Verilerin Değerlendirilmesi

Araştırmada elde edilen verilerin istatistiki analizi için SPSS 16 programı kullanılmıştır.

Analizler frekans, sayı, yüzde, ortalama ve standart sapma, One Way Anova ve Student t testi ile değerlendirilmiştir. Varyans analizi sonucu gruplar arasındaki fark önemli bulunduğundan hangi grup ya da grupların farklı olduğunu incelemede Tukey’s HSD analizi kullanılmıştır (Özdamar, 2003).

4. BULGULAR

Araştırmaya katılan kadınların yaş ortalaması 26. 25±6. 30 (min 17, max 48), eşlerinin yaş ortalaması 29. 94 ±6. 80 (min 17 max 55) ve evlilik süreleri ortalama 19. 66±4. 23 yıl (min 1 max 41) idi. Katılımcıların % 46. 2’sinin ilköğretim mezunu olduğu, % 88’inin ev hanımı olduğu, % 53. 4’ünün gelir durumunu orta düzeyde olarak ifade ettiği, % 93. 7’sinin sosyal güvencesinin olduğu, eşlerinin %50. 3’ünün ilköğretim mezunu olduğu ve eşlerin % 74. 9’unun çalıştığı belirlenmiştir (Tablo 1).

Kadınlar doğum eyleminde uygulanan girişimler açısından değerlendirildiğinde;

% 58. 6’ sına lavman, % 42. 9’una amniyotomi, % 36. 6’sına indüksiyon, % 75.

4’üne epizyotomi, % 58. 1’ine fundal basınç yapıldığı ve % 17. 3’ üne vakum uygulandığı saptanmıştır.

Tablo 2’de katılımcıların normal doğumda anne memnuniyeti ölçeğine (NDAMÖ) ilişkin bulgular yer almaktadır. Katılımcıların NDAMÖ toplam puanının 146.

60 ± 26. 91 olduğu görülmüştür. Araştırmadan elde edilen NDAMÖ puan ortalaması ölçek kestirim puanı olan 150. 5’ ten küçük olup annelerin memnuniyet düzeylerinin düşük olduğu görülmüştür.

Katılımcıların sosyo-demografik özelliklerine göre NDAMÖ toplam puan ve alt boyutları karşılaştırıldığında; yaşları, çalışma durumları ve sosyal güvence varlığı ile NDAMÖ toplam puan ve alt boyutları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık olmadığı belirlenmiştir (p>0. 05). Katılımcılar eğitim düzeyine göre karşılaştırıldığında; eğitim düzeyi ve NDAMÖ toplam, sağlık ekibini algılayışı, mahremiyete saygı ve beklentilerin karşılanması alt boyutları arasında anlamlı fark olduğu belirlenmiştir (p<0. 05). Farklılığın nereden kaynaklandığını belirlemek amacı ile ileri analiz yapıldığında; okuryazar olmayanlarla okuryazar olanlar ve ilköğretim mezunu olanlar arasında anlamlı fark saptanmıştır (p<0. 05), ilköğretim mezunu olanların memnuniyet düzeyleri daha yüksektir. Katılımcıların ekonomik durumlarına göre karşılaştırıldıklarında, ekonomik durum ve NDAMÖ toplam, sağlık ekibini algılayışı, doğum eyleminde hemşirelik bakımı, kararlara katılım ve bilgilendirme, mahremiyete saygı ve beklentilerin karşılanması alt boyutları arasında anlamlı fark olduğu belirlenmiştir (p<0. 05). Eşlerin yaşlarına göre NDAMÖ toplam puan ve alt boyutları karşılaştırıldığında; eşlerin yaşları ile yalnızca kararlara katılım ve bilgilendirme alt boyutu arasında anlamlı fark olduğu

görülmüştür (p<0. 05). İleri analiz yapıldığında farkın 26-30 yaş grubundan kaynaklandığı saptanmıştır. Bu yaş grubundaki eşlerin kararlara katılım ve bilgilendirme alt boyutu puanı daha yüksek bulunmuştur. Eşin eğitim düzeyine göre ölçek toplam ve sağlık ekibini algılayışı, mahremiyete saygı, kararlara katılım ve bilgilendirme alt boyutu arasında anlamlı fark olduğu görülmüştür (p<0. 05).

Eşlerin eğitim düzeyi arttıkça bu boyutlardaki memnuniyet ortalamaları artmıştır.

