Elde edilen veriler, SPSS 21.0 istatistik programı ile, besin tüketim formları ise Beslenme Bilgi Sistemi (Bebis) programı kullanılarak değerlendirilmiştir. İlgili istatistiksel yöntemler kullanılarak analiz edilmiş, farklı değişkenler kullanılarak karşılaştırmalar yapılmıştır.
Besin tüketim formlarında yer alan, çocukların tükettikleri tüm yemeklerin içerdiği besin maddelerinin ölçüleri, gram olarak ayrı ayrı araştırmacı tarafından standart yemek reçetelerinden yararlanılarak belirlenmiştir. Analize hazır olan besin miktarları Bebis programına girilmiş ve her bir çocuğun hangi besin öğesinden ne miktarda aldığı hesaplanmıştır.
Araştırmada iki gruplu değişkenlerin ölçüm değerleri açısından karşılaştırılmasında Mann Whitney U (MWU) testi kullanılmıştır. Bu test normal dağılım göstermeyen iki bağımsız grup olması durumunda kullanılmaktadır. İlk olarak verilerin normal dağılım gösterip göstermediğine bakılmaktadır. Bu araştırmada veriler normal dağılım göstermediği için bu test kullanılmıştır. Diğer bir konu çalışmanın verileri normal dağılımı olmayan verilerdir. Demir, kalsiyum vb. değişkenlik gösteren verilerdir. Aynı şekilde yaş, eğitim durumu vb. de değişkenlik gösteren verilerdir. MWU testi grupların ortanca değerlerini karşılaştırır. Sürekli değişkenlerin, iki grup içerisinde değerlerini sıralı hale dönüştürür. Böylece iki grup arasında sıralamanın farklı olup olmadığını değerlendirir. Ebeveynlerin eğitim durumuna göre yiyecek satın alma ve çocukların beslenme alışkanlıklarının farklılık gösterip göstermediği de Khi_kare (X2) testi ile analiz edilmiştir.
Ebeveynler soruları yanıtlarken birden fazla seçenek işaretlediklerinden dolayı sonuç her zaman 200 olmamaktadır. Bu durum ilgili tabloların altında belirtilmiştir.
BÖLÜM 4
ARAŞTIRMA BULGULARI VE TARTIŞMA
Okul öncesi çocuklarının günlük besin öğelerinin karşılanma durumlarının saptanması amacıyla yapılan bu çalışmadan elde edilen bulgular aşağıda sunulmuştur. Araştırmaya katılan ebeveynlerin demografik bilgilerine göre dağılımları Tablo 6’da gösterilmiştir.
Tablo 6. Ebeveynlerin Demografik Bilgilerine Göre Dağılımları
n %
Soruları cevaplayan Anne 172 86.0
Anne-Baba 28 14.0 Yaş 27 yaş ve altı 22 11.6 28-30 yaş 43 22.6 31-33 yaş 50 26.3 34-36 yaş 43 22.6 37 yaş ve üstü 32 16.8 Çocuk Sayısı 1 çocuk 76 38.4 2 çocuk 94 47.5 3 çocuk 28 14.1
Gelir getiren herhangi bir işte çalışma
Evet 91 46.4
Hayır 105 53.6
Günde kaç saat çalıştığı 8 saat ve altı 57 65.5 9 saat ve üstü 30 34.5 Eğitim durumu Ortaöğretim ve altı 104 53.9 Üniversite ve üstü 89 46.1 Eşin eğitim durumu Ortaöğretim ve altı 98 51.9 Üniversite ve üstü 91 48.1 Beslenme ile ilgili bilgilerini
nereden edindiği* Yazılı ve görsel basından 142 71.0
Kitaplardan 41 20.5
Kurs vb eğitim alarak 7 3.5 Okul dönemimden 28 14.0 *Ebeveynler birden fazla seçenek işaretlemişlerdir. % = ∑
Veri toplama araçlarını cevaplayanların % 86.0’ı çocuğun annesidir. Katılımcıların % 26.3’ü 31-33 yaş aralığında ve % 47.5’inin 2 çocuğu bulunmaktadır. Katılımcıların % 53.6’sı gelir getiren herhangi bir işte çalışmazken, çalışanların % 65.5’i günde 8 ve daha az süre çalışmaktadır. Yapılan araştırmaya katılanların % 53.9’unun kendisi, % 51.9’unun ise eşi ortaöğretim ya da ilköğretim mezunudur. Beslenme ile ilgili bilgi edinme seçenekleri arasında en yaygın olanı % 71.0 ile yazılı ve görsel basın araçlarıdır.
