West Haven Yale Çok Boyutlu Ağrı Envanteri’nin Türkçe Versiyonunun Güvenirliğ

Güvenirlik türleri zamana göre değiĢmezlik, bağımsız gözlemciler arası uyum ve iç tutarlıktır (127). Kerns ve arkadaĢları (1985)‟nın Amerika‟da yaptıkları çalıĢmada, West Haven Yale Çok Boyutlu Ağrı Envanteri‟nin güvenirliğini belirlemede Cronbach alfa katsayısı kullanılmıĢtır (111). West Haven Yale Çok Boyutlu Ağrı Envanteri‟nin Türkçe versiyonunun güvenirliğinin belirlenmesinde iç tutarlık, madde analizi ve zamana göre değiĢmezlik katsayısı kullanılmıĢ, zamana göre değiĢmezliğin belirlenmesi için test-tekrar test ve parelel form yöntemleri kullanılmıĢtır.

5.3.1. West Haven Yale Çok Boyutlu Ağrı Envanteri’nin Türkçe Versiyonunun Ġç Tutarlığı

Bir aracın tüm alt bölümlerinin aynı özellikleri ölçtüğü sürece iç güvenirliği sağlanmıĢ ya da homojen olduğu söylenebilir (126). Birbiriyle yüksek iliĢki gösteren maddelerden oluĢan ölçeklerin alfa (α) katsayısı yüksek olur. Cronbach alfa katsayısı ölçek içinde bulunan maddelerin iç tutarlığının ölçüsüdür. Ölçeğin alfa katsayısı ne kadar yüksek olursa, bu ölçekte bulunan maddelerin o ölçüde birbirleriyle tutarlı ve aynı özelliğin öğelerini yordayan maddelerden oluĢtuğu varsayılır (94).

West Haven Yale Çok Boyutlu Ağrı Envanteri‟nin Türkçe versiyonun iç tutarlık analiz sonuçlarında; ağrı deneyimi boyutunda, ağrının etkisi alt boyutunun Cronbach alfa değeri 0.80‟nin üzerinde; ağrı Ģiddeti, ağrı algısı, olumsuz düĢünce alt boyutlarının Cronbach alfa değerleri 0.60‟ın üzerinde; yakınlarının desteği ve baĢ etme alt boyutunun Cronbach alfa değerleri 0.29 bulunmuĢtur. Envanterin yakınların gösterdikleri tepkiler boyutunda; cezalandırıcı tepkiler, memnun edici tepkiler ve dikkati baĢka tarafa çeken tepkiler alt boyutlarının Crobach alfa değerleri 0.60‟ın üzerinde bulunmuĢtur. Günlük aktiviteler boyutunda ise, ev dıĢı iĢler, ev dıĢı aktiviteler, günlük ev iĢleri ve sosyal aktiviteler alt boyutlarının Cronbach alfa

82

değerleri 0.70‟in üzerinde bulunmuĢtur. Kerns ve arkadaĢları (1985)‟nın kronik ağrısı olan bireylerde yaptıkları çalıĢma sonucunda, West Haven Yale Çok Boyutlu Ağrı Envanteri‟nin iç tutarlığı 0.70-0.90 arasında bulunmuĢtur (111). Zaza (2000)‟nın belirttiğine göre Thompson (1990)‟ın onkoloji popülasyonunda yaptığı çalıĢma sonucunda, West Haven Yale Çok Boyutlu Ağrı Envanteri‟nin iç tutarlığı 0.53-0.85 arasında bulunmuĢtur (119). Laliberte ve arkadaĢları (2008)‟nın kronik ağrısı olan hastalarda yaptıkları çalıĢma sonucunda, envanterin iç tutarlığı 0.25-0.96 arasında bulunmuĢtur (115). Yukarıda verilen araĢtırmaların sonuçları ile bizim araĢtırmamızın sonuçları birbirine yakın değerlerde bulunmuĢtur, ancak kültürel farklılıktan dolayı Cronbach alfa değerleri değiĢebilmektedir.

Bir ölçeğin iç tutarlığını değerlendirmek üzere baĢvurulan bir diğer yöntem ise; madde istatistikleridir. West Haven Yale Çok Boyutlu Ağrı Envanteri‟nin Türkçe versiyonunun güvenirlik çalıĢması kapsamında korelasyon değerleri incelenmiĢtir. Envanterin tüm maddelerinin birbiri ile karĢılıklı korelasyonuna bakılmıĢtır. Korelasyonlarla ilgili tablolarda (Tablo 4.11, Tablo 4.12, Tablo 4.13) görüldüğü gibi, envanterin maddeleri arasındaki korelasyonların hepsi anlamlı düzeyde yüksektir. DeğiĢkenler arasında önemli pozitif iliĢki gözlenmektedir. Bu sonuçlar, envanterin tümünün ölçtüğü özelliğin birbiri ile uyumlu ve tutarlı olduğunu göstermektedir.

