3.1. Araştırmanın Yöntemi ve Modeli
Bu çalışma; nitel araştırma tekniğinin kullanıldığı betimsel bir araştırma özelliği taşımaktadır. Literatür ve kaynak taramanın yanı sıra görüşme tekniği de kullanılmıştır.
“Nitel araştırma, gözlem, görüşme ve doküman analizi gibi nitel veri toplama yöntemlerinin kullanıldığı, algılandığı ve olayların doğal ortamda gerçekçi ve bütüncül bir biçimde ortaya konmasına yönelik bir sürecin izlendiği araştırma türüdür.” (Yıldırım ve Şimşek, 2016: 41)
Araştırmada, verilerin toplanması aşamasında “doküman incelemesi” tekniği kullanılmıştır. “Doküman incelemesi, araştırılması hedeflenen olgu veya olgular hakkında bilgi içeren yazılı materyallerin analizini kapsar. Nitel araştırmalarda doküman incelemesi tek başına bir veri toplama yöntemi olabileceği gibi diğer veri toplama yöntemleri ile birlikte de kullanılabilir.” (Yıldırım ve Şimşek, 2016: 189)
“Araştırmada ayrıca yapılandırılmamış görüşme uygulanmıştır. Stewart ve Cash (1985) görüşmeyi, “önceden belirlenmiş ve ciddi bir amaç için yapılan, soru sorma ve yanıtlama tarzına dayalı karşılıklı ve etkileşimli bir iletişim süreci”
(s.7) olarak tanımlamıştır. Bu tanımda, süreç “iletişimdeki sürekliliği ve dinamikliği;” karşılıklı, “iki veya daha fazla birey arasında gerçekleşen karşılıklı etkileşimi;” etkileşimli “görüşmeye dahil olan bireyler arasında oluşan bireyler arası bağı;” önceden belirlenmiş ve ciddi bir amaç, “görüşmeye dahil bireylerden en az birinin belirli bir amacı olduğunu ve bu amaca yönelik bilgi toplama çabası olduğunu” ifade eder. Bu yönleriyle görüşme, günlük sıradan bir konuşmadan hayli farklıdır. Son olarak, soru sorma ve yanıtlama, “görüşme süresince görüşmeye dahil olan bireyler arasındaki etkileşim ve ilişkiyi başlatma ve sürdürme; bunun yanı sıra taraflardan en az birinin önceden planlanmış amacının
36 gerçekleştirilmesine hizmet etme ve bu amaca yönelik bilgiye ulaşmayı sağlama işlevini ifade eder.” (Yıldırım ve Şimşek, 2016:129-130)
3.2. Evren ve Örneklem
Araştırmanın evrenini Orhan Gencebay’ın tüm albümleri, örneklemini ise 1975 yılında yayımlanan “Batsın Bu Dünya” albümünde bulunan on eser oluşturmaktadır.
3.3. Verilerin Toplanması ve Analizi
Verilerin toplanması aşamasında kaynak taraması yapılmış olup elde edilen verilerden hareketle değerlendirme yapılmıştır.
Araştırmada, elde edilen veriler (makale, dergi, gazete, plak, cd, kaset, dijital ortam…) detaylı bir şekilde doküman incelemesi tekniği kullanılarak incelenmiştir.
Araştırmada “Batsın Bu Dünya” albümünde yer olan on eser tespit edilmiştir. Eserler araştırmacı tarafından dijital ortamlarda dinlenerek notaya alınmıştır. Eserlerin sözleri elde edilen müzik kayıtlarından dinlenerek yazılmıştır.
Elde edilen verilerden sonra “görüşme tekniği” ile kaynağa ilk ağızdan ulaşılmaya çalışılmıştır. Bu sayede, sanatçının hayatı, müzik hayatı, eserleri ve diğer bulgulara ulaşılıp değerlendirme yapılmıştır.
