3.1. Araştırma Projesi
Bu araştırma projesi Başkent Üniversitesi Tıp Fakültesi Araştırma Kurulu ve Etik Kurulu tarafından bilimsel ve etik açıdan uygun görülüp 05.07.2007 tarihinde onaylanmıştır. Çalışma KA07/105 proje kodu ile numaralandırılmıştır.
3.2. Araştırma Bölgesi
Bu araştırma Düzce İl Sağlık Müdürlüğü bünyesinde hizmet vermekte olan 8 Toplum Sağlığı Merkezi, 31 Aile Sağlığı Merkezi ve 104 Aile Hekimliği Biriminde gerçekleştirilmiştir.
3.3. Araştırma Evreni ve Evrenin Tanıtılması
3.3.1. Araştırma Evreni
Araştırmamızın evrenini iki ayrı döneme ait nüfus oluşturmuştur. Çalışmamızda 01.01.2004 – 31.12.2004 arasındaki 12 aydan oluşan süre “Dönem I”, 01.10.2006 – 30.09.2007 arasındaki 12 aydan oluşan süre ise “Dönem II” olarak tanımlanmıştır. Düzce ilinde 224 sayılı yasa hükümlerine göre 01.01.2004 – 31.12.2004 tarihleri arasında birinci basmak hizmeti alan nüfus ile 01.10.2006 – 30.09.2007 tarihleri arasında Sağlıkta Dönüşüm Projesi kapsamında uygulanmaya başlayan Aile Hekimliği Sistemi aracılığıyla birinci basamak hizmeti alan nüfus, bu çalışmanın evrenini oluşturmaktadır. İki dönem içinde Düzce ilinde iki farklı sağlık sistemi organizasyonu mevcuttur. Bunlardan birincisi Dönem I’de Sağlık Hizmetlerinin Sosyalleştirilmesi uygulamasıdır. Dönem II’ de ise Aile Hekimliği Sistemine ait uygulamadır. Çalışmamızın sağlık hizmetleri evrenini ise birinci basamak temel sağlık hizmetleri oluşturmaktadır.
3.3.2. Araştırmaya Kabul Kriterleri
Karşılaştırmaların sağlıklı bir zeminde yapılabilmesi ve sürekliğin sağlanabilmesi amacıyla her iki çalışma döneminde de (Pilot uygulama öncesi ve sonrası) geçerliliğini koruyan ve hakkında doğru veri toplanmış sağlık göstergeleri kullanılmıştır.
3.4. Araştırmanın Tipi
Araştırma, tanımlayıcı, kesitsel ve karşılaştırmalı bir çalışmalıdır. Uygulanması devam eden bir sistemi durdurup, yeni bir pilot uygulama(müdahale) sonrası belirlenen sürelerde verilen hizmet tipinin tanımlanması ve elde edilen verilerin bir karşılaştırmasıdır.
3.5. Örneklem
Çalışmamızda nüfus açısından bir örneklem yapılmamış, elde edilen veriler tüm Düzce ili nüfusunu kapsamaktadır. Sağlık hizmetleri sunumu açısından ise, birinci basamakta verilen ayaktan tanı ve tedavi, çocuk ve gebe izlemleri, aile planlaması, kronik hastalıklar, okul sağlığı ve sevk hizmetlerini kapsamaktadır.
3.6. Araştırmanın Veri Kaynakları
Araştırmada karşılaştırılacak olan sağlık göstergelerinin elde edilebilmesi için Sağlık Bakanlığı Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğünden resmi izin alınmıştır(Ek-1). Alınan bu izin belgesi ile Düzce İl Sağlık Müdürlüğü ziyaret edilmiş, İl Sağlık Müdürü ve çalışmada kullanılacak verileri müdürlük bünyesinde takip ve kayıt eden müdürlük çalışanlarına tez projesi ve talep edilen veriler konusunda bilgi verilmiş, verilerin alınması için hazırlanan formlar anlatılmış ve elektronik ortamda Microsoft Excel formatında teslim edilmiştir. 2004 yılına ait verilerin elde edilebilmesi için bütün yılı kapsayan formlar hazırlanırken, 2006 ve 2007 yıllarının verilerinin elde edilebilmesi için her ay için ayrı ayrı formlar hazırlanmış ve bu veriler aylık olarak müdürlükten elektronik ortamda alınmıştır. Çalışma bölgesine Temmuz, Ağustos ve Ekim aylarında ziyaretler yapılmış, toplum sağlığı ve aile sağlığı merkezlerinin çalışmaları yerinde izlenmiş, Kasım ayında verilerin son kez gözden geçirilmesi ve teşekkür amaçlı son bir ziyaret yapılmıştır.
