West Haven Yale Çok Boyutlu Ağrı Envanteri’nin Türkçe Versiyonunun Geçerliğ

West Haven Yale Çok Boyutlu Ağrı Envanteri‟nin Türkçe versiyonunun geçerliğini belirlemek için kapsam geçerliği, ölçüt geçerliği, yapı geçerliği ve zamana göre değiĢmezlik aĢamaları incelenmiĢtir.

5.2.1. West Haven Yale Çok Boyutlu Ağrı Envanteri’nin Türkçe Versiyonunun Kapsam Geçerliği

West Haven Yale Çok Boyutlu Ağrı Envanteri‟nin Türkçe versiyonunun dil geçerliğini belirlemek üzere geri çeviri yöntemi kullanılmıĢtır. West Haven Yale Çok Boyutlu Ağrı Envanteri‟nin Ġngilizce‟den Türkçe‟ye çeviri çalıĢması, üç öğretim üyesi ve bir çevirmen tarafından yapılmıĢtır. Bu çeviriler araĢtırmacı ve tez danıĢmanı öğretim üyesi tarafından düzenlendikten sonra, düzenlenen form her iki dili (Türkçe - Ġngilizce) anlayan ve konuĢan bağımsız üç çevirmen tarafından tekrar Ġngilizce‟ye çevrilmiĢtir. Gerekli düzeltmeler yapıldıktan sonra West Haven Yale Çok Boyutlu Ağrı Envanteri‟nin Türkçe versiyonunun kapsam geçerliğini belirlemek üzere yedi uzman görüĢüne sunulmuĢtur. TavĢancıl (2010), ölçek uyarlama ve geliĢtirme çalıĢmalarında baĢvurulan uzman sayısının “en az üç” olması gerektiğini, ancak “yirmi” gibi kalabalık bir grupla da olabileceğini belirtmiĢtir (96).

West Haven Yale Çok Boyutlu Ağrı Envanteri‟nin Türkçe‟ye çeviri aĢamasında yedi uzmandan envanterde yer alan ifadeleri 1 ile 10 arasında puanlandırarak önerilerini belirtmeleri istenmiĢtir. Uzmanların yaptıkları değerlendirmeler sonucunda uzmanlar arasındaki görüĢ farklılıkları Kendall UyuĢum Katsayısı (Kendall Coefficient of Concordance = Kendal Wa Testi ) ile incelenmiĢtir. Kendall Wa Testi, değerlendiricilerin kendi içlerindeki uyumluluğunu ve test içi

80

uyumluluğun güvenirliğini değerlendirmede de kullanılmaktadır. Kendall Wa Testi sonucunda uzmanlar arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark bulunmamıĢtır. (Kendall‟s Wa= 0.188, SS= 51, p=0.064). Bu sonuç uzmanlar arasında görüĢ birliği olduğunu göstermektedir.

5.2.2. West Haven Yale Çok Boyutlu Ağrı Envanteri’nin Türkçe Versiyonunun Ölçüt Geçerliği

West Haven Yale Çok Boyutlu Ağrı Envanteri‟nin Türkçe versiyonunun ölçüt geçerliği alt-üst grup ortalamalarına dayalı madde analizi ile belirlenmiĢtir. Ölçüt geçerliğine dayalı madde analizinde (Tablo 4.7) üst grup madde puan ortalamaları ile alt gruptaki madde puan ortalamaları arasındaki fark istatistiksel olarak ileri derecede anlamlı bulunmuĢtur (p<0.01). Bu analiz sonucunda West Haven Yale Çok Boyutlu Ağrı Envanteri‟nin Türkçe versiyonunun ölçüt geçerliği olduğu, envanterin kanser tanısı alan bireylerin ağrılarına iliĢkin ölçülmek istenen davranıĢları ölçebildiği saptanmıĢtır.

5.2.3. West Haven Yale Çok Boyutlu Ağrı Envanteri’nin Türkçe Versiyonunun Yapı Geçerliği

West Haven Yale Çok Boyutlu Ağrı Envanteri‟nin Türkçe versiyonunun yapı geçerliğini belirlemek üzere açıklayıcı faktör analizi kullanılmıĢtır. Faktör analizi, çok sayıda değiĢkenin birkaç alt baĢlıkta toplanmasıdır (127).

