Web Sitelerinin Tasarım Kategorilerini Belirleyen Özellikler

İkinci bölümde ayrıntılı olarak açıklanan tasarım özellikleri bu bölümde tablolaştırılmıştır. Geriye dönüp okumaları azaltmak ve hazırlanan grafiklerin daha rahat okunmasını sağlamak amacıyla belirlenen kategoriler ve kategorileri sağlayan alt kodlar yazılmış kategorilerin hangi kaynaklardan alındığı belirtilmiştir.

Web Sitesi Tasarım Özelliklerini belirlediğimiz Tablo 2 konu hakkında daha önce çalışma yapmış olan araştırmacılardan elde edilen bilgiler doğrultusunda oluşturulmuştur.

Tablo 2‟de biçimi yani tasarımı etkileyen özellikler olarak 14 kategori belirlenmiştir. Belirlenen kodlarda kategoride hangi öğelere bakıldığı yazılarak bu kategorilerde yer

74

alan unsurları web sitesinin uygulama durumuna göre değer verilmiştir. Grafiklerde web sitesi kategoride yer alan kodu uyguluyorsa (1) uygulamıyorsa (0) değeri verilmiştir. Kategoriyi belirleyen kodlar bir den fazla ise web sitesi kaç kodu uyguluyorsa uygulama sayısı grafiğe rakam olarak girilmektedir.

Web sitelerinin tasarım özelliklerinin nasıl olması gerektiğine dair daha önce gerçekleştirilmiş olan bazı çalışmalar aşağıda sunulmaktadır.

Vatansever ve Yılmaz‟ın “İnsan Kaynakları Yönetiminin Görünen Yüzü; Fortune 500 İşletmeleri Web İçerik Analizi” adlı çalışmasında Türkiye‟nin önde gelen işletmelerinin kurum web sayfalarında, sadece insan kaynakları yönetimi sayfalarının neleri içerdiği araştırılmıştır. Ele alınan şirket web sitelerinin biçimsel ve içerik özellikleri değerlendirilmiştir. Araştırmada biçimsel özellikler önyüz, görsel kimlik, kullanışlılık,

bütünlük, görsel kullanımı olarak belirlenmiştir.

Ay‟ın (2016) “Görsel İletişim Tasarımında Dijital Yayıncılık” Yüksek Lisans Tezinde dijital yayıncılıkta temel tasarım öğeleri olarak doku, renk, çizgi, nokta, biçim, değer,

mekan, leke, temel tasarım ilkeleri olarak da denge, oran-orantı, sözel-görsel hiyerarşi, görsel devamlılık, bütünlük, vurgu, ritim ve çeşitlilik olarak belirlenmiştir.

Wroblewski, (2002) “Site-Seeing - A Visual Approach to Web Usability” adlı durağanlıktan uzak fakat karışıklığı önleyen tasarım hakkında bilgi verdiği çalışmasında web sitesinde logo, iletişim bilgisi, dış ve iç bağlantılar, arama kutucuğu, menü çubuğu,

resimler ve metinler, gizlilik bilgisi gibi unsurlara dikkat çekmiştir.

Wilson‟un (2011) “12 Website Design Decisions Your Business or Organization Will Need to Make” adlı çalışmasında web sitelerinde temelde oniki özelliğin olması gerektiğini vurgulayarak bunların; site organizasyonu, site ve domain adı, amaç, ve

indeks sayfası, temel görsel unsurlar, temel sayfa elemanları, yazı ve zemin rengi, kullanıcılara yönelik form köşeleri, sayfayı bitirme unsurları, fotoğraf ve grafik unsurları, sayfayı indirme hızı, arama motorlarına kayıt, sitenin yayındaki devamlılığı ve site reklamı olduğunu ifade etmiştir. Wilson bu çalışmasında içerik özelliklerinden

çok tasarım özelliklerine önem vermiştir.

Yılmaz‟ın (2006) “Web Sayfalarının Görsel Kullanılabilirliği” adlı Yüksek Lisans Tezinde web sitelerinde yer alan elemanların Renk, Tipografi ve metinler, dolaşım

75

elemanları, resimler, arka planlar, animasyon ve ikonları görsel kullanılabilirliği

sağlayan elemanlar olarak belirlemiştir.

