Wechsler Çocuklar İçin Zeka Ölçeği (WISC-R)

Araştırmada hasta ve kontrol grubundaki çocukların zeka düzeyini belirlemek amacıyla Wechsler Çocuklar İçin Zeka Ölçeği (WISC-R; Wechsler Intelligence Scale for Children-Revised) uygulanmıştır. WISC, 1949 yılında Wechsler tarafından geliştirilmiştir ve 1974 yılında ise gözden geçirilmiş formu WISC-R oluşturulmuştur. WISC-R’ın Türk çocukları üzerinde standardizasyonu Savaşır ve Şahin (187) tarafından 6-16 yaş grubunda 1639 kişilik bir örneklemgrubu ile yapılmıştır ve WISC-TR olarak kullanılmaktadır. WISC-TR, Sözel ve Performans bölümleri olmak üzere iki ana bölümden oluşmaktadır. Sözel bölüm Genel Bilgi, Benzerlikler, Aritmetik, Sözcük Dağarcığı, Yargılama ve Sayı Dizisi alt testlerini içermektedir. Performans bölümü ise Resim Tamamlama, Resim Düzenleme, Küplerle Desen, Parça Birleştirme, Şifre ve Labirent alt testlerini içermektedir. Sözel ve performans bölümlerinde toplam 12 testten 10 tanesi temel test olup,sayı dizisi ve labirent alt testleri diğer alt testlerin uygulanmasının uygun olmadığı durumlarda önerilen yedek testlerdir (187). Her bir alt testten elde edilen standart puanlar toplanarak sözel zekâ bölümü ve performans zeka bölümü puanları hesaplanmaktadır. Ayrıca sözel ve performans zeka bölümlerinin puanlarından toplam zeka bölümü puanı elde edilmektedir. Bu zeka bölümü katsayıları için ortalama puan 100, standart sapma ise 15’dir.

42 WISC- R’ın Sözel Zeka Bölümleri

Genel bilgi: Kişinin yaşadığı kültür içinde öğrenebileceği bilgileri içeren, kolaydan zora doğru sıralanmış 30 sorudan oluşan bir alt testtir. Çocuklar için yaşına uygun sorular sırasıyla okunur ve çocukların doğru cevapları vermesi beklenir. Üst üste beş başarısızlık durumunda alt test kesilir. Testin öğrenmeyle yakın çevresinden, okulundan, kültüründen kazanılmış genel kültür bilgisi ve dili kullanma becerilerini ölçtüğü kabul edilmektedir (188).

Benzerlikler: İki kavramın birbirlerine ne yönden benzediklerini soran açık uçlu 17 sorudan oluşur. Sorulan kavramlar somut kavramlardan soyut kavramlara doğru ilerler. Sorular sırasıyla okunur ve çocuğun her bir soruda yer alan iki kavramın ne yönden birbirine benzediğini anlatması istenir. Arka arkaya yapılan üç başarısızlık durumunda alt test kesilir. Kavramsal ve mantıksal ilişki kurma becerisini ölçtüğü kabul edilmektedir (189).

Aritmetik: Akıldan ve belli bir sürede çözülmesi istenen ve basit aritmetik işlemler gerektiren 18 sorudan oluşur. Sorular kolaydan zora doğru ilerlemektedir.18 sorudan ilk 15 soru çocuğa okunur, son üç soruyu ise çocuktan sesli okuması ve yanıtlaması istenir. Üst üste yapılan dört başarısızlık durumunda alt test sonlandırılır. Testin temel aritmetik bilgisini, soyut sayı kavramlar üzerinde akıl yürütme becerisini, sözel bellek kullanımını, dikkati yoğunlaştırabilme becerisini ölçtüğü kabul edilmektedir (188).

Sözcük Dağarcığı: Bu alt testte somut kelimelerden soyut kelimelere doğru sıralanmış 36 kelimeden oluşan bir liste bulunmaktadır. Kelimeler çocuğa bir bir okunup kelimenin ne anlma geldiği sorulur ve açıklaması istenir. Üst üste yapılan beş başarısızlık durumunda alt test sonlandırılır.Bu alt testin sözcüklerin ve kavramların tanımlarını yapabilme ve bunları ifade edebilme yeteneğini, dil gelişimini ve sözel akıcılık yeteneğinni ölçtüğü kabul edilmektedir (188).