5.3.2. West Haven Yale Çok Boyutlu Ağrı Envanteri’nin Türkçe Versiyonunun Zamana Göre DeğiĢmezliğinin Belirlenmesi

West Haven Yale Çok Boyutlu Ağrı Envanteri‟nin Türkçe versiyonunun zamana göre değiĢmezliğinin belirlenmesinde test-tekrar test ve paralel form yöntemleri kullanılmıĢtır. Test-tekrar test, hemĢirelik alanında ölçek uyarlama çalıĢmalarında zamana göre değiĢmezliği belirlemek için sıkça kullanılan bir yöntemdir. Bu yöntem oldukça kolaydır ve ileriye doğru güvenirliği denetler (127). West Haven Yale Çok Boyutlu Ağrı Envanteri‟nin Türkçe versiyonunun ağrı deneyimi boyutu (r= 0.586), yakınların gösterdikleri tepkiler boyutu (r= 0.692) ve günlük aktiviteler (r= 0.894) boyutunun karĢılıklı korelasyonlarının hepsi anlamlı düzeyde ve yüksektir (p<0.01). DeğiĢkenler arasında önemli pozitif bir iliĢki vardır. Bu sonuçlar envanterin tutarlı olduğunu göstermektedir.

Paralel form yöntemi, test-tekrar test sınamasındaki test etkisini azaltmak için kullanılır (94). West Haven Yale Çok Boyutlu Ağrı Envanteri‟nin Türkçe versiyonunun ağrı deneyimi boyutu ile BDÖ arasındaki korelasyon 0.363, yakınların gösterdikleri tepkiler boyutu ile BDÖ arasındaki korelasyon - 0.060, günlük aktiviteler boyutu ile BDÖ arasındaki korelasyon - 0.285 olarak bulunmuĢtur. West Haven Yale Çok Boyutlu Ağrı Envanteri‟nin ağrı deneyimi boyutu ile BDÖ arasında pozitif yönde zayıf derecede, yakınların gösterdikleri tepkiler boyutu ile BDÖ arasında negatif yönde çok zayıf derecede, günlük aktiviteler ile BDÖ arasında negatif yönde zayıf derecede bir iliĢki olduğu belirlenmiĢtir. Korelasyonlardan ağrı deneyimi ve günlük aktiviteler ile BDÖ arasındaki iliĢki istatistiksel olarak anlamlı bulunurken (p<0.01); yakınların gösterdikleri tepkiler boyutu ile BDÖ arasındaki iliĢki istatistiksel olarak anlamsız bulunmuĢtur (p>0.05). Bizim çalıĢmamızda ölçeğin uygulanması aĢamasında hastalar genellikle duygusal anlar yaĢamıĢlar ve sıkıntılarını

83

rahatlıkla ifade etmiĢlerdir. Hastalığın ilk aĢamasında ya da metastazı olan hastalar duygularını ağlayarak ifade etmiĢlerdir. Yapılan bir çalıĢmada, ağrı semptomu yaĢayan bireylerde anksiyete ve depresyon görülme sıklığının arttığı, bu semptomların birlikte ele alınmasının semptomların azaltılmasında büyük ölçüde katkı sağlayabileceği bildirilmektedir (130). Taiwan‟da kanser tanısı alan bireylerde (n= 233) kanser ağrısının etkileri ile ilgili yapılan çalıĢma sonuçlarında, kanser ağrısı yaĢayan bireylerde kanser ağrısı yaĢamayan bireylere göre öfke, halsizlik, depresyon, konfüzyon, laterji gibi sorunların sık görüldüğü, kanser ağrısının bireylerin fiziksel ve psikolojik durumları ile spirütüel yaĢamları üzerinde olumsuz etkisinin olduğu saptanmıĢtır. Aynı araĢtırma sonuçlarında, kanser ağrısının etkilerinin kültüre özgü olmadığı, tüm kültürlerde bireylerde psikolojik tükenmiĢlik, fiziksel rahatsızlıklar ve spiritüel distres oluĢturduğu, ağrı ile ilgili çok boyutlu müdahalelerin yapılmasının tüm kültürlerde önemli katkıları olacağı bildirilmektedir (131).

5.4. Kanser Tanısı Alan Bireylerin Özelliklerine Göre West Haven Yale Çok