Dağıtmaç‟ın (2010) “Web Sitelerinde Başarı Kriterleri ve Yükseköğretim Kurumlarının Web Siteleri” adlı Yüksek Lisans Tezinde yurtdışındaki ve yurtiçi üniversitelerin web sitesi tasarımları incelenmiş ve Yıldız Teknik Üniversitesi‟nin site tasarım aşamaları ele alınmıştır. Çalışmada web sitelerini değerlendirmek amacıyla renk, tipografi ve

metinler, menüler, resimler, arka planlar, animasyonlar, ikonlar, kullanıcı deneyimi

grafik tasarım kriterleri olarak belirlenmiştir.

Tablo 2 oluşturulurken kullanılan tüm kaynaklar ise aşağıdaki gibidir.

(Steuer, 1992; Grassian, 1995; Retti; 1996; Metz ve Junion-Metz, 1996; Smith, 1997; Barber, 1998; Hastings, 1998; Veryzer&Hutchinson, 1998; Blattberg ve Deighton 1999; Caywood, 1999; Chen ve Wells 1999; Tractinsky, Katz ve Ikar 2000; Breaugh&Starke, 2000; Nielsen, 2000; Venkatesh, 2000; R. Coyle&EstherThorson, 2001; Meyer 2001; Highhouse&Hoffman, 2001; Düz, 2001; Henderson, 2001; Kurbanoğlu, 2002;Wroblewski, 2002; Page ve Herr, 2002; Zusman ve Landis, 2002; Agarwal ve Venkatesh, 2002; Palmer, 2002; Hashimoto, 2003; Williamson, Lepak ve King, 2003; Cober, 2004;Cober, Brown ve Levy, 2004; Reardon 2004; Uçar, 2004; Williams, 2004; Becer, 2005; Yılmaz, 2006; Öztuna, 2007; Becer, 2009; Dağıtmaç, 2010; Bilgiç, 2010;Dizdar, 2010; Wilson, 2011; Williamson vd. 2010; Arıkan, 2008; Ay, 2016; Becer, 2018)

Tablo 2:

Web Sitesi Tasarım Özellikleri Web Sitesi Tasarım

Kategorileri

Web Sitesi Tasarım Karegorisini Belirleyen Kodlar

Denge

Simetrik denge var mı?

(Wroblewski 2002; Öztuna, 2007; Becer, 2005)

Asimetrik denge var mı?

(Wroblewski 2002; Öztuna, 2007; Becer, 2005)

Ritim

Görsel unsur tekrarı var mı? (Wroblewski 2002; Dağıtmaç, 2010; Yılmaz, 2006; Hashimoto, 2003; Özsoy ve Ayaydın, 2016; Reardon 2004; Arıkan, 2008)

76

Görsel unsur estetik açıdan eğlenceli mi? (Cober 2004; Coyle ve Thorson, 2001; Page ve Herr, 2002)

Tasarım web sitesinde kalma isteği uyandırıyor mu?

(Coyle ve Thorson, 2001; Page ve Herr, 2002)

Tasarım ilgi uyandırıyor mu?

(Coyle ve Thorson, 2001; Page ve Herr, 2002). Bütünlük

Doku ve ritim gibi öğeler bütünlük verilmiĢ mi? (Wroblewski 2002;Yılmaz, 2006; Becer, 2005; Arıkan, 2008; Veryzer&Hutchinson, 1998)

Tutarlılık ^{Ġçerik ve görsel arasında uyum var mı? (Yılmaz,} 2006; Zusman ve Landis, 2002)

Oran-Orantı

Görsel içerikler birbirine oranlı mı?

(Dağıtmaç, 2010; Uçar, 2004; Ay, 2016; Becer, 2005)

Vurgu

Vurgu doğru bir Ģekilde konumlandırılmıĢ mı? (Wroblewski 2002;Hashimoto, 2003; Becer, 2005; Ay, 2016)

Sözel Görsel HiyerarĢi ^{Metin ve görseller hiyerarĢik bir Ģekilde} verilmiĢ mi? (Yılmaz, 2006; Becer, 2009;

Görsel Devamlılık

Görseller arasında bağlantı kuruluyor mu? (Dağıtmaç, 2010; Yılmaz, 2006;Düz, 2001; Dizdar, 2010; Ay, 2016; Becer, 2018)

Kontrast

ġekil, biçim, renk vb. ile kontrastlık sağlanıyor mu?

