Ġnternet Gazeteciliğinin Tarihçesi

Geleneksel gazetelerin teknolojinin ilerlemesi ve değişmesiyle, biçimlerinde meydana gelen değişmeler sonucu ilk başlarda, elektronik gazete kavramı ortaya çıkmaya başlamıştır. Elektronik gazete kavramının öncelikle televizyon üzerinde, “teletext” ile ortaya çıktığı görülmektedir. 1971 yılında İngiliz yayın kuruluşu BBC tarafından geliştirilen “teletext” , televizyon yayını ile birlikte haberler, spor, hava- yol durumu gibi konularda toplanan yazıların bilgisayara girilerek yüzlerce sayfadan oluşan teletext‟in televizyon vericisi ile yayımını kapsamaktadır. Toplanan haberler geleneksel gazetelerden farklı, ancak yine okumaya dayanan bir biçimde elektromanyetik dalgalarla yayınlanması ve elektronik olarak alınarak okunabilmesi, elektronik gazete kavramını ortaya çıkarmıştır (Gürcan, 1999: 18).

1960‟lı yılların ikinci yarınsından itibaren öncelikle ABD‟de ortaya çıkan, bilgisayarların birbirlerine bağlama ve bilgisayarlara arası iletişim sağlama çalışmaları sonucunda kurulan çeşitli ağlarda haber grupları ve tartışma ortamları yaratılmıştır. 1980‟lerde gelişen bilgisayar ağları ve 1990‟da bilgisayar ağlarının internet adı altında birleşmesi sonucunda ortaya çıkan internet olgusu, kitle

iletişiminde yepyeni bir çığır açmıştır. Birbirlerine telefon hatlarıyla bağlı bilgisayarlar aracılığıyla kurulan iletişim ortamına internet denilmektedir. İnternet, günümüzde hızla gelişen ve evlerdeki ya da iş yerlerindeki bilgisayarlar aracılığıyla dünyanın herhangi bir noktasındaki enformasyon ulaşma olanağı sunan bilgisayar haberleşme ağı olarak da ifade edilmektedir. İnternet ile gazeteciler, araştırmacılar, gereksinim duydukları bilgilere, masalarından kalkmadan, dünyanın hemen her noktasından ulaşabilme imkânı bulmaktadırlar. Bu nedenle internet sayesinde dünya çapında yaygın bir iletişim ortamı oluşmaktadır (Yüksel ve Gürcan, 2005: 201).

İnternet ile birlikte geleneksel iletişim araçlarına yeni bir araç daha katılarak iletişimin küreselleşmesini ülke sınırlarını ortadan kaldırarak özgür bir sanal dünyada her türlü fikir alışverişi, tartışma, haber iletimi, ürün tanıtımı ve reklam gibi faaliyetleri dünyanın dört bir yanındaki bilgisayar kullanıcılarına ulaştırabilmeyi sağlamıştır (Gürcan, 1999: 18-19).

Teknolojinin değişim hızındaki artış ve her gün daha da gelişmesinin sonucunda oluşan, geleneksel basılı gazetelerin alternatifi olan bilgisayar ortamında yayınlanmaya başlayan elektronik gazeteler; diğer bir değişle internet ile oluşan “sanal gazeteler” , toplumda, internete bağlı okur kitlesine, çoğu ücretsiz hizmet veren yeni nesil gazeteler olmuştur.

1995 yılında gazeteler internette yayın yapmaya başladılar. Amerika‟da The Washington Times, New York Times gibi gazeteler yayınlarını birebir internete aktardılar. Aynı yıl Avrupa‟da da International Herald Tribune ve Daily Mirror gibi gazeteler de sanal dünyaya giriş yaptı. İnternet gazeteleri ilk olarak ABD‟de sekiz büyük gazete (The Washington Post, Times, Mirror, Tribüne gibi) baskıya hazır gazete sayfalarını online olarak anında aktarmak amacıyla; Yeni Yüzyıl Yayım Ağı adıyla bir şirket kurarak haber yayıncılığında sanal dönemi örgütsel olarak başlatmışlardır. Bundan sonraki aşamada diğer ülkelerdeki gazeteler de (Der Spiegel, USA Today, China Business Journal gibi) internete girerek sanal versiyonlarını yayınlamaya başlamışlardır (Gürcan, 1999: 32).

Elektronik medya gerçeği karşısında dünyanın belli başlı gazeteleri de gerekli önlemleri alma ihtiyacı hissetmiştir. Amerika‟da gazeteler tüm haberlerini 24 saat süreyle, kişisel bilgisayarı başında oturan okurlarına sunabilmektedir. The Wall Street Journall, Financial Times gibi gazeteler internetteki sistemlerini çoktan oturtturmuşlar ve bu işten para kazanır duruma gelmişlerdir (Yedig ve Akman, 2002: 30).

İnternette yerini almış ilk Türkçe yayın, Aktüel dergisidir. 1995 yılında Boğaziçi Üniversitesi‟nin sunumcu bilgisayarları üzerinden, yine bu üniversitenin öğrencileri tarafından güncellenip dünyaya açılmıştır. 1996 yılında, Türkçe internette bir Aktüel dergisi, bir de Zaman vardı. Henüz internette olmayan gazetelerin açığını ise bu işin Türkiye‟deki tarihini yazacak olanların adını anmadan geçemeyecekleri “Xn” kapatıyordu. Xn‟in yayın kadrosu, her gün günlük gazeteleri tarıyor, bunlardan seçme haberler ile köşe yazarlarını internete taşıyordu. Bu haliyle çok ilgi çekmişti. 1997 yılında, Türkiye‟nin bütün büyük medya grupları internetteki yerlerini almaya başladı: Milliyet, Hürriyet, Sabah (Yedig ve Akman 2002: 15).

