Vizyoner liderlik, insanları topluca etkileyebilecek ve harekete geçirebilecek vizyonları oluşturabilme ve iletebilme yeteneğidir109. Bu kısımda, İletişimde açık olma,
bireyler üzerinde güven oluşturma, risk alma, insan ilişkilerinde saygı, odaklanma ve lider-üye etkileşimi konularına yer verilecektir.
2.2.1. İletişimde Açık ve Anlaşılır Olma
Anlaşılır ve açık bir şekilde gerçekleştirilen iletişimin önünde bulunan pek çok engel bulunmaktadır. Karşısında bulunan insanları alt edebilmek için bireylerin savunmasız oldukları anları bekleyen ve açık bir şekilde konuşma yerine daha çok iğneleyici sözlerle bireyleri rencide eden bireyler açık bir iletişim kuramamaktadır. İletişimde açık ve anlaşılır olabilmek için pek çok yöntem bulunmaktadır. Bu yöntemlerden bazıları şu şekilde sıralanabilir110;
1. Kendilerinin haklı olduklarını düşünmek ve bu konuda haklı çıkabilmek amacıyla bütün yolları denemek,
2. Önyargılı davranmak, yargılamadan konuşmak, dinlemeden eleştiri yapmak, 3. Düşünce ve duyguları açık bir şekilde ifade edebilmek yerine daha çok imada bulunmak,
4. Karşıdaki kişilerin nasıl bir ruh hali içinde olduklarını anlayamama ve kendilerini onun yerine koyamamak şeklinde karşımıza çıkmaktadır.
2.2.2. Bireyler Üzerinde Güven Oluşturma
Toplumların karmaşık yapısı ve büyük ölçüsü ile güven düzeyleri de düşmektedir. Modern hayatla birlikte dış dünyanın da artan karmaşık yapısı bireylerde temel bir güven duygusunun meydana gelebilmesi önündeki en büyük engellerden biridir. Bireyler bu kaos ve karmaşık yapıdan kendilerini koruyabilmek için gün
108 Meltem Onay, vd, "Emotional Intelligence Ability of Leaders AS Strategic Decision Makers: An
EmpiriCal Study on the Turkish Military," Journal of Economics & Administrative Sciences, 2011, Volume: 13, No: 2, s. 1.
109 Çelik, a.g.e., s. 170.
110 Orhan Çelik, Etkili İletişim Tarzı, “Psikiyatr ve Psikoterapist”, http://www.gripsikiyatri.com/
44
geçtikçe kendi özel hayatlarına ve iç dünyalarına dönmekte, kendi yarattıkları ortamlarda yaşamaktadır111.
2.2.3. Risk Alma
Liderliğin önemli özelliklerinden birisi risk alma becerisi olmaktadır. Risk alma becerisi, var olan yapıtı değiştirebilme, düşüncelerle mücadele etme, yeni anlayışların ve yapıların oluşturulması kapsamında liderlerin sürekli olarak karşılaştıkları durumlar şeklinde tanımlanabilir. Liderler, rastgele seçimler yapmamakla birlikte tutarlı olmakta ve risk almaktan da çekinmemektedirler. Ahlaki ve dürüst yönetim yapısı içinde yüksek düzeyde standartlar ortaya koymakta ve iyi pek çok şey yaparak da bireylerin güvenlerini kazanmaktadırlar. Vizyoner liderlerin pek çok ikna gücü bulunmakta, yüksek düzeyde standartları bulunmakta ve bireyler için meydan okumaya yarayan pek çok amaç ortaya koymaktadırlar. Risk alma ve değişim gerçekleştirme gibi amaçları bulunmayan liderler, ödül ve ceza arasındaki ilişkilerde çalışanları işletmenin amaçları yönünde yönlendirmek için çaba sarf etmektedirler112.