(Coyle ve Thorson, 2001; Wroblewski 2002; Metz ve Junion-Metz, 1996; Cober, 2004; Chen ve Wells 1999)

Kullanılabilirlik

Kullanıcı siteyi rahat kullanabiliyor mu? (Marangoz vd.,2012; Kurbanoğlu, 2002;

Henderson, 2001; Meyer 2001; Caywood, 1999; Hastings, 1998; Smith, 1997; Retti; 1996; Grassian, 1995; Wroblewski 2002; Dağıtmaç, 2010; Williamson, Lepak ve King, 2003; Breaugh&Starke, 2000; Agarwal ve Venkatesh, 2002; Palmer, 2002; Venkatesh, 2000; Braddy, Meade ve Kroustalis, 2008).

Metin Ġçindeki Link/Bağlantı Sayısı

Uygun sayıda link/bağlantı verilmiĢ mi? (Kurbanoğlu, 2002; Wroblewski, 2002) Web Sitesinde Reklam Sayısı Uygun sayıda reklama yer vermiliyor mu? Web Sitesinin KiĢiye Uygun

77

Web siteleri tasarım ilkelerini kullandıkları oranda ziyaretçinin dikkatini çekmektedir. Web sitelerinde kullanılan belli başlı tasarım ilkeleri şunlardır:

Denge Kategorisi web sitelerinin özellikle ön yüz tasarımlarında denge unsuru aranmıştır. Kategorinin altında iki kod oluşturulmuştur. Simetrik ve asimetrik denge; benzer öğelerin eşit büyüklükte kullanılması simetrik dengeyi oluştururken benzemeyen öğelerin orantısız kullanılması asimetrik dengeyi oluşturur.

Ritim Kategorisi farklı görsel unsurların belli aralıklarla uyum içerisinde tekrarı olarak tanımlanan ritim, üç farklı şekilde yapılabilir. Tekrar yoluyla ritim yapma (Renk tekrarı, şekil tekrarı vb.), görsel öğelerin oranları değiştirilerek ritim yapma, bir de görsel öğeler birbirinin yerine geçerek ritim duygusu sağlanabilir. Görsel unsurların tekrarı ile oluşan ritim duygusu web sitelerinde şekil, renk, yazı stili vb. öğeler ile sağlanmaktadır.

Estetik Kategorisi; web sitelerinde tasarımın ziyaretçinin dikkatini çekecek şekide hazırlanması şeklinde tanımlanabilir. Web sitelerinde estetik anlayışı birkaç yolla yapılmaktadır. Estetik unsur olarak eğlence faktörünü web sitesinde yer alan görsellerin kullanıcıda pozitif bir his bırakması olarak tanımlayabiliriz. Web sitesindeki görsellerin kullanıcının dikkatini çekmesi ve sitede kalma isteği uyandırması estetik unsurun sağlandığının göstergesidir.

Bütünlük Kategorisi; web sitesinde yer alan tüm öğelerin bir bütünün parçaları gibi algılanmasını ifade eder. Web sitesi tasarımında dergi tasarımı, gazete tasarımı, kitap tasarımı gibi diğer tasarlanılan ürünlerde olduğu gibi bir görsel unsur ön plana çıkartılarak tasarım yapılır. Fakat ön plana çıkarılan, vurgu yapılan unsur web sayfasındaki bütünlüğü bozmayacak şekilde yapılır. Web sitesinin tüm sayfalarının içerik ve tasarım olarak birbirine uyumlu olarak tasarlanması olarak ifade edilebilir. Web sitesindeki bir görsel unsurun büyüklüğü veya rengi sitenin bütünlüğünü bozmayacak yapıda olmalıdır.

Tutarlılık Kategorisi; kısaca görsel unsur ve içeriğin birbirini tamamlaması olarak ifade edebileceğimiz tutarlılık web sitesinde kalma isteğini arttıran bir başka karegoridir.