Eşin çalışma durumuna göre doğumdaki anne memnuniyeti karşılaştırıldığında;

ölçek toplam puanı, sağlık ekibini algılayışı, mahremiyete saygı, beklentilerin karşılanması ve bebekle tanışma alt boyutlarında eşin çalışma durumuna göre anlamlı farklılık olduğu belirlenmiştir. Eşleri çalışan kadınların memnuniyet düzeylerinin daha yüksek olduğu tespit edilmiştir (Tablo 3).

Katılımcıların NDAMÖ toplam ve alt boyut puanları doğum eyleminde uygulanan lavman, amniyotomi, indüksiyon, fundal basınç, epizyotomi ve vakum gibi girişimlere göre karşılaştırıldığında; fundal basınç ve vakum uygulaması ile memnuniyet düzeyleri arasında fark olmadığı belirlenmiştir (p>0. 05). Lavman yapılma durumuna göre ölçek toplam, postpartum bakım, mahremiyete saygı, beklentilerin karşılanması, bebekle tanışma alt boyutları arasında anlamlı fark olduğu görülmüştür (p<0. 05). Lavman yapılmayan katılımcıların memnuniyet düzeylerinin daha yüksek olduğu belirlenmiştir. Amniyotomi yapılmasına göre ölçeğin sağlık ekibini algılayışı, mahremiyete saygı alt boyutları arasında anlamlı fark olduğu (p<0. 05) ve bilmiyorum diyenlere göre doktor açtı diyenlerin memnuniyet düzeylerinin daha yüksek olduğu görülmüştür. İndüksiyon uygulanmasına göre ölçeğin sadece hastane odası alt boyutu puan ortalamasında anlamlı fark olduğu belirlenmiştir. İndüksiyon uygulanıp uygulanmadığını bilmeyenlerin alt boyut puanının daha yüksek olduğu saptanmıştır. Epizyotomi uygulanma durumuna göre katılımcıların memnuniyet düzeyleri değerlendirildiğinde ölçeğin sağlık ekibini algılayışı, mahremiyete saygı alt boyutları arasında anlamlı fark olduğu (p<0. 05) ve epizyotomi uygulanan katılımcıların memnuniyet düzeylerinin daha yüksek olduğu görülmüştür.

Tablo 1. Katılımcıların Sosyo-demografik Özelliklerine İlişkin Bulgular

Tablo 2. Katılımcıların Normal Doğumda Anne Memnuniyeti Ölçeği Alt Boyut ve Toplam Puan Ortalamalarına İlişkin Bulgular

Değişkenler Ort ± SD Min Max

Sağlık Ekibini Algılayışı 13. 86 ± 4. 53 4 20

Doğum Eyleminde Hemşirelik Bakımı 7. 09 ± 2. 31 2 10

Rahatlatma 11. 20 ± 3. 96 4 20

Kararlara Katılım ve Bilgilendirme 28. 27 ± 7. 40 8 40

Bebekle Tanışma 9. 54 ± 4. 07 3 15

Postpartum Bakım 19. 98 ± 5. 61 6 37

Hastane Odası 13. 95 ± 5. 73 4 70

Hastane Olanakları 10. 10 ± 2. 96 3 15

Mahremiyete Saygı 15. 68 ± 3. 44 7 20

Beklentilerin Karşılanması 16. 93 ± 3. 88 6 25

Toplam 146. 60 ± 26. 91 68 239

Tablo 3. Katılımcıların Sosyo-Demografik Özellikleri ve Normal Doğumda Anne Memnuniyetini Değerlendirme Ölçeği Arasındaki İlişkiye Yönelik Bulgular

Değişkenler

Sağlık Ekibini Algılayışı Doğum Eyleminde Hemşir

elik BakımıRahatlatma Kararlara Katılım ve Bilgilendirme Bebekle Tanışma Postpartum Bakım Hastane Odası Hastane Olanakları Mahremiyete Saygı Beklentilerin Karşılanması

