Yanlış Tepkilere İlişkin Düzenlemeler

Yanlış tepkilere ilişkin düzenlemeler, katılımcı sınıf öğretmenlerinin kaynaştırma öğrencisinin tepkilerinde neyi yanlış veya eksik yaptığı hakkında işe koşulan düzenlemelerdir. Sınıf öğretmenlerinin görüşlerinden hareketle yanlış tepkilere ilişkin düzenlemeler, dört alt temadan oluşmaktadır. Alt temalara ait frekans değerleri Tablo

4.2.’de sunulmuştur. Bu alt temalar; (1) Dönüt-düzeltme, (2) Öğretime geri dönme, (3) Mola, (4) Rehberli uygulamadır.

4.2.3.1. Dönüt-düzeltme. ‘Yanlış tepkilere yönelik düzenlemeler’ içerisinde en çok

başvurulan düzenleme, dönüt-düzeltmedir. Dönüt-düzeltme; öğrenciye ne kadar öğrendiği ile ilgili bilgi verildiği, öğrenme eksikliklerinin ve yanlışların giderildiği uygulamadır. C18 de kaynaştırma öğrencisinin yanlış tepkilerine yönelik yaptığı düzenlemeyi “‘Ben etkinliklerini getir.’ derim, kontrol ederim. Doğru yaptıklarına tik işareti yaparım. Okey, güzel... Yanlış yaptığına bir soru işareti koyarım. Bak yanlış yapmışsın, bir oku bakalım, bir daha düşün, bir daha yap.” (s. 137, 235-236-237) ifadesinde bulunurken S17 de “Elif’e anlatırım. Ben, ‘Elif neden bunu böyle yaptın? Şunu yanlış yapmışsın, bir daha oku.’ ” (s. 72, 170-171) ifadesinde bulunmuştur. B20 ise “Öncelikle derste yanlış cevap vermelerinin çok doğal olduğunu hep hissettirdim. O yüzden sert bir tepki hiç vermem. Zaten bu çocukların daha sık yanlış yapabileceğini bilirim. Yanlış cevap verdi, toplama işlemini yanlış yaptı. Bir bak bakalım derim, biraz düşün. Baktım fark edemiyor o zaman ben söylerim. Tabi bu çocuklarda sabretmek gerek. Çocukların önünde nasıl yanlış yaptın demem, rencide etmem.” (s. 61, 102-103-104-105-106) diyerek nasıl dönüt-düzeltme yaptığını belirtmiştir.

Kaynaştırma öğrencilerinde yanlış tepkilere yönelik düzenleme yapılırken önemli olan yanlışların düzeltilmeden geçilmemesidir. Bu şekilde bir düzenleme yapılmadığında öğrenci o konuyla ve sonrasında ilişkili olabilecek konularla ilgili olarak yanlış tepkide bulunmaya devam edecektir. Katılımcıların nerdeyse tamamı, kaynaştırma öğrencilerinin yanlış cevaplarını veya davranışlarını dönüt-düzeltme yapmadan geçmemektedir. Alınan görüşlerden hareketle katılımcılar, yanlış cevaplara öğrencinin dikkatini çekmeye çalışmış ve onun yanlış cevabı fark etmesi için beklemiştir. Katılımcı B20’nin “Bir bak bakalım derim, biraz düşün” ; “Şunu yanlış yapmışsın, bir daha oku.” gibi ifadeleri bu duruma örnek oluşturmaktadır. Eğer hâlâ kaynaştırma öğrencisi doğru cevabı veremiyorsa sınıf öğretmenleri devreye girerek gerekli düzenlemelerde bulunmuştur.

4.2.3.2. Öğretime geri dönme. Öğretime geri dönme, öğrenci yanlış yaptığında

ilgili konunun tekrar ve baştan anlatılmasıdır. Katılımcı sınıf öğretmenlerinden H20 ve A9, kaynaştırma öğrencisinin yanlış cevaplarında eğer dönüt ve düzeltme yeterli değilse öğretime geri döndükleri yönünde görüş bildirmiştir. H20 görüşünü “O yakınımda ve bire- bir çalıştığımız için yanlış olduğunda sıkıntı varsa da bir daha anlatırım.” (s. 126, 211-

212) şeklinde belirtirken; A9 ise “Yanlış cevap verdiğinde ona yanlış yaptığını belirtiyorum. Tekrar anlatıyorum.” (s. 147, 118-119) şeklinde ifadeler kullanmıştır.