Oran-Orantı Kategorisi; web sitesinin oran ve orantı kategorisini uygulaması görsel unsurları orantılı bir şekilde yerleştirmesiyle sağlanmaktadır. Mesela logonun sayfa

78

bütünlüğünü bozacak şekilde büyük kullanımı oran orantı kategorisine aykırıdır. Genellikle görsel unsurlar arasında ve görsel unsurla içerik arasında oran- orantı aranır. Vurgu Kategorisi; tasarımda vurgulanmak istenilen görsel unsur olarak tanımlanabilir. Hedef kitlenin dikkatini çekmek istediğimiz konuya vurgu yapılır. Web sitesinde birden çok vurgulanan öğe olması tasarımı olumsuz olarak etkilemekte, dikkati dağıtmaktadır. Web sitelerinde bir görsel unsura vurgu yapılmamışsa veya birden çok öğeye vurgu yapılmışsa bu kategorinin sağlanamadığı belirtilmiştir.

Sözel-Görsel HiyerarĢi Kategorisinde vurgu yapılmak istenilen unsurun hiyerarşiye uygun bir şekilde verilmesi gerekmektedir. Vurgulanacak unsurun sayfanın sonunda yer almaması, Z okuma modeline aykırı bir noktaya konumlandırılmaması veya vurgulanacak konudaki görselin sayfadaki diğer görsellerden daha büyük olması gibi yollarla sözel- görsel hiyerarşiye dikkat edilmiş olur.

Görsel Devamlılık Kategorisinde görsel unsurlar arasında kesintisiz bir dengenin oluşturulması olarak ifade edilebilir. Web sitesinde görsel unsurlar arasında geçiş yapıldığı fark edilmiyorsa görsel devamlılık vardır denilebilir. Sitede görsel devamlılıkbir kaç şekilde sağlanabilir. Görsel devamlılık; ana sayfada kullanılan bir görselin diğer sayfalarda da kullanılması veya baskın olarak kullanılan renklerin, şekillerin veya butonların devamlılığı sağlayacak şekilde tekrar kullanımıdır.

Kontrast Kategorisi; web sitelerinde kullanılan kontrast sayfaya hareket getiren unsurlardandır. Daha çok renkler kullanılarak yapılan kontrast, şekiller veya görsel unsurların oranları ile de yapılabilir. Renkli bir tasarım tek renkli bir tasarıma göre daha çok dikkat çekmektedir. Renkli tasarımlarda özellikle kontrast renklerin kullanılması web sitesindeki hareketi ve heyecanı sağlayabilir.

Kullanılabilirlik Kategorisi ise sitenin rahat bir şekilde kullanılmasını ifade eder. Ziyaretçinin web sitesinde istediği bilgiyi rahatlıkla bulabilmesi, üyelik veya form doldurma işlemlerini kolayve sorunsuz yapabilmesi, link ve bağlantıların doğru konumlandırılması, sayfa uzunluğunun çok olmaması, sayfalarda istenilen içeriğin rahat bulunabilmesi ziyaretçinin yönünü rahatlıkla bulabilmesi vb. unsurlar kullanılabilirliği arttıran bazı özellikler arasında yer almaktadır.

Metin Ġçindeki Link/Bağlantı Sayısı web sitesinde link/bağlantı sayısının çok olması ziyaretçinin dikkatinin dağılmasına neden olmaktadır. Web sitesinde uygun yerde

79

bağlantıların konumlandırılması hem kullanılabilirliği hem de ziyaretçinin web sitesine bağlılığını arttırmaktadır.

Web Sitesinde Reklam Sayısı, dikkat edilmesi gerekilen başka bir husus olan reklam sayısı ve büyüklüğüdür. Reklam sayısının çok olması vurgulanacak olan öğeyi arka plana atabilir, kullanıcının ilgisinin dağılmasına neden olabilir hatta aniden açılan pop up reklamları kullanıcının siteyi terk etmesine neden olabilir. Bu nedenle uygun sayı ve büyüklükte reklama yer verilmelidir.

Web Sitesinin KiĢiye Uygun Olma Özelliği; kişiye özel içerik hazırlanması olarak tanımlayabileceğimiz bu özellikte online istihdam sitesinde iş arayan veya iş verenin üyelik formunu doldurmasının ardında üyekil formunda yer alan bilgilere göre kullanıcının ilgi alanları veya kişisel gelişimini destekleyici içeriklerin kullanıcı girişi ile giriş yaptığında web sayfasında yer almasıdır.