Soysal (1979)’ın ev kadınlarının beslenme bilgisini belirlemek amacıyla Ankara’da oturan 352 kadın üzerinde yaptığı araştırmada beslenme ile ilgili bilgileri edinmede kitle haberleşme araçlarından en çok radyo, televizyon ve gazetenin kullanıldığını belirlemiştir.
Gündüz (2001), Kayseri ili merkez Fuar Sağlık Ocağı bölgesinde yaşayan 15-49 yaş grubu 500 evli kadın üzerinde beslenme ve sağlık konusundaki bilgi düzeylerini ve etkileyen
faktörleri belirlemek amacıyla yaptığı çalışmada; kadınların % 57.2’sinin ilkokul, % 19.6’sının lise ve üzeri, % 16.5’inin ortaokul mezunu olduğunu, % 6.6’sının ise ilkokul
eğitimi almadığını saptamıştır. Kadınların % 69.5’inin beslenme ve sağlık konularındaki bilgilerini televizyondan, % 22.5’inin yakınları ve komşularından, % 15.8’inin ebe ve hemşirelerden % 14.4’ünün doktorlardan, % 13.7’sinin okuldan, % 12.5’inin kitaplardan, % 11.8’inin gazetelerden, % 3.3’ünün ise halk eğitim merkezlerinden edindikleri saptanmıştır.
Koçak (2005), kadınlar üzerinde yaptığı yiyecek hazırlama pişirme ve saklama uygulamaları adlı çalışmasında kadınların % 90.7’sinin yazılı ve sözlü basın dışında başka birinden beslenme konuları hakkında bilgi almadıkları, % 9.3’ünün ise bilgi aldıkları görülmektedir.
Yapılan bu çalışmaların tamamında, yazılı ve görsel yayın araçlarından beslenme bilgilerini edinme durumu bu çalışmanın bulguları ile paralellik göstermektedir.
Araştırmaya katılanların gıda alışveriş özelliklerine göre dağılımları Tablo 7’de sunulmuştur.
Tablo 7. Ebeveynlerin Gıda Alışveriş Özelliklerine Göre Dağılımları
Sorular n %
Ambalajlı ürün satın alırken dikkat edilen 1.unsur
Markası 101 54.0
Üretim ve tüketim tarihi 71 38.0
İçindekiler 12 6.4
Besin etiketi 3 1.6
Ambalajlı ürün satın alırken dikkat edilen 2. unsur
Markası 19 11.4
Üretim ve tüketim tarihi 95 56.9
İçindekiler 41 24.6
Besin etiketi 9 5.4
Fiyatı 3 1.8
Ambalajlı ürün satın alırken dikkat edilen 3. unsur
Markası 11 7.9
Üretim ve tüketim tarihi 9 6.4
İçindekiler 68 48.6
Besin etiketi 23 16.4
Fiyatı 27 19.3
Tüketici danışma hattı (175) 2 1.4 Sebze ve meyve satın alırken
dikkat edilenler* Tazeliği 193 96.5 Görüntüsü 38 19.0 Rengi 20 10.0 Zedelenmemiş olması 30 15.0 Büyüklüğü 5 2.5 Gıda alışverişlerini
Her zaman çocukları ile birlikte yapar 121 60.8 Çok nadir çocukları ile birlikte yapar 75 37.7 Hiç çocukları ile birlikte yapmaz 3 1.5 Gıda alışverişi yaparken
mevsimi olmayan ürünler satın
Alır 108 54.3
Almaz 91 45.7
*Ebeveynler birden fazla seçenek işaretlemişlerdir. % = ∑
Katılımcıların ambalajlı ürün satın alırken dikkat ettikleri konular incelendiğinde dikkat edilen 1.unsurun ürünün markası (% 54.0), 2. unsurun üretim ve tüketim tarihi (% 56.9), 3. unsurun ürünün içindekiler (% 48.6) olduğu görülmüştür.