Toplam Ort ± SDOrt ± SDOrt ± SDOrt ± SDOrt ± SDOrt ± SDOrt ± SDOrt ± SDOrt ± SDOrt ± SDOrt ± SD Yaş 20 yaş ve ↓14. 97±4. 257,29±2,2411,76±3,8028,68±8,269,63±4,3919,82±6,0113,79±4,2310,18±3,0216,05±3,8917,68±3,47149,87±26,73 21-25 yaş14. 06±4. 767,19±2,3611,24±3,8728,54±7,749,31±4,1720,18±6,0514,01±4,1510,51±3,2915,40±3,6017,12±4,50147,57±29,33 26-30 yaş12. 85±4. 706,76±2,1811,07±3,8827,30± 6,709,52±3,9319,93±5,3813,41±3,609,72±2,3816,04±2,9016,28±3,36142,89±22,42 31-35 yaş13. 63±4. 027,25±2,1110,67±4,6928,25±5,769,33±3,5119,92±4,5212,50±4,359,33±2,8615,00±3,7416,42±3,52142,29±21,31 36 ve ↑13. 69±4. 316,94±2,9910,94±4,1228,94±8,5110,63±4,3819,75±5,5317,75±14,4210,50±3,0515,88±2,7516,94±3,90151,94±35,86 p=0. 311p=0. 823p=0. 859p=0. 894p=0. 843p=0. 997p>0. 05p=0. 059p=0. 416p=0,672p=0. 513

Eğitim Okur

-yazar değil14,20±4,147,43±2,2910,74±3,6828,43±7,859,41±4,2120,83±5,6614,28±3,9210,52±2,9316,20±3,5617,91±3,84149,96±28,49 Okur-yazar11,08±4,277,14±1,5810,78±3,6526,42±6,408,08±3,2419,03±4,3112,22±3,389,42±2,2913,19±2,8715,72±2,48133,08±17,97 İlköğretim14,76±4,536,89±2,5211,30±4,3128,98±7,559,86±4,1619,83±6,1014,36±7,3410,35±3,1016,41±3,1517,13±4,08149,86±27,06 Lise ve ↑14,14±4,217,14±2,4912,57±3,4528,10±7,3410,95±4,1620,38±5,4114,43±4,039,33±3,3015,71±3,5316,00±4,53148,76±29,93 p=0. 000p=0. 633p=0. 311p=0. 380p=0. 051p=0. 526p=0. 259p=0. 181p=0. 000p=0. 047p=0. 010

Çalışma Durumu Çalışmıyor

14,07±4,517,15±2,2811,10±3,9428,38±7,469,73±4,1320,13±5,5414,04±5,9210,12±3,0115,77±3,4716,89±3,81147,37±26,46 Çalışıyor12,39±4,526,70±2,5311,96±4,1627,48±7,058,13±3,3318,91±6,1413,30±4,0610,00±2,6914,96±3,2517,17±4,38141,00±30,01 p=0. 818p=0. 264p=0. 878p=0. 660p=0. 007p=0. 648p=0. 827p=0. 280p=0. 506p=0. 772p=0. 652

Ekonomik Durum Muhtaç durumda

11,08±4,315,46±2,7511,08±3,9224,15±9,568,54±3,9917,15±6,3012,69±5,269,23±3,4114,77±3,0316,54±3,84130,69±31,10 Ancak geçinebiliyor13,17±4,657,11±2,0511,27±3,6926,89±7,479,43±3,8119,21±4,9312,75±3,839,51±2,9015,22±3,7116,14±3,83140,70±24,05 Orta 14,29±4,407,14±2,3711,21±4,1729,28±6,929,52±4,0820,61±5,6814,62±6,8010,41±2,9215,71±3,3117,07±3,80149,85±26,95 İyi16,62±3,428,31±1,7911,00±4,0631,08±6,2711,23±5,1821,62±6,6515,77±3,0811,46±2,6018,54±2,1020,00±3,46165,62±21,43 p=0. 006p=0. 016p=0. 996p=0. 018p=0. 383p=0. 075p=0. 106p=0. 057p=0. 011p=0. 011p=0. 001 Sosyal Güvence Var13,91±4,537,09±2,3011,17±4,0028,36±7,419,56±4,0620,15±5,6113,94±5,8910,21±2,9315,68±3,4817,0±3,861

147,07±27. 22

Yok13,17±4,807,17±2,5111,75±3,4926,83±7,539,25±4,3917,42±5,1914,08±2,398,58±3,1415,58±2,9015,75±4,15

