Veri toplama araçları, araştırmacı tarafından 2015-2016 eğitim-öğretim yılında Mart-Haziran ayları arasında uygulanmıştır. Verilerin toplanmasından önce ölçek formlarının Serinhisar, Sarayköy, Bozkurt, Çivril, Merkezefendi ve Pamukkale İlçelerine bağlı okullarda uygulanmasına ilişkin araştırma izin talebi Denizli İl Milli Eğitim Müdürlüğünün 01.04.2016 tarih ve 3726194 sayı ile 09.06.2016 tarih ve 6318916 sayılı yazıları uygun görülmüştür (EK:1, 2).
Veri toplama aracı her ölçek ayrı sayfada olacak biçimde tasarlanmış ve çoğaltılmıştır (EK 1,2). Ölçekler; araştırma örnekleminde yer alan okul türlerine dikkat edilerek eğitim öğretim sürecini aksatmayacak zamanda okul müdürünün bilgisi dâhilinde uygulanmıştır. Katılımcıların gönüllü olmasına dikkat edilmiştir. Öncelikle katılımcılara ölçek ile ilgili bilgi verilmiş, okul çalışanlarının güvenini sarsmamak ve daha samimi yanıtlar alabilmek için kimliklerini belirtecek bilgileralınmamıştır.
3.7. Verilerin Analizi
Araştırmada 594 katılımcıya ulaşılmıştır. Veri toplama araçlarından tam olarak
doldurulmayan yirmi üç (23) ölçek değerlendirmeye alınmamıştır. Ayrıca ölçek
maddelerinde aynı sütunu işaretleyenve okumadan doldurulduğu izlenimini veren kırk yedi (47) katılımcının doldurduğu ölçek değerlendirme dışı bırakılmış ve değerlendirme 524 ölçek üzerinden yapılmıştır. Geçerli ölçekler, elektronik ortama aktarılmış ve veri girişleri kontrol edilerek oluşabilecek hatalı kodlamaların önüne geçilmeye çalışılmıştır. Bilgisayar ortamında yer alan veriler, alt problemlere göre SPSS ve AMOS programlarıkullanılarak çözümlenmiştir. Katılımcılara ilişkin kişisel bilgiler Tablo 3.20’de görülmektedir.
Tablo 3.20
Katılımcılara İlişkin Kişisel Bilgiler
Kişisel Bilgiler Sayı %
Cinsiyet Kadın 223 42,6 Erkek 301 57,4 Hizmet Yılı 1-9 47 9,0 10-19 214 40,8 20-29 190 36,3 30 ve üstü 73 13,9
Sendika Üyeliği Var 328 62,6
Yok 196 37,4
Öğrenim Durumu Ön Lisans 54 10,3
Lisans 360 68,7
Lisans Üstü 110 21,0
Medeni Durum Evli 396 75,6
Bekar 128 24,4
Okul Türü Anaokulu 39 7,4
İlkokul 129 24,6
Ortaokul 119 22,7
İmam Hatip O.O. 37 7,1
Anadolu Lisesi 87 16,6
Çok Programlı Lise 22 4,2
Mesleki Eğitim Veren Lise
26 5,0
İmam Hatip Lisesi 34 6,5
Fen ve Sosyal Bilimler Lisesi
31 5,9
Toplam 524 100
Araştırmada, verilerin analizine ilişkin uygun tekniğe karar verilmesi aşamasında ilk olarak verilerin normal dağılım gösterip göstermediği çarpıklık ve basıklık katsayıları
ile kararlaştırılmıştır. Bayram (2010); pratik kural olarak, kesikli veri (kategorik ve sıralayıcı veri) düşük asimetri ve basıklık (+/-1,5 aralığıiçinde) değerlerine sahip olduğu zaman dağılımın, normal dağılım olarak ele alınabileceğini belirtirken; Kunnan (1998) ile Karagöz (2016); çarpıklık ve basıklık değerleri +-2 değerleri arasında olduğunda normal dağılım olarak kabul edileceğini belirtmektedir (Bayram, 2010, s.49; Kunnan, 1998, s.317; Karagöz, 2016, s.962).Bahsedilen değerlere göre; araştırma verilerinin normal dağılım gösterdiği Tablo 3.21’de görülmektedir.