Yiyecek alışverişinde sebze ve meyve satın alınırken dikkat edilen hususlar incelendiğinde çoğunlukla (% 96.5) tazeliğine dikkat edildiği belirlenmiştir. Araştırmaya katılanların yarıdan fazlasının (% 60.8) her zaman gıda alışverişlerini çocuklarıyla yaptığı ve gıda alışverişi yaparken mevsimi olmayan ürünleri de satın aldıkları saptanmıştır (% 54.3).
Soysal (1979)’ın, ev kadınlarının beslenme bilgisini belirlemek amacıyla Ankara’da oturan
% 59.9’unun orta derecede, % 18.8’inin yetersiz bilgiye sahip olduğunu bulmuştur. Araştırma sonucuna göre; katılımcıların eğitim düzeyleri. yaş ve ailenin gelir düzeyi arttıkça beslenme bilgilerinin de arttığını görülmüştür.
Çelik (1990), Ankara’nın farklı sosyo-ekonomik ve eğitim düzeylerindeki 500 çalışan kadın, 500 çalışan erkek ve 488 çalışmayan ev kadını olmak üzere toplam 1488 tüketicinin gıda kontrolü ile ilgili bilgileri ve uygulamaları üzerinde yaptığı araştırmasında; tüketicilerin % 46.3’ünün gıdaların ambalajları üzerindeki yazıları her zaman her yönüyle okudukları, eğitim düzeyi arttıkça ambalaj yazısı okuma oranının da arttığını bulmuştur. Tüketicilerin televizyonda yapılan gıda reklamlarından etkilendiklerini, fakat alışveriş yaparken kendilerini buna terk etmedikleri; fiyat, kalite ve besin değerini ön plana aldıkları (% 39.7) sonucuna varılmıştır. Tüketicilerin büyük çoğunluğu açıkta satılan gıda maddelerinin sağlığa zararlı olduğunu bildikleri halde % 49.5’inin bu gıda maddelerini seyrek de olsa tükettiklerini belirlemiştir.
Araştırmaya katılan ailelerin yiyecek hazırlama ve bazı beslenme alışkanlıklarına göre dağılımları Tablo 8’de sunulmuştur.
Tablo 8. Ailelerin Yiyecek Hazırlama ve Bazı Beslenme Alışkanlıklarına Göre
Dağılımları
n % Evde yemekleri genellikle Ben hazırlarım 180 90.5
Eşim ya da başka bir kişi hazırlar 19 9.5 Yemek hazırlarken nelere dikkat
edildiği*
Çocukların günlük besin ihtiyacını karşılamasına 122 61.0 Doyurucu olmasına 49 24.5 Sevilen yemek olmasına 91 45.5 Herhangi bir şeye dikkat etmeden elindeki
ürünleri değerlendirir 21 10.5 Evde genellikle hangi yağın
tercih edildiği
Zeytinyağı 68 59.6
Ayçiçeği yağı 37 32.5
Tereyağı, mısırözü yağı, margarin 9 7.9 Ceviz, fındık, fıstık vb ürünleri
tüketim sıklığı
Her gün 46 23.5
Haftada bir kez 42 21.4 Haftada birkaç kez 98 50.0
Tüketmiyoruz 10 5.1
Sebze yemeklerinde en sık kullanılan pişirme yöntemi
Tencerede 146 89.6
Buharda, fırında, haşlama Kızartma 10 7 6.1 4.3 Et yemeklerinde en sık
kullanılan pişirme yöntemi
Tencerede 113 85.0 Izgara., haşlama Kızartma 12 8 9.0 6.0 Öncelikle tercih edilen tahıl
ürünleri*
Kepekli ekmek/kepekli makarna vb 48 24.0 Beyaz ekmek/makarna vb 79 39.5
Bulgur 106 53.0
Pirinç 70 35.0
Tam tahıllı ürünler 60 30.0 *Ebeveynler birden fazla seçenek işaretlemişlerdir. % = ∑
Araştırmaya katılanların % 90.5’i evde yemekleri kendisi hazırlamaktadır. Katılımcıların gıda hazırlama ile ilgili bilgileri incelendiğinde % 61.0’ının yemek hazırlarken çocukların günlük besin ihtiyacını karşılamasına dikkat ettiği, % 59.6’sının evde genellikle zeytinyağı tükettikleri görülmektedir. Ailelerin % 50.0’ının haftada birkaç kez ceviz, fındık, fıstık vb ürünleri tüketime, % 89.6’sını sebze yemeklerini tencerede pişirdiği, % 85.0’ının et yemeklerini tencere yemeği şeklinde pişirdiği ve % 53.0’ının en çok bulguru tercih ettikleri belirlenmiştir.
