A. Yıllık ücretli izin
4. Yıllık izin ücreti
BİK m. 21 hükmüne göre işveren gazetecinin yıllık izin ücretini peşin veya avans olarak (TBK m. 425/1) yıllık izne başlandığı tarihe dek ödemek durumundadır. Aynı yönde hüküm İş K. m. 57/1 düzenlemesinde de yer almaktadır.
Basın İş Kanunda yıllık izin ücretinin hangi ücret üzerinden hesaplanacağına dair bir hüküm bulunmadığından, yıllık izin ücreti temel ücret üzerinden hesaplanacak, prim, sosyal yardımlar gibi ek ödemeler izin ücretinin hesabında dikkate alınmayacaktır. Basın iş sözleşmesinin ayakta olduğu süre içerisinde yıllık ücretli izin
289 AKYİĞİT, s. 91.
290 GÖKTAŞ/ÇİL, s. 266. GÖKÇEK KARACA/GÜNAYDIN, s. 915. 291 GÖKÇEK KARACA, s. 228. SÜMER, s. 283.
80
kullandırılıp da bu döneme ilişkin ücretin ödenmemesi halinde bunun tahsili için dava açılması mümkün olacaktır293. Ayrıca Yargıtay, iş sözleşmesi devam ederken izin hakkının bulunduğunun tespitinin mümkün olduğunu ifade etmektedir294.
Basın iş sözleşmesinin işveren tarafından feshinde m. 6/6 hükmü uyarınca gazetecinin kullanmadığı izinleri mevcut ise buna ilişkin ücret gazeteciye peşin olarak ödenmelidir. Her ne kadar madde metninde gazetecinin işine son verilmesi halinde ifadesine yer verilmişse de yıllık izin ücretinin peşin verilme zorunluluğu söz konusu feshin haklı veya haksız olmasına bağlı değildir295.
Basın iş sözleşmesinin gazeteci tarafından feshi halinde kullanılmayan yıllık izinlerin ücretinin ödenmesi gerektiğine dair kanunda herhangi bir düzenlemeye yer verilmiş değildir. Ancak, yıllık izin hakkı Anayasa ile teminat altına alındığından, feragat edilmesi mümkün olmadığından ve kişiye bağlı bir hak olduğundan basın iş sözleşmesi gazeteci tarafından feshedilmiş olsa dahi yıllık izin ücretinin ödenmesi gerekir296.
İş Kanunu m. 59/1 düzenlemesine göre iş akdinin sona ermesi halinde kullanılmayan izne karşılık gelen tutar son ücret üzerinden hesaplanmakta olup basın iş sözleşmenin sona ermesi halinde yıllık izin ücretinin hangi ücret üzerinden hesaplanacağına dair Basın İş Kanunda bir hüküm bulunmamaktadır. Bu ücretin son ücret olması gerektiği yönünde görüşe sahip yazarlar297 olduğu gibi Yargıtay izin ücretlerinin ilgili olduğu dönemdeki ücret tarafından hesaplanması gerektiği yönünde
293 GÖKÇEK KARACA, s. 231. GÖKTAŞ/ÇİL, s. 266.
294 “Yıllık izin hakkı Anayasal temeli olan bir dinlenme hakkı olup, işçinin iş sözleşmesinin devamı sırasında ücrete dönüşmez ve bu haktan vazgeçilemez. İşçinin iş sözleşmesinin devamı süresinde kullanmadığı yıllık izinlere ait ücreti istemesi mümkün değildir. Bu nedenle, işçinin iş sözleşmesinin devamı sırasında izin hakkının bulunduğunun tespitini istemesinde hukuki menfaati vardır.” Y. 9. HD., T. 24.1.2018, E. 2017/7966, K. 2018/1114, <www.kazanci.com.tr>, Erişim tarihi: 20.08.2018.
295 “Davacının iş akdinin haklı nedenle feshedilmiş olması, daha önceki yıllarda gerçekleşen ve kullanılmayan yıllık izin ücretlerine ilişkin alacağının reddini gerektirmez. Bu nedenle kullanmadığı yıllık ücretli izin ücretlerinin hüküm altına alınması gerekir.” Y. 9. HD., T. 08.12.1994, E. 1994/13148, K. 1994/17387, aktaran: GÖKTAŞ/ÇİL, s. 277.
296 GÖKÇEK KARACA, s. 232.
81
karar vermekteyken içtihat değişikliğine giderek son ücret üzerinden hesaplanması gerektiğine hükmetmiştir298.
Gazeteciye tanınan bu hak vazgeçilmez niteliktedir (m. 21/son)299. Buna mukabil Yargıtay bir kararında, yıllık ücretli iznini kullanırken emekli olan gazetecinin, kendi isteği ile bakiye izin süresini kullanmayacağını beyan ederek bu haktan feragat ettiğini bildirildiğinden, somut olarak gerçekleşmiş ve bir kısmı kullanılmış haktan feragat edilebileceğine karar vermiştir300. Yıllık ücretli izinden feragat edilemeyeceğinden Yargıtay’ın işbu kararının isabetli olmadığı düşüncesindeyim.