İnsanlar, her dönemde bireysel yeteneklerinin farkına varmadan bu yetenekleri harekete geçirebilecek, içlerinde bulunan güdüleri açığa çıkaracak birine ihtiyaç duymaktadırlar. İşletmeler de aynı bireyler olarak düşünüldüğünde ise çalışanları yönlendirerek risk almaktan ve değişmekten çekinmeyen, yaratmış olduğu vizyon gücüyle de geleceği öngörebilen vizyoner liderler işletme açısından büyük bir öneme sahiptir. Aynı zamanda işletmeler açısından çalışanlarını güdüleyen ve onları harekete geçirebilen, yaratıcı ve işbirliği yapmayı teşvik edebilen bireyler de vizyoner liderliğin sürdürülmesi açısından büyük bir önem taşımaktadır113.
2.2.4. İnsan İlişkilerinde Saygı
Vizyoner liderliğin en önemli boyutlarından biri olan insan ilişkilerinde saygı, bireylerin kolaylıkla kazanabileceği bir durum olmamaktadır. Saygının kazanılması açısından bireylerin ne derece tecrübeli ve bilgili olduklarına dikkat edilmeden insani
111 Elif Karakurt, “Risk Toplumunda Birey”, İŞGÜÇ, Endüstri İlişkileri Ve İnsan Kaynakları
Dergisi, 2003, Cilt: 5, Sayı: 2, s. 1.
112 Levent Eraslan, “Liderlikte Post-Modern Bir Paradigma: Dönüşümcü Liderlik”, International
Journal of Human Sciences, 2006, Volume: 1, No: 1, 1-30, s. 20.
113Ömer Okan Fettahlıoğlu vd, Vizyoner Liderlik Tarzının Örgütsel Destek Algısı Üzerindeki Etkisi, Atlas International Referred Journal on Social Sciences, 2018, Cilt: 4, Sayı: 8, 183-199, s. 184.
45
ilişkilerine bakılarak kazanılmaktadır. İnsan ilişkilerinde iletişim ve empati yeteneklerinin geliştirilerek özgüvenin arttırılması büyük bir önem taşımaktadır114.
Bireyler varlıklarını sürdürebilmek için yaşamak zorunda olmaktadırlar. Yaşamlarını beraber sürdüren insanların birlikteliklerini devam ettirebilmesi için ölçülü ve dikkatli davranmaları gerekmektedir. Saygı kavramı, evrensel anlamda yer alan etik ilkeler arasında yer almakta ve bireyler açısından da büyük bir önem taşımaktadır. Bireylerin birbirlerine karşı dikkatli ve ölçülü davranmaları, söz konusu bireylerin hayat alanlarına verdikleri değerin en önemli göstergelerinden biri olmaktadır. Bireyler arasındaki ilişkilerde saygının dikkate alınmaması bireylerin yaşamsal alanlarında pek çok sıkıntıya neden olmaktadır115.
Saygı, çekiniklik ve sevgi arasında bulunan duygu şeklinde tanımlanabilir. Aynı zamanda saygı, insanların bireysel kişilikleri ile başkalarının da kişilikleri arasında bulunan sınırı bilerek o sınırın aşılmaması, aleyhlerine olsa da başkalarının hukukuna ve hakkına riayet etmesi şeklinde sıralanabilir. Saygı kavramı pek çok özelliğin ya da tüm özelliklerin toplamı şeklinde ifade edilmektedir. Saygının sahip olduğu bu çok boyutluluk, bu olguya tek bir açıdan bakılmasını güçleştirmektedir. Bu kapsamda saygı; üstünlüğü, kutsallığı, faydası, değeri vb. nedenleriyle herhangi bir şeye veya kimseye karşı ölçülü ve dikkatli davranılmasını sağlayan tutumla başkalarını da rahatsız etmek istemeyen duyguyu kapsamaktadır116.