Yapılan istatistiksel analiz sonucuna göre, tablo 4.8‟de West Haven Yale Çok Boyutlu Ağrı Envanteri‟nin orijinal alt boyut maddeleri ile envanterin Türkçe versiyonunun alt boyut maddeleri verilmiĢtir. AraĢtırma sonucumuzda “Ağrı Deneyimi” boyutu içerisindeki alt boyut maddeleri ile orijinal envanterdeki “Ağrı deneyimi” boyutunun alt boyut maddeleri arasında farklılıklar ortaya çıkmıĢtır. Orijinal ölçekte “Ağrı Deneyimi” boyutu, “ağrının etkileri, yakınların desteği, ağrı Ģiddeti, baĢ etme, olumsuz düĢünce” alt boyutlarından oluĢmaktadır. Envanterin Türkçe versiyonunun faktör analizi sonuçları Tablo 4.9‟da görülmektedir. Faktör analizi sonuçlarına göre, Türkçe versiyonun “Ağrı Deneyimi” boyutunda “yakınlarının desteği” ve “baĢ etme” alt boyutlarındaki maddeler “yakınların desteği” boyutunda yer almıĢ ve “yakınların desteği” alt boyutu “yakınların desteği ve baĢ etme” alt boyutu olarak yeniden adlandırılmıĢtır (Tablo 4.8). “Ağrı Deneyimi” boyutunun faktör 4 – baĢ etme alt boyutu ortadan kalkmıĢ, burada yer alan maddeler incelenerek faktör 4‟ün alt boyut ismi “ağrı algısı” olarak yeniden isimlendirilmiĢtir. Envanterin “Yakınların Gösterdikleri Tepkiler” boyutunda, “cezalandırıcı tepkiler” alt boyutu orijinal envanter alt boyutlarının maddeleri ile aynı bulunmuĢ, “dikkati baĢka tarafa çeken tepkiler” ve “memnun edici tepkiler” alt boyutunun maddelerinde farklılıklar ortaya çıkmıĢtır. Envanterin “Günlük Aktiviteler” boyutunda ise, “günlük ev iĢleri”, “ev dıĢı iĢler”, “ev dıĢı aktiviteler”, “sosyal aktiviteler” alt boyut maddelerinde farklılıklar ortaya çıkmıĢtır. Ġstatistiksel olarak en düĢük faktör yük değeri 0.40 olmalıdır (98). West Haven Yale Çok Boyutlu Ağrı Envanteri‟nin Türkçe versiyonunun faktör analizi sonucunda, bir madde dıĢındaki tüm maddelerin faktör yük değerlerinin 0.40‟ın üzerinde olduğu görülmektedir. Burada ortaya çıkan farklılıkların, kültürel farklılıklar nedeniyle olduğu düĢünülmektedir. Ağrıya karĢı bireylerin tutumunda, kültürel inanıĢlar, ön yargılar ve

81

yetiĢtirilme tarzı gibi toplumsal normlar etkilidir. Bazı toplumlarda ağrıya dayanıklılığın bir güçlülük göstergesi olduğuna inanılır. Ülkemiz nüfusunun büyük çoğunluğunu Ġslam dinini benimsemiĢ bireyler oluĢturmaktadır. Müslüman toplumlarda sağlık ve hastalığın Allah‟tan geldiğine inanılmaktadır. Ağrının Allah‟ın isteğine göre kem göz, nazar gibi doğaüstü nedenlerden kaynaklanabileceği de inanıĢlar arasındadır (128). Beytut ve arkadaĢları (2010)‟nın yaptığı çalıĢma sonuçlarında, hemĢirelerin kültürel değerleri ile ağrı konusundaki geleneksel inanç ve uygulamaları incelendiğinde, %37‟sinin kültürümüzde yeri olan nazarın ağrıya neden olduğuna inandıkları saptanmıĢtır (128). Lovering‟in (2006) çalıĢmasında Filipin, Kuzey Afrika, Asya ve Suidi kültüründe bitkisel tedavi ve geleneksel iyileĢtiricilerin ağrı tedavisinde kullanıldığı saptanmıĢtır. Kem göze iliĢkin inanıĢlar Avrupa, Orta Doğu ve Kuzey Afrika kültüründe de yaygındır. Dini duyguları yoğun olan Filipinli, Asya, Ġrlanda ve Müslüman toplumlarda spirituel iyileĢme, dine dayalı uygulamalara sık rastlanmaktadır (129). Ağrı algılamanın çocukluk döneminden itibaren yetiĢme tarzından etkilendiği ve bireyden bireye farklılık gösterdiği bilinmektedir. Bu gibi faktörlerin ağrıyı etkilediği düĢünülmektedir.

5.3. West Haven Yale Çok Boyutlu Ağrı Envanteri’nin Türkçe Versiyonunun