Tablo 3.21
Normallik Varsayımı Değerlendirilmesi
Değişken Min. Max. Skew Kurtosis
Örgütsel Bağlılık 1,33 4,27 ,981 ,966
Örgütsel Destek 1,00 4,50 -,721 -,517
Örgütsel Güven 1,50 4,32 -,541 -,194
Örgütsel Muhalefet 1,53 5,00 ,069 -,724
Normal dağılımda; ortanca, mod ve aritmetik ortalama değerlerinin birbirine yakın olması gerektiği düşüncesinden hareketle Tablo 3.22’de de görüleceği üzere bu üç değerin birbirinden çok uzak olmaması nedeniyle veriler normal dağılmış olarak kabul edilmiştir.
Tablo 3.22
Normallik Varsayımı Değerlendirilmesi
Değişken Mod Medyan X S
Örgütsel Destek 3,3039 3,5000 3,50 1,00920
Örgütsel Bağlılık 2,7346 2,6000 2,53 ,48035
Örgütsel Güven 3,0644 3,0000 3,50 ,65150
Örgütsel Muhalefet 3,3265 3,3333 2,93 ,78935
Q-Q grafiklerine bakıldığından verilerin normalden çok fazla uzak durmadığı Şekil
Şekil 3.4. Örgütsel muhalefet verilerine ilişkin Q-Q grafiği
Şekil 3.6. Örgütsel destek verilerine ilişkin Q-Q grafiği
Çarpıklık basıklık katsayılarının belirlenen değerlerin arasında olması, Q-Q grafiklerinde önemli sapmalar görülmemesi ve ortanca, mod ve aritmetik ortalama değerlerinin birbirinden çok uzak olmaması dağılımın normalliğini desteklemektedir.
Ayrıca, gruplara ilişkin varyansların eşit olup olmadığı Levene F testi ile saptanmıştır. Levene F testi sonucunda P>.05 değeri çıkması durumunda varyansların eşit olduğu; P<.05 değeri çıkması durumunda ise varyansların eşit olmadığı kabul edilmiştir. Varyanslar eşit olduğundan t testi ile ilgili değerlerin yer aldığı üst sütundaki değerler kullanılmıştır (Bayram, 2004; s.84).
Okul çalışanlarının örgütsel bağlılık, örgütsel güven ve örgütsel destek algıları ile örgütsel muhalefet arasındaki ilişkiyi açıklamaya yönelik bütünleşik bir model ortaya koyarak modelde yer alan değişkenler arasındaki ilişkiyi test etmek amacı ile yapısal eşitlik modellemesi (YEM) kullanılmıştır.
Yapısal Eşitlik Modellemesi; temel istatistik olarak kovaryansı alan, teoriye dayalı olarak gözlenen ve gizli değişkenler arasındaki nedensellik ilişkisini model olarak tanımlayan çok değişkenli bir yöntemdir (Karagöz, 2016, s.950).
Yapısal eşitlik modelinde, verileri doğrudan elde edilen değişkenler, gözlenen değişken olarak adlandırılırken “ ” sembolü ile gösterilmektedir. Gözlenen bir değişkene bağlanarak
ölçülen değişkenler, gizli değişken olarak adlandırılırken “ ” sembolü ile
gösterilmektedir. Modelde“ ” sembolü bir değişkenin diğer değişken üzerindeki
etkisini yani regresyon ağırlıklarını gösterirken, “ ” sembolü iki değişken arasındaki korelasyonu gösterir. Modelde bağımlı ve aracı değişkenler “endojen değişken” bağımsız değişken ise “egzojen değişken” olarak adlandırılır. “Egzojen değişkenler”, “endojendeğişkenlere” tek yönlü okla bağlanırken “egzojen değişkenler” birbirine çift yönlü okla bağlanır. Modelde, bağımsız değişkenin bağımlı değişken ve aracı değişken üzerinde etkisi varken, aracı değişkenin bağımlı değişken üzerinde etkisi olmalıdır (Karagöz, 2016, s.951).