139,58±21. 51

p=0. 558p=0. 931p=0. 173p=0. 957p=0. 528p=0. 966p=0. 224p=0. 924p=0. 266p=0. 946p=0. 434 Eşin Yaşı 20 yaş ve ↓14,25±4,997,25±2,4511,75±2,6628,83±8,178,17±4,8019,33±6,5214,92±4,3510,92±3,2015,75±3,8818,42±3,05149,58±34,10 21-25 yaş13,93±4,387,02±2,2811,09±3,8726,75±8,049,95±4,0719,20±5,7413,4±3,63310,07±2,9215,48±3,6516,11±4,09143,05±24,73 26-30 yaş14,69±4,267,22±2,3411,17±3,7230,46±6,419,51±4,1720,93±4,8614,17±4,2310,37±3,2015,93±3,4617,61±3,93152,07±25,22 31-35 yaş12,71±4,987,00±2,0611,29±4,6426,38±6,909,19±3,8019,79±6,5112,81±4,019,86±2,5515,62±3,3416,55±3,64141,19±24,10 36 ve ↑13,62±4,397,03±2,6311,12±4,1628,56±7,829,97±4,0519,79±5,2515,29±10,469,71±3,0815,53±3,2816,74±3,89147,35±32,15 p=0. 302p=0. 985p=0. 990p=0. 041p=0. 647p=0. 599p=0. 366p=0. 686p=0. 969p=0. 198p=0. 281

Eşin Eğitimi Okur

-yazar değil12,60±4,416,72±2,4910,40±2,9327,12±8,399,48±3,8520,84±4,5613,56±4,249,88±2,7114,80±3,4116,36±4,13141,76±25,99 Okur-yazar10,88±4,356,71±1,8910,00±3,1925,38±6,328,50±3,6418,71±4,7512,00±3,439,21±2,5013,71±2,8516,15±2,48131,24±20,65 İlköğretim14,94±4,007,39±2,1311,67±4,3529,39±7,049,66±4,0019,45±5,6114,52±6,8910,27±3,1116,39±3,3717,56±4,18151,22±25,84 Lise ve ↑14,69±4,836,94±2,8911,67±3,9928,81±8,0210,25±4,7322,00±6,5514,53±4,5610,67±3,0416,25±3,4516,36±3,81152,17±30,29 p=0. 000p=0. 351p=0. 113p=0. 042p=0. 337p=0. 048p=0. 146p=0. 183p=0. 000p=0. 154p=0. 001

Eşin Çalışma Durumu Çalışıyor

11,71±4,176,94±1,9010,58±3,6127,06±5,568,23±3,3019,13±4,2014,27±8,9310,04±2,5313,50±3,1216,17±3,34137,63±24,93 Çalışmıyor14,59±4,437,15±2,4311,41±4,0728,67±7,909,98±4,2220,27±6,0013,84±4,1710,13±3,1016,41±3,2417,18±4,02

149,62±26. 96

p=0. 03p=0. 220p=0. 135p=0. 010p=0. 001p=0. 005p=0. 427p=0. 092p=0. 002p=0. 003p=0. 005

5. TARTIŞMA

Hayatın vazgeçilmezi olan sağlık hizmetinin kalite belirleyicisi, hizmet alıcıların yani hastaların memnuniyet ve beklentileridir. Araştırmamızda, katılımcıların normal doğumda memnuniyet düzeylerinin düşük olduğu belirlenmiştir. Bozkurt’un (2013) ve Apay ve ark.’nın (2011) normal doğumda ve sezaryen doğumda anne memnuniyetinin belirlenmesi amacı ile yaptığı çalışmalarda normal doğum yapanların memnuniyet düzeyleri sırası ile 114,70±12,21 136,85±14,14 olarak belirlenmiştir. Çalışmamızla benzerlik göstermekle birlikte normal doğumda memnuniyet oranlarının daha düşük olduğu görülmüştür.

Araştırmamızda, katılımcıların eğitim düzeyinin memnuniyet düzeyini olumlu etkilediği, ölçeğin sağlık ekibini algılayış, mahremiyete saygı ve beklentilerin karşılanması alt boyutları açısından anlamlı fark olduğu görülmüştür. Okur–