Öğretime geri dönme, özel eğitim alanında kullanılmaktadır. Katılımcıların dörtte biri bu düzenlemeye başvurmuştur. Bu düzenleme ile kaynaştırma öğrencisi yanlış tepki verdiğinde sunulan içeriğin kısa bir tekrarı yapılmıştır. Kaynaştırma öğrencisi tarafından anlaşılmayan noktaların tekrar üzerinden geçilmesi yanlış tepkileri aza indirmeyi kolaylaştırabilir. Bu sebeple de sınıf öğretmenlerinin daha sık yer verebileceği düzenlemeler kapsamında yer alabilmelidir.

4.2.3.3. Mola. Mola, uygun olmayan davranışların/tepkilerin hemen ardından belli

bir süre ortamdan uzaklaştırmadır. Bu bağlamda kaynaştırma öğrencisi yanlış tepkide bulunduğunda katılımcı iki sınıf öğretmeni molayı kullandıklarını ifade etmişlerdir. S17 öğrencisinin yanlış tepkileri fazlalaşınca dinlenmesi için molayı kullandığını şu ifadeyle belirtmiştir: “ ‘Elif okur musun?’ derim. Tekrar başa döner o zaten. O şekilde düzeltilir ya da ‘Yoruldum öğretmenim dinlenebilir miyim?’ der. Bazen yanlış okumalar fazlalaşınca anlıyorum ben onun yorulduğunu o zaman kendisi de söyler: ‘Öğretmenim, dinlenebilir miyim?’ der. Dinlen hadi bakalım!” (s. 72, 171-172-173). A16 da “İsmail’le konuşurum ben, sürekli açıklama yapıyorum. Olumsuz davranışta köşede bekletme. 6 dakika. Yaşı kadar bekliyor.” (s. 172, 112-113) ifadesiyle kaynaştırma öğrencisinin olumsuz davranışlarında molayı kullandığını dile getirmiştir.

Mola, ortam değişikliği yapılarak veya yapılmayarak uygun olamayan davranışların azaltılması için kullanılmaktadır. Uygun olmayan davranışlar sergilendiğinde ortamda bulunan uyarandan öğrenci uzaklaştırılır. Katılımcı A16 da olumsuz davranışlarda yaşı kadar köşede beklettiğini yani ortamdaki uyarandan kısa süreliğine öğrenciyi uzaklaştırdığını belirtmiştir. Katılımcı S17, uygun olmayan davranışlar için değil de uzun süreli çalışmalarda kaynaştırma öğrencisi yorulduğu için bu tür bir yönteme başvurmuştur. Burada amaç, yanlış tepkilerin artması sebebiyle öğrenciyi uyarandan uzaklaştırmaktır.

4.2.3.4. Rehberli uygulama. Rehberli uygulama; özel eğitimde doğrudan öğretim

yöntemi içerisinde yer almaktadır. Öğrenci doğru cevap veremediğinde veya bağımsız bir şekilde amacı gerçekleştiremediğinde öğretmen tarafından ipucu verilmesi veya öğrenciyle birlikte etkinliğin yapılmasını içermektedir. Böylelikle kaynaştırma öğrencisi yanlış tepki verdiğinde kullanılabilecek düzenlemeler kapsamında M37 de “Sonuçta doğru çıkmadığında onlara ona tahtada alıştırma çözerken birlikte çözüyoruz. Yapamadığı

zaman birlikte çözerken de daha basite indirgeyerek bunu yapabiliyorum.” (s. 3, 54-55) ifadesiyle rehberli uygulama çalışmalarına örnek teşkil etmektedir.

Rehberli uygulamada özel gereksinimli bireylere ders sunumu yapıldıktan sonra konuyla ilgili olarak onlardan dönütler alınır. İstendik düzeyde gerçekleşmeyen amaçlar için öğretmen öğrencisiyle birlikte ek alıştırmalar yapar. Katılımcı M37 de buna uygun olarak kaynaştırma öğrencisi yanlış cevap verdiğinde onunla birlikte tekrar yaptığını ve bunu daha basite indirgeyerek öğrenci seviyesine uygun bir şekilde gerçekleştirdiğini ifade etmiştir. Yalnızca bir katılımcının gerçekleştirdiği düzenleme şekli olması sebebiyle sınıf öğretmenlerinin özel eğitim alan bilgisiyle ilgili donanmışlığı üzerinde durulması gerekmektedir.

4.3. Katılımcıların Kaynaştırma Öğrencilerine Yönelik, Öğretim Süreci Sonunda