Yönetim Süreci Yaklaşımı

Yönetim süreci yaklaşımı Henry Fayol tarafından ortaya konulmuştur. Fayol Genel ve Sanayi İşletmelerinde İdare adlı eserinde bu yaklaşımını açıklamıştır. Ona göre yönetim süreci beş ayrı fonksiyondan oluşur. Bunlar:

1. Planlama, 2. Örgütleme, 3. Yöneltme, 4. Eşgüdüm ve 5. Denetim, olarak sıralanabilir.58

Planlama, geleceğe dönük amaç ve stratejileri saptamak, fırsat ve tehlikeleri tanımlamak, ihtimalleri ve olası riskleri hesaplamak, hareket önceliklerini sıralamak, eylem sürecini tanımlamak, analiz yapmak ve karar vermek adına yapılan tüm işleri işlemleri kapsar.59

56

Leonard J. Kazmier, İşletme Yönetimi İlkeleri, TODAİE Yayınları, Ankara, 1979, s.35. 57 _{Şimşek ve Çelik, A.g.e., s.45.}

58 _{Turgut Göksu ve Diğerleri, Güvenlik Yönetimi, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2011, s.47.}

Planlama yönetimin pusulasıdır ve sistemi araştırma yoluyla yönetmeyi öngörür. Planları uygulamaya geçirmenin yolları inandırma, baskı yapma, özendirme ve liderliktir. Planlamayı, uygulamaya geçmeden önce, uygulama sırasında ve uygulama sonrasında sınırlayan çeşitli faktörler vardır. Bunlar arasında, ortamın hızlı değişmesi, zaman ve maliyet farklılıkları, yöneticilerin psikolojisi, politikalar, uygulamalar ve yüklenmeler gibi örgüt içi durumlar; siyasi ortam, meslek kuruluşları, teknolojik yenilikler gibi örgüt dışı durumlar sayılabilir.60

Yönetim sürecinin ikinci basamağı örgütlemedir. Yönetim tarihi incelendiğinde binlerce yıl öncesine dayanan yönetim ve örgütleme uygulamaları ile karşılaşılır. Eski Mısırlıların Giza Ovasında inşa ettikleri büyük piramitler yüz binden fazla insanın örgütlenmesi ile yapılabilmiştir. Buna benzer eski Yunan, Sümer, Çin gibi eski medeniyetlerde de çok önemli örgütlenme biçimleri ve örgütlenmelerine bağlı olarak Çin Seddi gibi önemli eserler ortaya koymuş oldukları görülmektedir.61

İnsanların yetenek, para ve zaman gibi kendi güçlerini aşan amaçlarını gerçekleştirmek için bir araya gelerek oluşturdukları yapıya ‘örgüt’ denir. Bu yapının oluşturulması eylemlerine ‘örgütleme’ denir.62

Kurumsallaşmanın yoğun olduğu toplumlarda, bireyin yaşamı, hemen tümüyle, örgütsel eylemlerin örüntülerinden oluşur. Günümüz insanının hayatının hemen tümünü örgütlerin etkinlik alanları kapsamaktadır. Örgütleme; bir iş için, gerekli olan insan gücü, para, malzeme, makine gibi her şeyin sağlanması demektir. 63

Yönetimde etkin olma ve verimli çalışmaların yapılabilmesi; yönetimin temel unsuru olan insanın iyi yönetilmesi, yönetime katılımın sağlanması, personelin işbirliğinin kazanılması ve buna benzer yönetim tekniklerinin uygulamaya geçirilmesi ile yapılabilecektir.64

60_{Ziya Bursalıoğlu, Okul Yönetiminde Yeni Davranış, Ankara Üniversitesi Eğitim Fakültesi, Ankara,} 1982, s.138.

61_{H. Bahadır Akın, Yönetim ve Mizah, Çizgi Kitabevi, Konya, Mayıs 2002, s.18.}

62 _{Esmahan Ağaoğlu, “Sınıf Yönetimi İle İlgili Genel Olgular”, Sınıf Yönetimi, Editör: Zeki Kaya,} Pegem A Yayıncılık, Ankara, Ocak 2006, s.3.

63_{Aytaç Açıkalın, İnsan Kaynağının Yönetimi/Geliştirilmesi, Pegem A Yayıncılık, 2002, s.15.}

64 _{H.Hüseyin Çevik, Muammer Buçak, Orhan Filiz, Polis Teşkilatında İnsan Kaynakları Yönetimi,} Polis Akademisi Yayınları, Ankara, Eylül 2010, s.1.