Orhan Gencebay’ın asistanı Serkan Özdemir’le gerçekleştirilen görüşmede ise Gencebay’ın eserlerindeki makam ve usul anlayışı hakkında veriler toplanmıştır.
Orhan Gencebay ile gerçekleştirilen görüşmede Gencebay’ın müzik hayatı ve besteciliğinin yanı sıra “Batsın Bu Dünya” albümündeki eserlerin makamları, usulleri ve edebi yönleri hakkında veriler elde edilmiştir. Notaya alınmış olan eserlerin üzerine tespit edilen makam ve usuller eklenerek analizleri yapılmıştır. Tespit edilen on eserin sözlerinin yorumları yapılmış olup şiir türleri, ahenk özellikleri, kafiye düzenleri ve söz sanatları belirlenmiştir.
37 3.4. Araştırmanın Amacı
Bu çalışma ile Orhan Gencebay’ ın “Batsın Bu Dünya” albümündeki on eserinin notaya alınması, makamlarının ve usullerinin tespit edilerek müziksel analizinin yapılması, edebi yapılarının analiz edilmesi ve bu yönde yapılacak araştırmalara bir katkı, örnek ve kaynak teşkil etmesi, ülkemizde popüler olmuş sanatçı ve eserlerinin
yaşatılması, gelecek nesillere aktarılması hedeflenmektedir.
3.5. Araştırmanın Önemi Orhan Gencebay ileri düzey bağlama icracısı olması, eserlerini bağlama ile besteliyor
olması, eserlerinde Batı müziği, Türk halk müziği ve Türk sanat müziği yapılarını bir arada kullanması, toplumun duygu ve düşüncelerine tercüman olması açısından önemli bir sanatçıdır.
Yapılan literatür taramasında Orhan Gencebay eserlerinin müziksel ve edebi analizi ile ilgili birkaç makale dışında tez çalışmasına rastlanmamıştır. Orhan Gencebay’ın
“Batsın Bu Dünya” albümündeki on eserinin notası yazılarak, makamlarının, usullerinin tespit edilmesi ve edebi yapılarının analiz edilmesini amaçlayan bu çalışma;
Türk toplumunun büyük bir bölümünden kabul görmüş sanatçı ve eserlerinin tanıtılması, yaşatılması ve gelecek nesillere aktarılması,
Orhan Gencebay eserlerinin notaları ile müziksel ve edebi yönden kaynak olması, Orhan Gencebay eserlerini icra etmek isteyen icracılara kaynak oluşturması,
Bu alanda çalışma yapacak araştırmacı ve eğitimcilere kaynak oluşturması bakımından önemlidir.
3.6. Sayıltılar
Araştırmanın gerçekleşmesinde aşağıdaki sayıltılardan hareket edilmiştir:
Bu araştırma için izlenen yöntem, araştırmanın konusuna ve amacına uygun olacak niteliktedir.
38 Araştırma için ulaşılan kaynaklar ve elde edilen veriler yeterlidir.
Araştırmanın örneklemini oluşturan eserler araştırmanın evrenini temsil edebilir niteliktedir.
Seçilen araştırma yöntemi geçerli ve güvenilir bir yöntemdir.
Görüşme yapılan kişilerin bilgi paylaşımında samimi, içten ve gerçekçi davrandıkları varsayılmıştır.
3.7. Sınırlılıklar
Yapılan çalışma, 1975 yılında yayımlanan Orhan Gencebay’ın “Batsın Bu Dünya”
albümünde yer alan on eseri kapsamaktadır.
“Batsın Bu Dünya” albümündeki on eserin makamları ve usulleri yönünden müziksel analizinin yapılması, sözlerin şiirsel yapı bakımından tahlili, dize yorumları, nazım şekilleri, ahenk unsurları, sanatsal yapıları, şiir türleri ve bu yapılar doğrultusunda tema ve ana duygularını içermektedir.
39 DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
4. İLGİLİ ARAŞTIRMALAR