arttığı görülmektedir.150
Çocukluk Çağı Travmaları Zemininde Depresyon Anksiyete Ve Dissosiasyon Semptomları İlişkisinin Araştırılması
Gül farklı çocukluk çağı travmalarının depresyon, anksiyete ve dissosiasyon belirtilerinin ilişkisi üzerine etkisini incelemek amacı ile 50 erkek, 50 kadın toplam 100 majör depresyon tanısı almış birey ile çalışmasını yürütmüştür. Veri toplama aracı olarak Sosyodemografik Veri Formu, Beck Anksiyete Ölçeği (BAO), Dissosiatif Yaşantılar Ölçeği (DES) ve Beck Depresyon Ölçeği (BDO) kullanılmıştır. Katılımcı bireylerin ihmal ve istismar yaşantılarını incelemek amacı ile Çocukluk Çağı Travmaları Ölçeği kullanılmıştır. Elde edilen bulgu sonuçlarına göre çocukluk çağı travmalarının dissosiasyon ve depresyon ile benzer belirtiler gösterdiğini ve cinsiyet değişkenine göre farklılıkların olduğunu göstermektedir. Çocukluk döneminde
149Burcu Muşdal Çelebi ve Aslıhan Polat, “Çocukluk Çağı Travmatik Yaşantıların Yetişkin Bağlanma
Stillerinin ve Psikolojik İyi Oluşun Evlilik Doyumu Üzerindeki Etkisi”, Kocaeli Üniversitesi Sağlık
Bilimleri Dergisi, 2019, s.29-34.
150Evrim Erten vd.,“Bipolar Bozukluk ve Çocukluk Çağı Travması”, Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar- Current Approaches in Psychiatry, 2015, s.157-165.
37
travmaya maruz kalan kadın bireylerde anksiyete-depresyon ve anksiyete- dissosiasyon arasında orta düzeyde ilişki olduğu saptanmıştır. Çocukluk döneminde travmaya maruz kalan erkek bireylerde ise depresyon-dissosiasyon semptomları ile yüksek düzeyde ilişki olduğu görülmektedir. Fiziksel istismar dışındaki istismar ve ihmal yaşantıları ile depresyon düzeyi arasında anlamlı derece bir korelasyon olduğu saptanmıştır. Depresyon-dissosiasyon semptomları ile duygusal istismar arasında anlamlı bir ilişki olmadığı görülürken diğer ihmal ve istismar türleri ile anlamlı düzeyde ilişki olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Cinsel istismar dışındaki bütün istismar ve ihmal yaşantıları ile anksiyete-dissosiasyon semptomları arasında pozitif yönde anlamlı bir ilişki olduğu saptanmıştır.151
Çocukluk Çağı Travma Yaşantılarının Ergenlikteki Yakın İlişkilerde Bireye Etkisinin İncelenmesi
Durmuşoğlu’nun Çocukluk çağı travma yaşantılarının ve kişisel değerlerin ergenler üzerindeki benlik saygısı, saplantılı düşünceler ve depresyon üzerindeki etkisini incelemek amacıyla yapmış olduğu çalışma 570 öğrenci ile gerçekleştirilmiştir. Araştırmadan elde edilen bulgu sonuçlarına göre depresyon ve ilişkisel benlik saygısı düzeyinin cinsiyet değişkenine göre farklılık gösterdiği sonucuna ulaşılmıştır. Kadın bireylerin ilişkisel benlik saygı düzeylerinin erkek bireylere oranla daha yüksek olduğu görülmüştür. Erkek bireylerin ilişkisel depresyon düzeylerinin kadın bireylere oranla daha yüksek olduğu görülmüştür. Çocukluk çağı travma yaşantılarında duygusal istismar ve fiziksel istismar ile ilişkisel benlik saygısı düzeyleri arasında negatif yönlü anlamlı bir korelasyon olduğu saptanmıştır. Çocukluk çağı travmalarında fiziksel istismar, duygusal istismar ve cinsel istismar ile ilişkisel depresyon düzeyleri arasında pozitif yönde anlamlı düzeyde bir korelasyon olduğu görülmüştür.152
2.4.2. Duygusal Zeka İle İlgili Yapılan Çalışmalar
Mesleki Tükenmişlik ve Duygusal Zeka Arasındaki İlişki
Güllüce’nin mesleki tükenmişlik ve duygusal zeka arasındaki ilişkiyi incelemek amacı ile 112 yönetici ile yürüttüğü araştırma sonucundan elde ettiği bulgu
151Ahmet Gül vd.,“Çocukluk Çağı Travmaları Zemininde Depresyon Anksiyete ve Dissosiasyon
Semptomları İlişkisinin Araştırılması”, Journal of Mood Disorders, 2016, s.15-107.