Latince “movere” kelimesi ile ifade edilen fakat İngilizce ve Fransızca dillerinde “motivation” olarak geçen yöneltme, örgütün ve bireylerin ihtiyaçlarını tatminle sonuçlanacak bir iş ortamı yaratarak bireyin harekete geçmesi için etkilenmesi ve isteklendirilmesi süreci diye tanımlanabilir.65

Güdüleme olarak da tarif edilen yöneltme genel olarak insanları davranışlara iten, bu davranışların şiddet ve enerji düzeyini tayin eden, davranışlara belirli bir yön veren ve devamlılığını sağlayan çok çeşitli iç ve dış sebepleri ve bu sebeplerin kaynaklarını belirlemek ve kullanmaktır. Amaçları gerçekleştirmek için yapılan yöneltme işi yöneticiler açısından farklı bir çalışma gerektirir. Çalışanların ortak bir amaca sahip olmalarını bilmeleri ve iş süresince aynı ortak amaca yöneltilmeleri gereklidir.66

Yönetici, “başkaları vasıtasıyla iş gören kişi” lider ise “belirli şartlar altında, belirli kişisel veya grup amaçlarını gerçekleştirmek üzere, bir kimsenin başkalarının faaliyetlerini yönlendiren kişi” olarak tanımlanabilir. Bu açıdan iyi bir yöneticinin aynı zamanda iyi bir lider veya iyi bir yöneltici olduğu da söylenebilir.67

Eşgüdüm; belli bir amaca ulaşmak için türlü işler arasında bağlantı, uyum, düzen sağlama, koordinasyon anlamına gelmektedir.68 _{İş bölümü yoluyla çeşitli parçalara}

ayrılmış bulunan örgütsel faaliyetlerin, değişik birimlerde harcanan çabaların örgüt amaçları doğrultusunda bütünleştirilmesidir. İş bölümünün zorunlu olduğu durumlarda eşgüdümün de zorunlu olduğu söylenebilir. 69

Fayol’a göre eşgüdüm “bir işletmede çalışmalar arasında uyum sağlamak” anlamını taşımaktadır. Bir örgütte birbirine aykırı beceri ve yararlar bulunur. Birbirine çoğu zaman aykırı bu uzmanlık bilgilerinin uzlaştırılması ve amaçlara çevrilmesi bir eşgüdümleme sürecidir. Bu sistem, örgüt üyelerinin birbirlerinin çabalarından haberdar edilmesi işlemidir. 70

Denetim diğer yönetim işlerinin neyi, nasıl ve nerede başardığını araştırır ve

65_{Orhan Hançerlioğlu, Ruhbilim Sözlüğü, Remzi Kitapevi, İstanbul, 2000, s.194.} 66_{İ. Alev Arık, Motivasyon Ve Heyecana Giriş, Çantay Kitapevi, İstanbul, 2000, s.16.}

67 _{Celalettin Serinkan, Liderlik ve Motivasyon (Geleneksel ve Güncel Yaklaşımlar), Nobel Yayın} Dağıtım, Ankara, 2010, s.151.

68 _{Mustafa Aydın, Eğitim Yönetimi, Hatiboğlu Yayınevi, 1998, s.152.} 69_{Aykut Polatlıoğlu, A.g.e., s. 30.}

belirler. Yapılması planlanan faaliyetler ile gerçekleşen faaliyetlerin karşılaştırılması anlamına gelmektedir. Denetim yapılış zamanına göre çeşitlilik gösterir. Bunlar, kararların uygulanmasına geçilmeden önce yapılan ön denetim, kararların uygulama aşamasında yapılan uygulama sırasındaki denetim, sonuçların alınmasından sonra yapılacak olan uygulama sonuçlarının değerlendirilmesidir.71

Denetleme, yönetim içi (idari) ve yönetim dışı yollarla yapılan denetimler şeklinde iki kategoriye ayrılabilir. Yönetim içi denetim yolları, hiyerarşik denetim, idari teftiş ve vesayet denetimidir. Yönetim dışı yollarla yapılan denetimler ise, siyasi denetim, yargı denetimi, ombudsman (kamu denetçisi) denetimi, kamuoyu ve baskı gruplarının denetimi şeklinde belirtilebilir.72

Yönetim sürecinin öğeleri birbirleri ile ilişkilidirler. Mesela planlama hem örgüt yapısı açısından hem de koordinasyon açısından çok önemlidir. Koordinasyon yaparken örgütü de planlamak gereklidir.73 Örgütleme ve koordinasyonun sonrasında denetleme de önemlidir.

Henri Fayol yönetimin, yönetim sürecinden farklı olarak yönetimin on dört başlık altında toplanan ve her yerde uygulanabilirliği olan ilkeleri bulunduğunu belirtmiştir. Bu ilkeler şu şekilde sıralanabilir:İş bölümü ve uzmanlaşma, yetki(otorite) ve sorumluluk, disiplin, komuta birliği, yönetim(Yürütme) birliği, genel menfaatlerin özel menfaatlerden üstünlüğü, ödüllendirme, merkeziyetçilik, emir komuta zinciri, iş ödüllendirilmesi, hakkaniyet, personelin işte tutulması, inisiyatif ve birlik ruhudur. 74