Özdoğan (1991), Amasya ili merkez sağlık ocağı bölgesinde oturan 300 ailenin bazı beslenme alışkanlıklarını ve besin hazırlama yöntemlerini belirlemek amacıyla yaptığı araştırmada; ailelerin % 5.7’sinin eti genellikle ızgara yaparak, % 6.7’sinin yağda kızartarak, % 11.3’ünün haşlama yaparak, % 52.3’ünün sebze yemekleri içinde pişirerek tükettiklerini belirlemiştir.
Yapılan iki çalışmanın bulguları birbiri ile benzerlik göstermektedir. Elde edilen verilere göre etin çoğunlukla tencere yemeği şeklinde pişirildiği söylenebilir.
Araştırmaya katılan çocukların beslenme özelliklerine göre dağılımları Tablo 9’da sunulmuştur.
Tablo 9. Çocuğun Bazı Beslenme Alışkanlıklarına Göre Dağılım
n %
Çocuğun tüketmeyi reddettiği besin maddeleri
Et, kurubaklagil Sebze Balık Meyve çeşitleri Süt ve ürünleri 34 86 33 11 5 17.0 43.0 16.5 5.5 2.5 Çocuğun tabağında artık
bırakma durumu Genellikle bırakır Nadiren bırakır Bırakmaz 43 123 31 21.8 62.4 15.7 Çocuğun yemeğini bitirmek
istemediği zaman ebeveyn
Yemesi için ödül verir Kendi isteğine bırakır Yemesi için zorlar
Yemeğin çeşidine göre ısrar eder Hasta ise zorlamaz
Hasta ise zorlar
19 64 21 27 21 1 12.4 41.8 13.7 17.6 13.7 .7 Annenin çocuğuna evde
kahvaltı yaptırma durumu
Okulda verilen kahvaltıyı yetersiz Bulduğu için her gün evde yaptıranlar Okulda verildiği için gerek duymayanlar Zamanı olursa kahvaltı hazırlayanlar
69 51 13 35.6 26.3 6.7 Çocuğun günde kaç öğün
tükettiği 2 3 4 5 6 Saymayan/dikkat etmeyen 10 63 58 43 15 8 5.1 32.0 29.4 21.8 7.6 4.1 Çocuğun günde kaç porsiyon
meyve tükettiği 1 2 3 ve daha fazlası Saymayan/dikkat etmeyen 76 82 21 10 40.2 43.4 11.1 5.3 Çocuğun günde kaç porsiyon
sebze tükettiği 1 2 3 ve daha fazlası Saymayan/dikkat etmeyen 121 37 8 22 64.4 19.7 4.3 11.7 Çocuğun günde kaç porsiyon
süt ve süt ürünleri tükettiği 1 2 3 ve daha fazlası Saymayan/dikkat etmeyen 49 95 38 8 25.8 50.0 20.0 4.2 Çocuğun et ve kuru baklagilleri ne sıklıkla tükettiği
Haftada bir kez Haftada iki kez
Haftada üç ve daha fazlası
65 70 62 33.0 35.5 31.5 Çocuğuna vitamin ve mineral
takviyesi Yapar Yapmaz 42 154 21.4 78.6 Çocuğun asitli içecekler
tüketim sıklığı Her zaman Nadiren Tüketmiyor 5 94 96 2.6 48.2 49.2 Çocuğun şeker ve çikolata
gibi ürünleri tüketim sıklığı
Her gün
Haftada birkaç kez Tüketmiyor 38 147 14 19.1 73.9 7.0 Ebeveynlerin çocuklarının % 43’ünün tüketmeyi en çok reddettiği yiyeceğin sebzeler olduğu, % 62.4’ünün tabakta nadiren artık bıraktığı ve % 41.8’inin yemeğini bitirmek