152Neslihan Durmuşoğlu Ve S. Sunay Yıldırım Doğru, “Çocukluk Örseleyici Yaşantılarının Ergenlikteki
Yakın İlişkilerde Bireye Etkisinin İncelenmesi”, Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2006, s.241-244.
38
sonuçlarına göre duygusal zeka düzeyi ile mesleki tükenmiş arasında anlamlı derecede ters yönde bir korelasyon olduğu saptanmıştır.153
Ergenlerde Duygusal Zeka İle Karar Verme Stratejileri Arasındaki İlişki
Koksal ergenlerin duygusal zekaları ile karar verme stratejileri arasındaki ilişkiyi incelemek amacıyla 204 kadın, 180 erkek toplam 384 katılımcı ile araştırmasını yürütmüştür. Veri toplama aracı olarak EÖ-NED, Karar Stratejileri Ölçeği ve kişisel bilgi formu kullanılmıştır. Araştırmadan elde edilen bulgu sonuçlarına göre kadın bireylerde duygusal zeka düzeyinin erkek bireylere oranla daha yüksek olduğu görülmüştür. Duygusal zeka düzeyi ile mantıklı karar verme arasında anlamlı derece bir korelasyon olduğu saptanmıştır. Bağımlı karar verme ve duygusal zeka düzeyi arasında anlamlı bir korelasyon olmadığı saptanmıştır.154
Öğrencilerin Duygusal Zeka Düzeyleri ile Problem Çözme Becerileri Arasındaki İlişki
Yılmaz tarafından hemşirelik öğrencilerinin duygusal zeka düzeyleri ve problem çözme becerilerini belirlemek ve öğrencilerin duygusal zeka düzeylerinin problem çözme becerilerine etkisini incelemek amacıyla yapılan araştırmada 174 öğrenci ile çalışılmıştır. Veri toplama aracı olarak Kişisel Bilgi Formu, Problem Çözme Envanteri ve Duygusal Zeka Ölçeği kullanılmıştır. Araştırmadan elde edilen bulgu sonuçlarına göre duygusal zeka düzeyi iyimserlik alt boyutu ile duygulardan faydalanma, duyguların ifadesi arasında anlamlı derecede ilişki olduğu saptanmıştır. Duygusal zeka ile alt boyutları puanları ile problem çözme puanları arasında negatif yönlü anlamlı bir korelasyon olduğu sonucuna ulaşılmıştır.155
Kişilik, Duygusal Zeka Ve Örgütsel Vatandaşlık Davranışları Arasındaki İlişkileri Belirlemeye Yönelik Bir Araştırma
Çarıkçı’nın kişilik özellikleri, duygusal zeka ve örgütsel vatandaşlık davranışları arasındaki ilişkilerin irdelenmesi amacıyla yapmış olduğu çalışmadan elde edilen bulgu sonuçlarına göre akademisyenlerin kişisel özellikleri ile duygusal zeka puanları arasında anlamlı yönde bir ilişki olduğu görülmüştür. Duygusal zeka
153Ali Çağlar Güllüce ve Ömer Faruk İşcan, Mesleki Tükenmişlik ve Duygusal Zeka Arasındaki İlişki, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İibf Dergisi, 2010, s.7‐29.
154Ayça Koksal ve Esra İşmen Gazioğlu, Ergenlerde Duygusal Zeka İle Karar Verme Stratejileri
Arasındaki İlişki, Hasan Ali Yücel Eğilim Fakültesi Dergisi, 2007, s.133-146.