TBK m. 147/1 hükmüne göre yıllık izin ücreti alacağı 5 yıllık zamanaşımı süresine tabi olup zamanaşımının başlangıç tarihi, kullandırılmayan izin fesihle birlikte alacağa dönüştüğünden basın iş sözleşmesinin sona erme tarihidir301.
298 “Basın çalışanlarıyla ilgili 5953 Sayılı Kanunun 21 ve 29. maddelerinde gazetecinin yıllık ücretli izin hakkı düzenlenmiş ve anılan maddelerde izin alacağının son ücretten hesaplanacağına dair bir kurala yer verilmemiştir. Davacının kullanılmayan izinleri karşılığı alacağının izin kullandırılması gereken dönem sonu ücreti üzerinden hesaplanması gerekirken iş sözleşmesinin sona erdiği dönemdeki son ücretten yapılan hesaplamaya itibarla yazılı şekilde karar verilmesi hatalı olup bozmayı gerektirmiştir.” Y. 9. HD., T. 25.2.2011,E. 2009/5367, K. 2011/5035, “Basın İş Kanunu'nun 21. ve 29. maddeleri uyarınca gazetecilerin yıllık izin ücreti alacakları, iznin hak edildiği yılın ücreti üzerinden ve 2 kat olarak hesaplanması gerekir. Mahkemece, davacının yıllık izin ücreti alacağının fesih tarihindeki ücret üzerinden ve bir kat olarak hesaplanması hatalı olup bozma sebebi ise de aleyhe temyiz olmadığından bozma nedeni yapılmamıştır.” Y. 9. HD., T. 10.11.2014, E. 2013/3590, K. 2014/33270, “Dosya içeriğine göre davacının çalışırken yıllık izin talebinde bulunmasına rağmen izin kullandırılmadığını veya izin verilmesine rağmen ücretinin ödenmediğini iddia etmiş değildir. Bu sebeple 21. maddeye göre kullanılmayan izinlerin, 29. madde uyarınca iki katı alınarak hesaplanması Dairemiz uygulamasına göre hatalıdır. Davacı iş sözleşmesinin feshinden sonra kullandırılmayan yıllık ücretli izinlerin karşılığı ücret alacağını talep ettiğine göre, 21. madde uyarınca kullandırılmayan toplam izin süresi, 29. madde uygulanmadan son ücret üzerinden hesaplanmalıdır.” Y. 9. HD., T. 26.5.2016, E. 2016/17847, K. 2016/12494, Erişim tarihi: 20.08.2018, <www.kazanci.com.tr>.
299 “Yıllık ücretli izin hakkından vazgeçmesi mümkün olmayan işçiye izninin ücretli olarak kullandırması zorunludur. Bu zorunluluk Anayasanın “çalışma şartları ve dinlenme hakkı” başlıklı 50/III-IV. maddesi uyarınca çalışanların yıllık ücretli izin ile her yıl dinlendirilmeleri gereğinin sonucudur. Bu bakımdan işçi yıllık ücretli izin hakkından vazgeçmiş olsa da bu hukuken geçerli sayılamaz. İşçilerin izin kişilik haklarına ilişkin bulunmaktadır. İşçinin paraya yıllık dinlenmeden daha çok önem vermiş olması, hatta yıllık iznini parayla satmış olması da Borçlar Kanununun 65. maddesi karşısında geçerli değildir. Böyle bir durumda işçi aldığı parayı iade etmeksizin izin hakkını kullanma yetkisine sahiptir.” YHGK, T. 05.07.2000, E. 2000/9-1079, K. 2000/1103, Y. 9. HD., T. 22.07.2008, E. 2007/23691, K. 2008/21760, Erişim tarihi: 20.08.2018, <www.lexpera.com.tr>. Y. 9. HD. T. 21.11.2016, E. 2015/8588, K. 2016/20520, <www.kazanci.com.tr>, Erişim tarihi: 20.08.2018. 300 Y. 9. HD., T. 11.04.1996, 196/7413, K. 1996/8106, Aktaran: GÖKTAŞ/ÇİL, s.275.
301 “Yıllık izin hakkının ücrete dönüşmesi için iş sözleşmesinin feshi şarttır. Bu noktada, sözleşmenin sona erme şeklinin ve haklı nedene dayanıp dayanmadığının önemi bulunmamaktadır.” Y. 9. HD., T. 17.4.2018, E. 2015/15143, K. 2018/8924, <www.kazanci.com.tr>, Erişim tarihi: 20.08.2018.
82
B. Hafta tatili