istemediğinde kendi isteğine bıraktığı saptanmıştır. Çocuklarının beslenme özelliklerine göre ebeveynlerin % 35.6’sının okulda verilen kahvaltıyı yetersiz bulduğu için çocuğuna her gün mutlaka kahvaltı yaptırdığı, % 32.0’ının çocuğunun günde 3 öğün yemek tükettiği belirlenmiştir. Çocukların % 43.4’ünün günde 2 porsiyon meyve tükettiği, % 64.4’ünün günde 1 porsiyon sebze tükettiği, % 50’sinin günde 2 porsiyon süt ve süt ürünleri tükettiği, % 35.5’inin haftada iki kez et ve kurubaklagilleri tükettiği saptanmıştır. Ebeveynlerin % 78.6’sının çocuğuna vitamin ve mineral takviyesi yapmadığı, % 49.2’sinin çocuğunun asitli içecekler tüketmediği ve % 73.9’unun haftada birkaç kez çocuğunun şeker ve çikolata gibi ürünleri tükettiğini ifade etmiştir.
Aygün (1994)’ün beş-altı yaş okul öncesi çocukları için geliştirilecek beslenme eğitimi programlarının çocukların beslenme ile ilgili bilgi, tutum ve davranışlarına etkisi konulu çalışmasında; kontrol grubundaki çocukların en çok artık bıraktıkları yiyeceğin % 60 oranıyla pırasa olduğunu, deney grubundaki çocukların % 95’inin, kontrol grubundakilerin ise % 80’inin her gün meyve yediklerini; deney grubundaki çocukların % 86’sının, kontrol grubundaki çocukların % 92’sinin sabahları kahvaltı yaptıklarını tespit etmiştir.
Özdoğan (1991), Amasya ili merkez sağlık ocağı bölgesinde oturan 300 ailenin bazı beslenme alışkanlıklarını ve besin hazırlama yöntemlerini belirlemek amacıyla yaptığı araştırmada; ailelerin % 90.3’ünün günde 3 öğün yemek yediğini belirtmiştir. Güneyli (1988), 4-6 yas grubu çocuklarında beslenme alışkanlıkların etkileyen faktörleri belirlemek üzere yaptığı çalışmada; çocukların % 61.4’ünün sofraya konulan yemekleri seçmeden yemelerine karşın % 38.5’inin bazı yemekleri yemediklerini belirtmiştir. Seçilen ve yenilmek istenmeyen yemeklerin başında sebzelerin (% 49.1) geldiğini, bunu sırasıyla et, süt, yoğurt, yumurta ve meyvenin takip ettiğini saptamıştır.
Ünal (1995), yaptığı bir araştırmada çocukların tüketmek istemedikleri yemeklerin basında % 33.99 oran ile sebze yemekleri geldiğini bunu sırasıyla kızartma et yemekleri ve haşlama et yemeklerinin takip ettiğini saptamıştır. Demirkaynak (2004)’ın yapmış olduğu çalışmasının bulguları incelendiğinde çocukların büyük bir çoğunluğunun (% 83.00) üç ana öğün yemek yemekte ve ara öğün yapmakta olduğu (% 89.00) belirlenmiştir.
Bu çalışmaların sonuçları yapılan çalışma ile benzerlik göstermektedir. Yapılan çalışmalarda çocukların çoğunluğunun günde 3 ana öğün yemek tükettikleri saptanmıştır. Bununla birlikte çocukların tüketmekten hoşlanmadıkları besin maddelerinin başında sebzeler olduğu belirlenmiştir.
Ailelerin yemek yeme alışkanlıklarına göre dağılımları Tablo 10’da sunulmuştur.