155Elanur Yılmaz Karabulutlu vd., Öğrencilerin Duygusal Zeka Düzeyleri ile Problem Çözme Becerileri
39
düzeyleri ile örgütsel vatandaşlık davranışları arasında anlamlı yönde bir korelasyon olduğu da saptanmıştır.156
2.4.3. Kişilerarası İlişki Tarzları İle İlgili Yapılan Çalışmalar Lise Öğrencilerinde Kişilerarası İlişki Tarzlarının Yordayıcıları
Erözkan’ın ergenliğin orta evresi içerisinde yer alan lise öğrencilerinin kişilerarası ilişki tarzlarını etkileyen faktörleri belirlemek amacı ile yapmış olduğu çalışmada 200 kadın, 200 erkek 400 lise öğrencisi ile çalışılmıştır. Veri toplama aracı olarak Bilgi Formu, İletişim Becerileri Envanteri, Kişilerarası İlişkiler Tarzı Ölçeği, Problem Çözme Envanteri ve İlişki Ölçekleri Anketi kullanılmıştır. Araştırmadan elde edilen bulgu sonuçlarına göre iletişim becerileri, bağlanma stilleri ve problem çözme becerilerinin kişilerarası ilişkileri önemli derecede etkilediği sonucuna ulaşılmıştır.157
Kişilerarası İlişki Tarzları Ve Öznel İyi Oluş
Doğan’ın kişilerarası iletişim tarzları ve öznel iyi oluş arasındaki ilişkilerin incelenmesi ve kişiler arası iletişim tarzlarının öznel iyi oluşu ne düzeyde yordadığının ortaya konması amacıyla yapmış olduğu çalışmada 242 üniversite öğrencisi ile çalışılmıştır. Veri toplama aracı olarak Yaşam Doyumu Ölçeği (YDÖ), İlişkiler Ölçeği (KİÖ) ve Olumlu-Olumsuz Duygu Ölçeği (OODÖ) kullanılmıştır. Araştırmadan elde edilen bulgu sonuçlarına göre besleyici olan ilişki tarzı ile öznel iyi oluş arasında pozitif anlamlı derecede bir ilişki olduğu görülmüştür. Zehirleyici ilişki tarzı ile öznel iyi oluş arasında negatif yönde anlamlı bir korelasyon olduğu, her iki iletişim tarzı ile öznel iyi oluş arasına anlamlı düzeyde bir ilişki olduğu saptanmıştır.158
Aleksitimi: Bağlanma, Benlik Algısı, Kişilerarası İlişki Tarzları ve Öfke
Oktay’ın bireylerdeki aleksitimi ile bağlanma, kendilik algısı, kişilerarası ilişki tarzları ve öfke arasındaki ilişkileri incelemek amacı ile yapmış olduğu çalışmada 591 kişi ile çalışılmıştır. Veri toplama aracı olarak Yakın İlişkilerde Yaşantılar Ölçeği, Kişilerarası İlişki Tarzları Ölçeği, Toronto Aleksitimi Ölçeği (TAÖ), Sosyal Karşılaştırma Ölçeği, Öfkeyle İlgili Davranışlar ve Kişilerarası Öfke Tepkileri Ölçeği kullanılmıştır. Elde edilen bulgu sonuçlarına göre eğitim düzeyi ile aleksitimi arasında negatif yönlü anlamlı bir ilişki olduğu görülmüştür. Toronto Aleksitimi
156İlker Çarıkçı vd.,Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2010, s.48-
50.
157Atılgan Erözkan, Lise Öğrencilerinde Kişilerarası İlişki Tarzlarının Yordayıcıları, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2009, s.548-550.
158Tayfun Doğan ve Fatma Sapmaz, Kişilerarası İlişki Tarzları Ve Öznel İyi Oluş, Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 2012, s.585-601.
40
Ölçeğinden yüksek puan alan kişilerin düşük puan alan kişilere oranla yüksek kaygılı ve kaçınmacı bağlanmadan yüksek puan aldıkları görülmektedir. Elde edilen bulgu sonuçları kişilerarası iletişim tarzları, bağlanma, aleksitimi arasında anlamlı derecede bir ilişki olduğunu göstermektedir.159