Temmuz 1995‟de yayına başlayan Aktüel Dergisinin internet üzerindeki arşivinde, 2 Ocak 1997‟den beri yayınlanan dergilere ulaşılabilmektedir. Leman Dergisi aynı yılın Ekim ayından online olurken, Zaman, 2 Aralık 1995 tarihinden itibaren gazetesindeki haberi ve köşe yazılarını başlıklar halinde internet üzerinden vermeye başladı. 31 Temmuz 1996 tarihinde ana sayfanın görünümünü değiştirerek, köşe, güncel, politika, dünya, ekonomi, spor, medya bölüm başlıkları oluşturuldu. Zaman Gazetesi, 7 Haziran 2000‟den beri çeşitli tasarımlarıyla yayın yapmaktadır. Gazetenin tamamını düzenli olarak online veren ilk günlük gazete ise Milliyet oldu. Milliyet 26 Kasım 1996‟da online yayına başladı. Hürriyet ve Sabah gazetelerinin internet ortamına geçiş tarihleri 1 Ocak 1997‟dir. Radikal Gazetesi‟nin online yayına başlama tarihi ise 28 Mart 1988‟dir. Cumhuriyet Gazetesi kuruluş yıldönümü olan7 Mayıs 1998 tarihinden itibaren online hizmet vermeye başladı. 11 Haziran 1999‟da “Tadilat Nedeniyle Kapalıyız” başlığıyla yayın yaşamına son veren Yeni Yüzyıl gazetesi ise Şubat 1998‟den itibaren internet ortamında yer aldı. Sabah grubunda Esquire 1 Ocak 1998, Cosmopolitan, Fastbreak, Gezi, Gurme, Outdoor, Para, PC

Magazine, Power, Sinema ve Top Sante1 Şubat 1998‟den itibaren online oldular (Erdinç, 2000: 25).

Türkiye‟deki internet haberciliği, internetin ortaya çıkışı ve gelişme dönemini kapsayan 1995-2000 yılları arasındaki dönemdir. Bu dönemde, internet henüz yeni gelişmekte olduğundan ve gazeteler arasında yeni tanındığından dolayı, haber sitelerinin sayısı kısıtlı kalmıştır. Hatta bu dönemde, haber sitesi olarak tanımlanan sitelerin, basılı gazete yayımlayan kuruluşlara ait olan ve basılı gazetenin sanal ortamdaki kopyası olarak tanımlanabilecek siteleridir. Gerçek anlamda internet haberciliğinden bahsedilebilecek 2000 yılı ve sonrası dönemdir. 2000 yılı başlarında, Türkiye‟de yaşanan ekonomik kriz medya sektörünü de derinden etkilemiş ve o dönemde, bu sektörün değişik pozisyonlarından 4 bin kişinin işsiz kaldığı gündeme gelmiştir. İşsiz kalan ve mesleği gazetecilik olan çok sayıda gazeteci, fazla bir yatırım gerektirmeyen internet gazeteciliğini, mesleki deneyimlerini yansıtabilmek ve kendi sınırlı imkânları ile seslerini duyurabilecekleri yeni bir alan olarak görmüşlerdir (Gürcan, 2005: 41).

Ayrıca, yalnızca internet üzerinden yayın yapan haber portalları da devreye girmeye başlamıştır. İnsanların bilgiye ve habere olan ihtiyaçları, insanların habere olan merakı sebebiyle asıl işi habercilik olmayan arama motorları dahil, birçok internet sitesi haber kanalları oluşturmuşlardır.

Geleneksel gazetelerin kağıt, baskı ve dağıtım giderleri ile televizyonun donanım ve frekans giderleri nedeniyle, habercilik 21. yüzyılda internet yayınlarında daha etkin olarak gerçekleştirilecek gibi görünmektedir. Televizyonların da yeni teknolojilerle beraber etkileşimli hale gelerek, daha farklı olanaklar sunması beklenmektedir (Gürcan 1999: 36). Bugün itibariyle internet üzerinden yayın yapan gazetelerin sayısı, Basın-Yayın ve Enformasyon Genel Müdürlüğü (BYEGM) verilerine göre, yaygın basın kuruluşlarına ait 33, yerel gazetelere ait 272 olmak üzere toplam 305 adet internet gazetesi yayın yapmaktadır (http://www.byegm.gov.tr/basinaerisim.aspx?Id=1). Bu anlamda internet üzerinde yine sanal gazetecilik yapmakta olan diğer kuruluşlar olarak, haber ajansları ve TV kanallarını saymak gerekmektedir. Türkiye‟de internet üzerinden sanal gazetecilik

yapan haber ajanslarının sayısı, BYEGM verilerine göre, 16 adettir (http://www.byegm.gov.tr/TURKBASINI/ajanslar-turkce.htm). İnternet üzerinden sanal gazetecilik yapan TV kanalarının sayısı ise, 30 adet olarak yer almıştır (http://www.byegm.gov.tr/TURKBASINI/TV-turkce.htm). Günümüzde gelişen teknolojiyle birlikte birçok kitle iletişim aracı mobil telefonlardan da haber yayını yapmaya başlamıştır.