Tablo 10. Ailelerin Yemek Yeme Alışkanlıklarına Göre Dağılım
n %
Evde yemek yeme saatleri Hafta sonları düzenlidir Bazen aksayabilir Her zaman düzenlidir
29 101 68 14.6 51.0 34.3 Yemek saatlerinde aile
bireyleri sofraya
Her zaman beraber oturur Hafta sonları beraber oturur Hiç beraber oturmaz
119 70 8 60.4 35.5 4.1 Fast food tüketim sıklığı Haftada bir kez
Ayda bir kez Ayda birkaç kez Tüketmeyen 55 68 30 42 28.2 34.9 15.4 21.5 Ev dışında yemek yeme
sıklığı
Haftada bir kez Ayda bir kez Ayda birkaç kez Tüketmeyen 70 61 43 22 35.7 31.1 21.9 11.2
Katılımcıların % 51.0’ı evde yemek saatlerinin bazen aksayabildiğini, % 60.4’ü evde her zaman aile bireylerinin yemek saatinde sofraya birlikte oturduğunu belirtmiştir. Ailelerin % 34.9’unun ayda birkaç kez fast food tükettiği, % 35.7’sinin haftada bir kez ev dışında ailece yemek yediği belirlenmiştir.
Ünal (1995), yaptığı bir araştırmada ailelerin % 88.24’ünün yemek saatlerinin düzenli olduğunu saptamıştır. Bu durumun çocukların beslenme konusunda düzenli yemek yeme davranışlarının geliştirilmesi açısından önemli olduğunu belirtmiştir.
Gündüz ve Emir (2010) dondurulmuş gıda tüketimini etkileyen faktörleri araştırmak üzere yaptığı bir çalışmada çalışan kadınların yemek yapmak yerine fast food tarzı hazır besinleri daha çok tükettiğini saptamışlardır.
Yapılan bu çalışmaların sonuçları benzerlik göstermektedir. Evde yemek yeme saatlerinin düzenli olması çocukların beslenme alışkanlıklarını olumlu yönde etkilemektedir denilebilir.
Ebeveynlerin eğitim durumuna göre satın alma ve yemek yeme alışkanlıklarının değerlendirilmesi Tablo 11’de sunulmuştur.
Tablo 11. Ebeveynlerin Eğitim Durumuna Göre Yiyecek Satın Alma ve Yemek Yeme Alışkanlıkları Sorular Eğitim durumu Ortaöğretim ve altı Üniversite ve üstü n % n %
Ambalajlı ürün satın alırken dikkat edilen 1.unsur
Markası 48 49.0 48 58.5
Üretim ve tüketim tarihi 43 43.9 26 31.7
İçindekiler 5 5.1 7 8.5
Besin etiketi 2 2.0 1 1.2
Ambalajlı ürün satın alırken dikkat edilen 2. unsur
Markası 12 14.5 7 9.1
Üretim ve tüketim tarihi 46 55.4 44 57.1
İçindekiler 18 21.7 22 28.6
Besin etiketi 5 6.0 3 3.9
Markası 2 2.4 1 1.3
Ambalajlı ürün satın alırken dikkat edilen 3. unsur
Markasın 6 9.5 5 7.1
Üretim ve tüketim tarihi 2 3.2 7 10.0
İçindekiler 31 49.2 33 47.1
Besin etiketi 10 15.9 13 18.6
Fiyatı 13 20.6 11 15.7
Tüketici danışma hattı 1 1.6 1 1.4 Sebze ve meyve satın alırken
dikkat edilen noktalar
Tazeliği 97 93.3 89 100.0
Görüntüsü 25 24.0 13 14.6
Rengi 7 6.7 13 14.6
Zedelenmemiş olması 13 12.5 13 14.6
Büyüklüğü 1 1.0 3 3.4
Gıda alışverişlerini çocuklarıyla yaptığı olur mu?
Her zaman 51 49.0 68 76.4
Çok nadir 50 48.1 21 23.6
Hayır olmuyor 3 2.9 0 0.0
Ailesi için yemek hazırlarken nelere dikkat eder?
