Verilerin Elde Edilmesi

Veriler, Sınırlılıklar ve Evren ve Örneklem başlıkları altında da değinildiği üzere Hürriyet, Haber Türk ve Zaman gazetelerinin hem geleneksel hem de sanal versiyonlarında 30.08.2010-03.09.2010 tarihleri arasında yayınlanan ve belirlenen kriterlere uygun şekilde seçilen, Politika, Gündem, Ekonomi, Dış Haber-Dünya, Spor, Kültür-Sanat ve Sağlık-Aile Sağlık konulu sayfalardaki ilk haberler üzerinden toplanmıştır.

Belirlenen bu bölümler, çalışmanın örneklemini oluşturan Hürriyet, Haber Türk ve Zaman gazeteleri ile sanal versiyonlarının ortak olarak verilerin bulunabileceğinin varsayıldığı bölümler olarak kabul edilerek belirlenmiş ve kategorize edilmiştir.

Geleneksel gazetelerin ilk sayfalarının gazete başlığına en yakın haberi ya da manşet haberlerin seçimi ve internet sayfalarında adı geçen bölümlerinde numaralandırılmış şekilde bulunan ve “1” numarasıyla sunulan haberlerin, internet sitelerinin son güncellenme saati olarak kabul edilen ve belirlenen tarihlerdeki günün son saati olan “00.00” saatinde haberlerin seçilmesiyle incelemeye alınmıştır.

Çalışma kategorileri oluşturulurken haberde bulunması gereken kaynak kullanımı, görsel öğe kullanımı ve flaş-son dakika kullanımı gibi unsurların varlığının ya da yokluğunun sorgulanması gerekliliği de değerlendirmeye alınmıştır.

Haberde kaynak kullanımı unsurunun sorgulanmasında genel gazetecilik kaynaklarında yer alan haber kaynaklarının dışında, haberlerde yer alan haber kaynaklarının da bu kategorinin alt başlıklarına eklenmesi yöntemi ile 17 alt başlıklı bir kategori oluşturulmuştur. Bu kategorilerde haberlerde kaynak kullanımının olmayışının test edilmesini kontrol etmek için oluşturulan birinci alt kategori “Yok” seçeneği olarak belirlenmiştir. Diğer alt kategoriler ise; Başbakanlık, Valilik, Belediyeler, Emniyet, Meclis, Diğer (bu kategori içerisine, haber ajansları, diğer KİA‟dan yararlanılan kaynaklar vb. kaynaklar vardır), Siyasi partiler, Spor kulüpleri, Uzmanlar, Mağdur (bir olay karşısında haksızlığa uğramış kimse olarak tanımlanmaktadır), muhabirler, Sendikalar-Vakıflar-Dernekler-Birlikler, Bakanlıklar, TSK (Türk Silahlı Kuvvetleri), Cumhurbaşkanlığı ve YÖK (Yüksek Öğretim Kurumu)‟den oluşmaktadır.

Haberlerde görsel öğelerin kullanımı, habere olan ilginin arttırılması açısından önemli bir faktör olarak görülmesinden dolayı kategoriler arasından yerini almıştır. Bu öğenin bulunup bulunmayışı haberde ve çalışmaya konu olan iki farklı mecranın bu konuda kullanım oranlarının ölçülmesi açısından önemli bir kriter olarak kategorize edilmiştir.

Son yıllarda haberleri, “flaş ya da son dakika” kelimeleri ile sunulması alışkanlığının kullanımının açıklanması açısından bir diğer kategoriyi oluşturmaktadır. İki farklı imkanlara sahip mecraların çalışmaya konu olması ve bu mecraların bu unsuru kullanış şekillerinin açıklanması açısından önem arz etmektedir.

Çalışmanın teorik kısımda da değinildiği üzere, Galtung ve Ruge‟nin ortaya koyduğu, zamanlama, yoğunluk, netlik/açıklık, kültürel uygunluk, uygunluk, ani gelişen olaylar, devamlılık, kompozisyon, sosyo-kültürel değerler, olumsuz olana

yapılan gönderme ve kişilere yapılan göndermeler haber değer etmenleri, çalışmanın son kategorileri olarak belirlenmiştir. Bu kategoriler,

Zamanlama; olayların, KİA tarafından dikkate alındığı zaman dilimi içerisinde bilinir hale gelmesi olarak nitelendirilebilir. İlgilenilen olayların, ortaya çıkış zamanı içerisinde haber olarak kitle iletişim araçlarında yer bulması yani, gün içerisinde meydana gelen bir spor olayının, siyasi bir gelişmenin, yeni bir filmin vizyona girişinin ya da meydana gelen bir felaketin haber olarak değer kazanması olarak adlandırılabilir.