yazar olmayan kişilerin sağlık profesyonellerinin paternalist yaklaşımını kabul etmeleri nedeni ile olduğu düşünülebilinir. Anket uyguladığımız hastaların demografik bilgilerinden yola çıkarak elde ettiğimiz sonuçlarda benzer konulu araştırmalarda ise; Ankara Üniversitesi’nde yapılan hasta memnuniyeti değerlendirmesinde eğitim düzeyi arttıkça memnuniyetsizliklerin de arttığı (Sarp ve Tükel, 1999), Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde yapılan başka bir çalışmada ise eğitim düzeyinin memnuniyeti etkilemediği (Önsüz ve ark. 2008) sonuçlarına varılmıştır. Bulgulardan da anlaşılacağı üzere, anket uygulanan hastalarda eğitim ve bilinç düzeyi arttıkça memnuniyet artmaktadır. Hastayı bilgilendirmenin hasta memnuniyeti üzerinde olumlu etkisi olduğu çeşitli araştırmalarda (Önsüz ve ark. 2008) gösterilmiştir ve memnuniyet düzeyinin yüksek olmasının hastalarda tedavinin başarısını daha da yükselteceği düşünülmektedir.

Bozkurt’un (2013) yapmış olduğu yüksek lisans tez çalışmasında, lohusaların ekonomik durumu ile sağlık ekibini algılayışı, doğum eyleminde hemşirelik bakımı ve postpartum bakımdan memnuniyeti arasında anlamlı fark bulunmuştur. Çalışma sonuçlarımız Bozkurt’un çalışması ile benzerdir.

Literatürde çoğu kadının anne ve bebek sağlığı için ciddi bir sorun oluşmadığı sürece doğumu hızlandırmak veya kolaylaştırmak amacıyla

yapılan indüksiyon (oksitosin uygulaması), amniyotomi, vakum, sezaryen vb.

tıbbi girişimlerin yapılmasını istemediği ifade edilmektedir. Çalışmamızda hastalara doğum eylemi sırasında amniyotomi, epizyotomi, lavman vb. çeşitli girişimler yapıldığı görülmekte olup yapılan girişimlere bağlı olarak hastaların memnuniyet düzeyleri azalmaktadır. Yapılan çalışmalarda da hastalara doğum eylemi sırasında yapılan müdahalelerin artmasına bağlı olarak memnuniyet düzeylerinin azaldığı görülmektedir (Ashalatha ve ark. 2005, Bozkurt Ş.

2013).

6. SONUÇ

Araştırma sonucunda, katılımcıların kendi ve eşlerinin eğitim düzeylerinin, ekonomik durumlarının, eşin yaşının ve eşin çalışma durumunun kadınların memnuniyet düzeylerini etkilediği görülmüştür. Doğum eylemi sırasında yapılan girişimlere yönelik; lavman uygulanması durumunda memnuniyet oranlarının düştüğü, epizyotomi açıldığı durumda ise memnuniyetin arttığı saptanmıştır. Çalışmanın sonucunda katılımcıların memnuniyet düzeylerinin düşük olduğu belirlenmiştir. Yükselen sezaryen oranlarını düşürmek için ebelere önemli görevler düşmektedir. Normal doğum sırasında kadının-çiftin desteklenmesi ve gereksiz müdahalelerden kaçınılması doğumda anne memnuniyetinin yükselmesine olumlu katkı sağlayacaktır.

KAYNAKÇA

• Akdur, Recep. (1999). Türkiye’de Sağlık Hizmetleri ve Avrupa Topluluğu Ülkeleri İle Kıyaslanması Ankara.

• Apay, Serap Ejder- Kanbur, Ayla- Aksakallı, Merve- Pasinlioğlu, Türkan, (2011). Doğum Şekline Göre Lohusaların Doğumda Memnuniyet Düzeylerinin Karşılaştırılması. I. Uluslararası & II. Ulusal Ebelik Kongresi, 13-16 Ekim 2011, Sayfa 113. Safranbolu.

• Ashalatha, Shetty- Burt, Rhona- Rice Pat- Templeton, Allan, (2005). Women‟s perceptions, expectation and satisfaction with induced labour- A questionnaire-based study. Europeon Journal of Obstetrics&Gynecology and Reproductive Biology, 123, sayfa 56-61.

• Bozkurt, Şadiye. (2013). Normal Doğumda ve Sezaryen Doğumda Anne Memnuniyetinin Değerlendirilmesi, Yuksek Lisans Tezi, İstanbul Ünv. Sağlık Bilimleri Enstitüsü.

• Erdem, Ramazan- Rahman, Süheyla- Avcı, Levent- Demirel, Bülent- Köseoglu, Seda- Fırat, Gülhan- Kesici, Tuğba- Kırmızıgül, Şule- Üzel, Seda- Kubat, Cemile (2008). Hasta Memnuniyetinin Hasta Bağlılığı Üzerine Etkisi. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 31, sayfa 95-110.

