Aile Yaşamı Kaynaklı Sorunlar

Kadın iş yaşamına aktif olarak atıldıktan sonra, işinde cinsiyet kaynaklı ayrımcılık yaşadığı kadar, annelik ve eşlik sorumluluklarını eskisi gibi yerine getirmeye çalışmasından kaynaklı sorunlar da yaşamaya başlamıştır. Çalışan kadının aile yaşamından kaynaklı sorunları; rol çatışması, ev işleri ve çocuk bakımı olmak üzere üç başlık altında inceleyebiliriz.

3.3.2.1 İş – Aile Çatışması

Ataerkil toplum yapısı, kadından öncelikle toplumsal rollerini yerine getirmesini beklerken, kadın için çalışma yaşamı ve kariyeri ikinci planda kalmaktadır. Bu nedenle çalışan kadın, işinde başarılı olmaya çalışırken, toplumun kendisine atfettiği ev kadını ve annelik rollerini en ideal şekilde yürütme çabasındadır. İşi nedeniyle evini ihmal ettiğinde mutlu olamadığı gibi; ev ve çocuk sorumluluklarını yerine getirmeye çalışırken, kendisini işine tam olarak veremeyerek, işyerinde zayıf bir konuma da düşebilmektedir. Bu durumların yaşanması, işyerinde çatışmalara ve işverenin kadın

kadın, ev ve iş hayatını bir arada yürütmek istiyorsa, evdeki rolü ile işteki rolünü uyumlaştırmak ve dengelemek zorundadır.

Bireyin birden fazla üstlendiği rolle aynı zamanda buluşması ve bu roller arasında olabilecek muhtemel uyumsuzluk, rol çatışmasına neden olur. Rol çatışmalarından, kadının yaşadığı iş-aile çatışması çok boyutlu ve çok yönlü bir süreçtir. Çatışmanın öncesini, kişinin işine ve ailesine bağlılığının derecesi, iş ve ailede yaşanan sorunlar ve iş ve aileden kaynaklı talepler oluştururken; sonucunda kişinin iş ve aile hayatından, genel olarak yaşamdan aldığı tatmin azalmaktadır (Saka, 2004: 53/54).

Aile sorumluluğundaki rolünün verdiği yükle çalışma yaşamının içinde kalan kadın, bazı durumlarda “annelik mi, kariyer mi, yoksa gelir elde edebilmek için iş mi daha önce gelecektir” sorusuna cevap vermek zorunda kalacaktır. Sorumlulukları konusunda karar verirken zıt duygular yaşayacak, bazen iyi bir anne olmadığı konusunda suçluluk duygusuna kapılacaktır. Aile ve iş hayatı arasındaki seçim güçlüğü, bireyi kararsızlığa ve karamsarlığa sürükleyerek; bazen kariyer planlaması ve geliştirmesinde ilgilendiği iş aktivitesindeki rolü anlamsızlaştırabilecektir. Kadın için iş ve evdeki rollerin yarattığı gerilim ve çatışma üç farklı şekilde sınıflandırılabiliriz (Saka, 2004: 55/56):

- Zaman baskısına dayalı gerilim

- Çatışan rollerin yarattığı gerilim

- İki alanda birbirinden farklı davranış istenmesinin yarattığı gerilim

3.3.2.2 Ev İşleri ve Sorumluluğu

Kadın işten sonra evde ikinci bir işgünü, iş zamanı yaşamaktadır. Günümüzde pek çok çalışan kadın, ev ve çocuk bakımı konusunda eşinden yardım alamamaktadır. Yapılan araştırmalar, evin günlük işleri yüzünden kadınların erkeklerden haftada 15 saat daha fazla çalıştıklarını söylemektedir. Başka bir araştırma ise, ev işlerinin %75’inin hala kadınlar tarafından yapıldığını göstermektedir. Eğitimli erkekler bile, belirli rol değişimlerini kabul etmekle birlikte, evlerinde geleneksel davranış kalıplarını kendi ailelerinden gördükleri şekilde devam ettirmektedir. Kadının eşi ile aynı eğitim seviyesinde olması da bu sonucu değiştirememektedir. Bazı çalışan kadınlar ise, eşi

kendisine yardım etse bile, yetiştirilmeyle alakalı olarak geleneksel rollerinden vazgeçemeyerek bu rolleri devredememektedir (Gerni, 2001: 24).