Çocukların günlük besin
ihtiyacını karşılamasına 62 59.6 57 64.0 Doyurucu olmasına 32 30.8 14 15.7 Sevilen yemek olmasına 49 47.1 37 41.6 Herhangi bir şeye dikkat etmez
Elimdeki ürünleri değerlendirir 9 8.7 11 12.4 Hangi tahıl ürünlerinin tercih
edildiği
Kepekli ekmek/makarna vb 30 28.8 16 18.0 Beyaz ekmek/makarna vb 41 39.4 34 38.2
Bulgur 53 51.0 46 51.7
Pirinç 34 32.7 32 36.0
Tam tahıllı ürünler 24 23.1 34 38.2 Gıda alışverişi yaparken mevsimi
olmayan ürünler satın alır mı? Evet 45 43.7 57 64.0
“Ambalajlı ürün satın alırken önem sırasına göre dikkat edilen 1.unsur” ifadesine eğitim durumu ortaöğretim ve altı olan katılımcıların % 49.0’u; üniversite ve üstü olanların % 58.5’i markası cevabını verdikleri görülmektedir.
“Ambalajlı ürün satın alırken dikkat edilen 2.unsur” ifadesine eğitim durumu ortaöğretim ve altı olan katılımcıların % 55.4’ü; üniversite ve üstü olanların % 57.1’i üretim ve tüketim tarihi olarak belirtmişlerdir.
“Ambalajlı ürün satın alırken dikkat edilen 3.unsur” ifadesine eğitim durumu ortaöğretim ve altı olan katılımcıların % 49.2’si; üniversite ve üstü olanların % 47.1’i içindekiler olduğunu ifade etmişlerdir.
Eğitim durumu ortaöğretim ve altı olan katılımcıların % 93.3’ü; üniversite ve üstü olanların tamamı gıda alışverişinde sebze ve meyve satın alırken tazeliğine dikkat ettikleri saptanmıştır.
“Gıda alışverişlerinizi çocuklarınızla yaptığınız olur mu?” sorusuna eğitim durumu ortaöğretim ve altı olan katılımcıların % 49.0’u; üniversite ve üstü olanların % 76.4’ü her zaman cevabını vermiştir.
“Aileniz için yemek hazırlarken nelere dikkat edersiniz?” sorusuna eğitim durumu ortaöğretim ve altı olan katılımcıların % 59.6’sı; üniversite ve üstü olanların % 64.0’ü çocukların günlük besin ihtiyacını karşılamasına cevabını verdikleri saptanmıştır.
Eğitim durumu ortaöğretim ve altı olan katılımcıların % 51.0’sinin; üniversite ve üstü olanların % 51.7’sinin bulgur tüketmeyi tercih ettikleri görülmektedir.
“Gıda alışverişi yaparken mevsimi olmayan ürünler satın alır mısınız?” sorusuna eğitim durumu ortaöğretim ve altı olan katılımcıların % 56.3’ünün hayır, üniversite ve üstü olanların % 64.0’ünün evet cevabını verdikleri belirlenmiş ve istatistiksel olarak anlamlı farklılık bulunmuştur (p<0.05). Bu durumun gelir seviyesi yüksek olan çalışan kadınların pişirilmesi daha az zaman alan hazır veya dondurulmuş gıdaları tercih etme olasılıklarından kaynaklanabileceği düşünülmektedir. Gıda endüstrisinin gelişmesi ile birlikte gelir düzeyi yüksek olan bireylerin mevsimi dışında dondurulmuş veya ithal ürünleri satın alabilmektedirler.
Uğur (2001) 1000 evli kadın üzerinde yaptığı çalışmada, kadınların evlerinde pişirme yöntemi olarak fırınlamayı her gün kullananların oranını % 10.3; haftada 1-2 kez yapanların oranını % 59.3; ayda 1-2 kez yapanların oranını % 29.9 olarak saptamıştır.
Sürücüoğlu (1986), aile beslenmesinde kadının rolünü belirlemek amacıyla. Ankara ilinde bazı bakanlıklarda çalışan 215 evli kadın üzerinde yaptığı çalışmada; sebzeleri pişirmek için kurallarına göre hazırlayanlarla, hazırlamayanlar arasında eğitim seviyesinin önemli olduğu belirtilmiştir.