3.7. Araştırmanın Bağımlı ve Bağımsız Değişkenleri
Araştırmanın bağımsız değişkeni Aile Hekimliği Pilot Uygulamasında yer alan toplum sağlığı merkezileri, aile hekimleri ve aile sağlığı elemanlarının sağlık hizmeti sunum biçimleridir. Bağımlı değişkenleri ise hizmet sunum ölçekleri ile sağlık göstergeleridir.
3.8. Araştırmayı Uygulayan ve Uygulama Şekli
Araştırmada kullanılacak verilerin toplanması ve araştırma bölgesine yapılan ziyaretler bir doktor tarafından gerçekleştirilmiştir. Çalışma bölgesine ait verilerin Düzce İl Sağlık Müdürlüğü kayıtlarından alınabilmesi için müdürlüğün ilgili bölümleri ile ortak çalışılmıştır. Aile Hekimliği Anabilim Dalı olarak gerek verilerin elde edilmesini sağlayacak formların hazırlanması, gerekse toplanan verilerin analizi aşamasında Halk Sağlığı Anabilim Dalı ile işbirliği yapılmıştır.
3.9. İstatistiksel İncelemeler
Veriler Microsoft Excel ortamında toplanmıştır. Aile Hekimliği Pilot Uygulaması öncesi ve sonrası veriler metin, grafik ve tablolar halinde derlenmiştir. Mobidite, mortalite, doğurganlık, bağışıklama ve aile planlaması yöntem kullanım hızları Microsoft Excel ortamında dönemler arası sürede yüzde farklılıkları saptanmıştır. Dönemler arası verilerin istatistiksel olarak karşılaştırılmasında Z istatistiği kullanılmıştır.
3.10. Araştırmanın Süresi
Araştırmanın aktivitelere göre ve 2007 yılı aylara göre oluşturulan çalışma takvimi tablo 6’da gösterilmiştir.
Tablo 6: Çalışma takvimi, 2007
MAYIS HAZİRAN TEMMUZ AĞUSTOS EYLÜL EKİM KASIM
PLANLAMA AŞAMASI
Literatür Tarama
Araştırma Önerisinin Hazırlanması Araştırma Projesinin Verilmesi UYGULAMA AŞAMASI
Bakanlık Verileri İçin Yazılı İzin Alınması
Verilerin Toplanması
Verilerin Bilgisayara Aktarılması
ANALİZ AŞAMASI
Verilerin Analizi (Tablo ve Grafiklerin Oluşturulması)
Verilerin Yorumu
RAPOR AŞAMASI
Tez raporunun hazırlanması Tez raporunun sunulması
3.11. Araştırmada Karşılaşılan Güçlükler
Çalışma sırasında karşılaştığımız en büyük güçlük, karşılaştırılacak verilerin elde edileceği yılların tespitinde yaşanmıştır. Aile hekimliği sistemine geçilmeden önceki dönemi temsil etmesi bakımından 2004 yılı ve aile hekimliğine geçildikten sonra yeni sistemin olası etkilerinin en güncel gözlenebileceği tarih olarak 2007 yılı düşünülmüştü. Ancak asistanlık süremin Kasım 2007 tarihinde bitiyor olması aile hekimliğine geçiş sonrası değerlendirmeyi düşündüğümüz 2007 yılını bir bütün olarak almayı mümkün kılmadı. Bu nedenle, 2004 yılı verilerinin, 2006 yılı Ekim ayından 2007 Eylül sonuna kadar toplanan 12 aylık verilerin ortalaması alınarak karşılaştırılmasına karar verilmiştir.