Profesyonel meslek sahibi olan, yüksek gelir getiren işlerde çalışan kadının kariyerine olan bağlılığı da, başlı başına işten aldığı doyum kadar bu işi nedeniyle ev-aile yaşamını iyi bir biçimde dengeleyebilmesine bağlıdır. Bunun sonucunda, kadın için yapılan iş ve çalışma koşulları aile yaşamını etkilediği kadar, aile yapısı ve sorumlulukları da kadını iş yaşamında erkekten daha fazla etkilemektedir (Saka, 2004: 57). Ekonomik bakımdan rahat olan çalışan kadının diğer çalışan kadınlara nazaran avantajları bulunmaktadır. Örneğin, kendisine ev ve çocuk işlerinde yardımcı olabilecek birisini bedelli olarak tutarak, iş yaşamına daha çok enerji ve zamanını ayırabilecektir. Bunun sonucunda iş yaşamında diğer çalışan kadınlara göre daha iyi bir kariyere sahip olabilecektir.

DİE verilerine göre kadının medeni durumuna göre işgücüne katılım oranı, Türkiye genelinde evli kadınlarda %27,2, kentte %13 ve kırda %48’dir. Boşanmış kadınların işgücüne katılım oranı %46’lık oranla ilk sırada bulunmaktadır. Hiç evlenmemiş kadınların oranı ise % 30’dur. Evli kadınların işgücüne katılımı, bekâr ya da boşanmış kadınların oranından daha düşüktür. Bu oran kentte %47 ile daha yüksek seyretmektedir. Kırsal alanda evli kadınların daha çok işgücüne katılmasının nedeni, aile içi tarım işçisi olarak çalışmalarından kaynaklanmaktadır (www.kesk.org.tr/kesk.asp?sayfa=kadinyazi&id=7).

3.3.2.3 Çocuk Bakım Sorunu

Çalışan kadınların evlenme ve çocuk sahibi olma durumu, yaşa bağlı olarak artmakla birlikte, çalışma yaşamına katılım oranları da azalmaktadır (Eyüboğlu ve Diğerleri, 1998: 212).

Bunun bir nedeni, kadınların analık hallerinin korunması noktasında yasal düzenlemeler mevcut olsa da, doğum sonrası çocuk, yaşlı ve hasta bakım hizmetlerinde kadının yararlanabileceği destek mekanizmalarının hem pahalı, hem de ülke içerisinde yaygınlaşmamış olmasıdır. Doğum ya da çocuk bakımı sorunu karşısında işten ayrılan kadın, bu sorunun ortadan kalkması karşısında yeniden iş bulmakta zorlanmakta ya da aynı nitelikteki bir işe girememektedir. Ayrıca işten kısa süreli ayrılan kadın mesleki

kariyerinde ilerlemeye çalışırken, fırsat eşitliğinden yararlanmada önünde engeller oluşmaktadır (www.turkis.org.tr/icerik/kepkomrap.doc).

Kreş ve yuvaların pahalı olması ve devletin temel eğitim kurumlarının mesai saatleriyle uyum sağlamayacak şekilde yarı-zamanlı olması, kadının çalışma yaşamında büyük sorun teşkil etmektedir. Yaşı, eğitim düzeyi, sosyo-ekonomik statüsü ne olursa olsun, Türkiye’de çocuğa en iyi annenin bakacağı yargısı da kadının içinde bulunduğu çıkmazı derinleştirmektedir. Ancak çalışma konusunda kararlı ya da buna “ekonomik” açıdan zorunlu olan kadının çocuklarının bakım ve eğitimi geniş aile içi dayanışma sayesinde bir nebze olsun kolaylaşabilmektedir (Eyüboğlu ve Diğerleri, 1998: 214/215). Yukarıda değinildiği gibi ekonomik gücü bulunan kadın, çocuğunu bakıcıya emanet ederek de çalışma hayatına devam edebilmektedir.

BÖLÜM 4: KADIN YÖNETİCİLERİN KARİYER SORUNLARI