• Ezeanochie, Michael- Olaqbuji, Biodun- Ande, Adedapo. (2013). Women‟s concerns and satisfaction with induced labour at term in a Nigerian population.

Niger Postgrad Med. 20, sayfa 1-4.

• Gülmez, Mustafa. (2005). Sağlık Hizmetlerinde Memnuniyet Ölçümü ve Cumhuriyet Üniversitesi Araştırma Hastanesi’nde Ayakta Tedavi Gören Hastalara Yönelik Bir Uygulama, C. Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt 6, Sayı 2.

• Güngör, İlkay. (2009). Doğumda Anne Memnuniyetinin Değerlendirme Ölçeğinin Geliştirilmesi. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Ünv. Sağlık Bilimleri Fakültesi

• Kaya, Ayla. (2011). Sezaryen Doğum Sonu Serviste Yatan Annelerin Aldıkları Hemşirelik Bakımı İle İlgili Memnuniyet Düzeylerinin Belirlenmesi, Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Hemşirelik Anabilim Dalı.

• Önsüz, Muhammet Fatih- Topuzoğlu,- Ahmet- Cöbek, Utku Can- Ertürk, Sercan- Yılmaz, Fatma- Birol Selim. (2006). İstanbul’da Bir Tıp Fakültesi Hastanesinde Yatan Hastaların Memnuniyet Düzeyi. Marmara Medical Journal, 21 (1), sayfa 33-49.

• Özdamar, Kazım. (2003). SPSS ile Bioistatistik, Kaan Yayıncılık, Eskişehir.

• Papatya, Gulcan- Papatya, Nurhan- Hamşıoğlu, A. Buğra. (2012). Sağlık İşletmelerinde Algılanan Hizmet Kalitesi ve Hasta Memnuniyeti, İki Özel Hastanede Karşılaştırmalı Bir Araştırma, Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, cilt 2, sayı 1 sayfa 87-108.

• Pınar, Gül- Doğan, Nevin- Algıer, Lale- Kaya, Necibe- Çakmak, Filiz. (2009).

Annelerin Doğum Sonu Konforunu Etkileyen Faktörler, Dicle Tıp Dergisi. Cilt 36, No 3, sayfa 184-190.

• Sağlık Bakanlığı. (2006). Sağlık Hizmetleri Memnuniyet Araştırması, Ankara.

• Özer, Ali- Çakıl, Enver. (2007). Sağlık, Hizmetlerinde Hasta Memnuniyetini Etkileyen Faktörler, Tıp Araştırmaları Dergisi, Sayfa 140-143.

• Taşkın, Lale. (2011). Doğum ve Kadın Sağlığı Hemşireliği, 10. Baskı. Ankara.

• Tükel, Burhan- Acuner, Ahmet Münir - Önder, Ömer Rıfkı - Üzgül, Arzu, (2004)

"Ankara Üniversitesi İbn-i Sina Hastanesi’nde Yatan Hasta Memnuniyeti", Ankara üniversitesi Tıp Fakültesi Mecmuası, 57 (4), sayfa 215-214. 147-151

• Uzun, Ertan- Güney, Mehmet- Oral, Baha- Özsoy, Mesut- Mungan, Tamer. (2006).

Kadın Hastalıkları ve Doğum Servisi: Verilen Hizmetlerle İlgili Hasta Memnuniyeti ve Etki Eden Faktörler. Türk Jinekoloji ve Obstetrik Derneği Dergisi, 3 (3), sayfa 167-171

• Yaşa, Eda. (2012). Sağlık Sektöründe Hizmet Kalitesi, Müşteri Memnuniyeti ve Bağlılık İlişkisi: Devlet Özel ve Üniversite Hastaneleri Karşılaştırması, Doktora Tezi, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı.

• Yerebakan, Metin. (2000). Özel Hastaneler Araştırması Mevcut Durum, Sorunlar ve Çözüm Önerileri, İstanbul: İstanbul Ticaret Odası Yayın No:2000-26.

• Zaim, Halil- Tarım, Mehveş. (2010). Hasta Memnuniyeti: Kamu Hastaneleri Üzerine Bir Alan Araştırması, Sosyal Siyasal Konferansları, sayı 59, sayfa 1-24.

Sağlık Bakım Kalitesinin Geliştirilmesi Açısından