Bu üç çalışmanın sonuçları benzerlik göstermektedir. Bu sonuçlara göre eğitimin beslenme üzerinde etki yarattığı söylenebilir.
Tablo 12’de ebeveynlerin eğitim durumuna göre çocuklarının beslenme alışkanlıklarının incelenmesinden elde edilen bulgular sunulmuştur.
Tablo 12. Ebeveynin Eğitim Durumuna Göre Beslenme Alışkanlıklarının İncelenmesi (n=200) Sorular Eğitim durumu X2 P Ortaöğretim ve altı Üniversite ve üstü n % n % Evde genellikle hangi yağ
tercih ediliyor? Zeytinyağı 41 60.3 25 56.8 Ayçiçeği yağı 20 29.4 17 38.6 1.842 .398 Tereyağı, mısırözü yağı, margarin 7 10.3 2 4.5 Çocuklarıyla beraber ne
sıklıkla fast food tüketiyorlar?
Haftada bir kez 40 39.6 14 16.1
Ayda bir kez 24 23.8 39 44.8 17.53 .001* Ayda birkaç kez 12 11.9 17 19.5
Tüketmiyoruz 25 24.8 17 19.5 Ev dışında ne sıklıkla yemek
yiyorlar?
Haftada bir kez 42 40.8 27 31.4
Ayda bir kez 29 28.2 30 34.9 9.185 .027* Ayda birkaç kez 16 15.5 24 27.9
Tüketmiyoruz 16 15.5 5 5.8 Ceviz, fındık, fıstık vb ürünler
ne sıklıkla tüketiliyor?
Her gün 23 22.8 22 25.0
Haftada bir kez 22 21.8 19 21.6 1.222 .748 Haftada birkaç kez 49 48.5 44 50.0
Tüketmiyoruz 7 6.9 3 3.4 *p≤0.05
Eğitim durumu ortaöğretim ve altı olan ebeveynlerin % 39.6’sı haftada bir kez; üniversite ve üstü olanların % 44.8’i ayda bir kez çocuklarıyla beraber fast-food tükettiklerini belirtmişlerdir ve bu farklılık istatistiksel olarak önemlidir (p<0.05). Buna göre eğitim durumu yükseldikçe fast food tüketiminin azaldığı görülmektedir.
“Ev dışında ne sıklıkla yemek yiyorsunuz?” sorusuna eğitim durumu ortaöğretim ve altı olan katılımcıların % 40.8’inin haftada bir kez; üniversite ve üstü olanların % 34.9’unun ayda bir kez cevabını verdikleri saptanmıştır. Yapılan X2 testi sonucunda da farklılık önemli bulunmuştur (p<0.05). Ayrıca çocuk sayısına göre ev dışında yemek yeme sıklığı incelendiğinde çocuk sayısı arttıkça dışarıda yemek yiyen ailelerin sayısının azaldığı görülmüştür (X2=14.582, p=.024).
Tepe (2010)’nin okul öncesi kurumlarındaki çocukların annelerinin ve öğretmenlerinin çocuk beslenmesine ilişkin görüşlerini araştırmak amacıyla yaptığı çalışmanın bulgularına göre okul öncesi kurumlarında çalışan öğretmenlerin ve ailelerin çocuk beslenmesine ilişkin görüşlerinin karşılaştırılmasında, çeşitli öğrenim düzeyine sahip aile ve
öğretmenlerin düzenli ve dengeli beslenme görüşleri arasında, anlamlı farklılık olmadığı belirlenmiştir. Aileler ve öğretmenler ailenin çocuğa doğru beslenme davranışı sergilemesi için örnek olması gerektiğini belirtmişlerdir.
Ebeveynlerin eğitim durumuna göre çocuklarının beslenme alışkanlıklarının incelenmesi sonucu elde edilen bulgular Tablo 13’te sunulmuştur.
Tablo 13. Ebeveynlerin Eğitim Durumuna Göre Çocukların Beslenme Alışkanlıkları