Saygı kavramı, toplumsal hayatın anahtarı olmakta ve insanların da anahtara sahip çıkması gerekmektedir. Bireyler, devamlı değişim halinde oldukları için de nasıl, nereye kadar, ne şekilde ve nelere saygının gösterilmesi gerekmektedir. Değişiklik göstermeyecek tek şey ise bireylere, insan olmalarından dolayı da verilmesi gereken saygı olmaktadır. İnsanların saygı görmek istediklerinde ilk olarak kendisi dışındakilerden bunu beklemesi yerine başkalarına saygı gösterme yolu ile bu duruma ön ayak olması gerekmektedir. Bireylerin, kendilerine yapılmasını istemediği
114 Vizyoner Genç, “Güçlü Bir Lider Olmak İsteyenler İçin 6 İpucu”, https://vizyonergenc.
com/icerik/ guclu-bir-lider-olmak-isteyenler-icin-6-ipucu (Erişim Tarihi: 11.07.2019).
115 Erkan Kıral, "Kayıp Giden Bir Değer Saygı," Çağdaş Yönetim Bilimleri Dergisi, 2018, Cilt: 5,
Sayı: 1, 4-9, s. 4.
116 Nevzat Tarhan, Makul Çözüm Aile İçi İletişim Rehberi, Timaş Yayınları, İstanbul, 2006, s.
46
davranışları ve tutumları sergilemek noktasında titiz bir şekilde davranması önemlidir117.
2.2.5. Odaklanma
Odaklanma kavramı, vizyoner liderlik uygulayan işletmelerin çalışanlarına vermiş olduğu değerle birlikte ortaya çıkmakta ve hizmetlerin bireylere sunulmasıyla ilgili olan faaliyetlerin hepsini içine almaktadır. İnsanlara odaklanan devletler, ahlaki olarak da gelişme göstermektedir. Vizyoner liderliğin en önemli boyutlarından biri olan odaklanma, başarının önceden programlanmasını sağlamaktadır118.
İşletmelerde örgütsel anlamda öğrenmenin gerçekleştirilebilmesi için işletmelerde insan kaynaklarının arasındaki uyumu ve işbirliğini sağlayabilecek motivasyon, iletişim ve paylaşılan vizyon gibi pek çok yeterliliğin bulunması gerekmektedir. Söz konusu yeterlilikler kapsamında ele alınan paylaşılan vizyon, bireylere ortak bakış açısı kazandırabilmektedir. Belli hedefler kapsamında hareket edebilmeyi sağlayarak geleceği görebilme işlevlerini yerine getirebilmektedir. İşletmelerde vizyon paylaşımının gerçekleştirilebilmesi açısından son derece fazla çaba gerektirmektedir119.
2.2.6. Lider-Üye Etkileşimi
Zamanın genel baskıları kapsamında liderler, takipçileriyle beraber özel etkileşim ve iletişim kurmaktadır. İlişki kurulmakta olan takipçiler, liderlerin kendilerine ilgi duymuş olduğu, ayrıcalık tanınan küçük gruplar da olabilmektedir. Küçük gruplar üzerinde belirlenmiş olan kişiler, lider bireylerin daha çok zamanlarını almakla beraber ödül sisteminden de istifade edebilmektedirler. Liderlik kuramlarının genelinde lider, ortamı ya da takipçileri dikkate alınması ile açıklamalar yapılmaktadır. Bu durum lider- üye etkileşimi içinde tamamen farklıdır. Takipçiler ile liderler arasında bulunan etkileşimden meydana gelen süreçler lider-üye etkileşimi kapsamında ele alınmaktadır120.
117 Kıral, a.g.e., s. 5.
118 Bilal Yıldırım, “Eğitim Örgütlerinde Kültürel Liderlikle Meslek Ahlakı İlişkisi”, Balıkesir
Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2005, Sayı: 13, 218-238, s. 230.
119 Hasan İbicioğlu ve Umut Avcı, “Örgütsel Öğrenmede Paylaşılmış Vizyon ve Paradigmatik
Uyumun Önemi”, Muğla Üniversitesi SBE Dergisi, 2005, Sayı: 14, 157-166, s. 157-158.
47
Vizyoner liderliğin önemli boyutlarından biri olan lider üye etkileşimi; sevgi, katkı, profesyonellik ve sadakat boyutlarından oluşmaktadır. Söz konusu boyutta liderlerin, astlarına yönelik aynı liderlik tarzını kullanmayarak bütün astlar için ayrı birer iletişim şekli geliştirmektedirler121.