Yargılama: 17 sorudan oluşan ve kişinin bazı sosyal durumlar karşısında ne yapması gerektiğini sorgulayan alt testtir. Sorular çocuğa sırayla okunur ve her bir sorudan sonra çocuğun soruyu yanıtlaması istenir.Üst üste yapılan beş başarısızlık

43 durumunda alt test sonlandırılır. Testte pratik bilgi, sosyal yargılama, soyut düşünme, bilgileri organize etme ve sosyal yaşama uyum becerilerinin ölçüldüğü kabul edilmektedir (189).

WISC- R’ın Performans Zeka Bölümleri

Resim Tamamlama: 26 resimden oluşur. Her bir resimde eksik bir kısım bulunmaktadır. Çocuklara resimler sırayla gösterilir ve eksik kısımları bulmaları istenir. Üst üste yapılan dört başarısızlık durumunda alt test sonlandırılır. Çevresel uyarıcıları algılama kapasitesini, çevreye ve ayrıntılara duyulan ilginin düzeyini, görsel uyanıklığın ve belleğin gücünü ölçtüğü kabul edilmektedir (188).

Resim Düzenleme: Karışık düzende resimleri içeren 12 maddeden oluşan alt testtir. Çocuğa her bir maddede karışık düzende olan resimler gösterilir. Çocuktan bunları bir öykü anlatacak şekilde ve belli bir süre içinde sıralaması istenir. Üst üste yapılan üç başarısızlık durumunda alt test sonlandırılı. Testte neden-sonuç ilişkilerini kavrayabilme ve sentez yapabilme becerisi, sosyal süreçleri tahmin edebilme, planlama gücü ve espri yeteneğini ölçtüğü kabul edilmektedir (188).

Küplerle Desen: 11 maddelik farklı desenlerden ve küplerden oluşan alt testtir. Yüzleri eşit sayıda kırmızı, beyaz ve kırmızı-beyaz ile boyanmış küpler bulunmaktadır. Çocuktan 11 desenin aynısını elindeki bu küplerle belli bir süre içinde yapması istenir. Üst üste yapılan iki başarısızlık sonrasında alt test sonlandırılır. Alt testin performans hızın, görsel algı motor koordinasyon yeteneği, sözel olmayan yargılama becerisi, üç boyutlu düşünebilme ve algısal örgütleme kapasitesini ölçtüğü kabul edilmektedir (188).

Parça Birleştirme: Parçalara ayrılmış dört şekilden oluşan alt testtir. Çocuktan belli bir süre içinde her bir şeklin parçasını birleştirmesi istenir. Bu alt teste dört şekilde ayrı ayrı uygulanmaktadır. Alt testin; parçadan bütüne gitme yeteneğini, algısal örgütleme kapasitesini, algı hızını, deneme-yanılma yöntemini kullanma becerisini, üç boyutlu düşünebilme, iç-görü ve sezgi gücünü ölçtüğü kabul edilmektedir (188).

44 Şifre: 6-7 yaşındaki çocuklara şekiller üzerinden, 8 yaş ve üzerindeki çocuklara ise sayılar üzerinden uygulanır. Çocuklar için sayı ve şekillerle eşleştirilmiş örnek bölüm kısmı bulunmaktadır. Kalan kısımdaki sayı veya şekiller altındaki bölüm boş bir şekilde çocuklara verilir ve örnek kısımdaki eşleştirmeye göre boş yerlerin doldurulması istenir. Testin uygulama süresi 2 dakikadır. Alt testin yeni durumlara uyum yapabilme gücü, görsel-motor koordinasyon, ince motor koordinasyon ve hızı ölçtüğü kabul edilmektedir (188).

Çalışmamızda hasta ve kontrol gruplarına sözel ve performans bölümlerinden temel 10 alt testin tümü uygulanmıştır. Sayı Dizisi ve Labirentler alt testleri, diğer alt testlerin uygulanmasının uygun olmadığı durumlarda uygulanması önerilmektedir (187).