Yoğunluk; olayların rutin durumlarını kaybedip, rutinin üzerinde bir çizgi izlemesi ya da diğer haber olma olasılığı bulunan benzer haberlerden daha büyük önem taşıması ile ifade edilebilmektedir. Güçlü bir devletin başkanı ya da ülkede söz sahibi bir kuruluşun açıklamaları yoğunluk değerinin varlığının işareti olarak görülebilir.

Netlik/Açıklık; haberin en temel unsurlarından biri olarak görülen netlik/açıklık olmazsa olmazlardandır. Bu haber değer etmeni aynı zamanda, en düşük eğitim düzeyinden bireylerin bile haberleri okuduklarında, rahatlıkla anlayabilecekleri haberlerin zorunluluğunu ortaya koymaktadır.

Kültürel uygunluk; haberle ilgilenen bireylerin, kültürel ve yakın çevrelerinde meydana gelen olaylara olan ilgisi daha fazladır. Bu açıdan ilginin bu noktada toplanmasının sağlanmasında bu değer etmenin gerekliliği ortaya çıkmaktadır.

Uygunluk; haber olacak olayın, haberleri takip eden kitlenin beklentilerini karşılaması açısından fazla içeriğe sahip olması olarak tanımlanabilir. Bir bölgedeki siyasi ya da bölgedeki başka gerginliklerden kaynaklanan çatışmalar bu tarz haberlerin uygunluk açısından bir örneği olarak gösterilebilir.

Ani gelişen olaylar; rutin şekilde seyreden bir süreç içerisinde, beklenmedik bir zamanda ve normalin çok dışında bir seyir izleyen olaylar, haber olarak seçilmeye en uygun olaylardır. Bir trafik kazası ya da sel felaketi ani gelişen olaylara örnek olarak sunulabilecek olaylardır.

Devamlılık; haber olan olayların, belirli yönlerden gelişmeleri ya da belirli açılardan farklı yönlerinin sunulması gerekliliğinden dolayı ve haberde sürekliliğin olduğu haberlerin daha çok ilgi çekmesinden dolayı devamlılık öğesinin kullanımı gereklidir. Örneğin bir referandum sürecinde yapılan haberlerin birçok yeni gelişmesi ya da farklı yönü ortaya çıkar ve süreç sonrasındaki etkilerde sürekliliğinin bir göstergesidir.

Kompozisyon; gazetelerdeki sayfalarda yer alan haberlerin belirli oranlarda sayfalarda kontrast yaratması beklentisinden dolayı seçilmektedir. Bu açıdan haberlerin sayfada yerleştirilmesi ve değişik haberlerin haberleri okuyanların ilgisini canlı tutulması açısından farklılaşması gerekliliğinden kaynaklanmaktadır. Gündem haberlerinin yer aldığı bir gazete sayfasında hep aynı konudan bahsedilip aynı konularda haberlerin yer alması okuyucuyu körleştirerek ilgiyi azaltacaktır.

Sosyo-kültürel değerler: haberi alılmayan kitlenin sosyo-kültürel değerleri, haberi etkileyen öğeleri etkileyen önemli unsurlardandır. Konunun kolay bir şekilde anlaşılması izleyici kitle tarafından bilinir olması ile doğru orantılıdır.

Olumsuz olana yapılan gönderme; olumsuz olaylar genellikle okuyucu tarafından ilgiyle takip edilen konulardır. Bu açıdan bir haber içerisinde olumsuz olan unsurlar haberin seçiminde önemli bir rol oynamaktadır.

Kişilere yapılan göndermeler; haberin içerisindeki insan unsurunun haber ile özdeşleştirilerek, haberin kitleler tarafından daha kolay anlaşılırlığının oluşmasını sağlayan öğe olarak adlandırılabilir.

Bu bağlamda öncelikle oluşturulan kategorilere uygun olarak bir kodlama form ve cetveli oluşturulmuş, bu form ve cetvel 2 gün 30 politika haberi üzerinde ön denemeye tabi tutulmuştur. Ön demede kodlama formunun çalıştığı, kodlama cetveline ise kimi eklemeler yapılması gerektiği anlaşılmış ve eksiklikleri giderilmiştir. İradi olarak belirlenen örneklem, yine iradi olarak belirlenen tarih aralığında içerik çözümlemesi yöntemine tabi tutulmuş, kodlama formuna kodlamalar yapılmıştır. Kodlama formundan elde edilen veri seti SPSS 15.0

(Statistical Package for Social Sciences) paket programında analiz edilmiştir. Analiz kapsamında frekans tabloları, çapraz tablolar ile pasta grafiklerden yararlanılmış ve yorumlanmıştır.