Yapısal Eşitlik Modellemesi; sosyal bilimlerde teorilerin formüle edilmesinde ve teoriler arasındaki karmaşık ilişkilerin model yardımıyla açıklanmasında son zamanlarda sık kullanılan bir yöntemdir. Yapısal eşitlik modellemesinde; gizil ve gözlenen değişkenler bulunmaktadır. Gözlenen değişken doğrudan ölçülürken gizil değişken gözlenebilir değişkenler yardımıyla ölçülebilen örtük bir yapıdır. Gizil değişkenler analiz edilerek gözlenemeyen yapılar açıklanmaya çalışılır. Araştırmacılar yapısal eşitlik modellemesi ile değişkenler arasındaki doğrudan ve dolaylı etkileri belirleyebilir. Yapısal eşitlik
modellemesi ile ölçme hatalarını ve hatalar arası ilişkileride modele dâhil edilmesine olanak sağlamaktadır (Çelik ve Yılmaz, 2013, s.iv).
Modellerinin yapısının belirlenmesi ve bunların test edilmesi için varyans analizi, faktör analizi ve regresyon analizi gibi diğer istatistiksel yöntemler ile de birlikte kullanılan yapısal eşitlik modellemesinde, özellikle ölçüm modelinin belirlenmesinde faktör analizine başvurulur. Değişkenler arasındaki ilişkinin yapısı regresyon denklemleri ve beta katsayıları ile açıklandığından bu yöntem, yapısal eşitlik modellemesi olarak ifade edilmiştir (Zeytinoğlu, 2012, s.2).
Yapısal Eşitlik Modelinde süreç (1) teorinin oluşturulması, (2) modelin belirlenmesi ve çizimi, (3) örneklemin belirlenmesi ve verilerin elde edilmesi, (4) modelin test edilmesi, (5) uyum iyiliği indekslerinin incelenmesi (6) model uyumsuzluk gösterirse modelin değiştirilmesi aşamalarını kapsar (Karagöz, 2016, s. 966).
Ölçeklerden elde edilen algıların yorumlanmasında 5.00-4.20 “yüksek”, 4.19-3.40
“orta üstü”, 3.39-2.60 “orta”, 2.59-1.80 “orta altı”, 1.79-1.00 “düşük” olarak
değerlendirilmiştir.
Veri toplama araçları ile elde edilen verilerin çözümlenmesinde kullanılan tekniklerin alt problemlere göre dağılımı Tablo 3.23‘de özetlenmiştir.
Tablo 3.23
Araştırmanın Alt Problemlerine Göre Veri Çözümleme Teknikleri
Alt Problem Veri
Toplama Araçları
Çözümleme Tekniği
Okul çalışanlarının örgütsel bağlılık, örgütsel güven, örgütsel destek ve örgütsel muhalefet algıları nasıldır? Bu algılar;
a) Cinsiyet, b) Hizmet Yılı, c) Sendika Üyeliği, d) Öğrenim Durumu, e) Medeni Durum,
f) Görev Yapılan Okul Türüne göre değişmekte midir?
Ö rg üt se l Ba ğl ılı k, G üv en , D es te k ve M uh al ef et Ö lç eğ i t-testi ve tek yönlü Varyans (ANOVA) Analizi (Fark çıkan değişkenlerde etki büyüklüğü
Eta kare ile hesaplanmıştır) Örgütsel bağlılığın örgütsel muhalefete etkisi nasıldır?
Örgütsel bağlılık ve muhalefet arasındaki ilişkide örgütsel güven ve desteğin rolü nedir?
Yapısal Eşitlik Modeli
Söz konusu model için elde edilen veriler AMOS programı ile test edilmiştir. Modelde gizil değişkenlerle yol analizi yapılmadan önce, yer alan her bir ölçme modelinin doğrulanma durumu test edilmiştir. Doğrusal faktör analizinde modelin uyumunun değerlendirilmesinde kabul edilebilir uyum değerleri; X2
olması, RMSEA değerinin 0,05 ile 0,08 arasında olması;RMR değerinin 0 ile 0,10 arasında olması; NFI değerinin 0,90 ile 1,00 arasında olması; CFI değerinin 0,95 ile 1,00 arasında olması; GFI değerinin 0,85 ile 1,00 arasında olması; AGFI değerinin 0,85 ile 1,00 arasında olması, SRMR, RMSA ve RMR değeri 0,08’den küçük olması kabul edilebilir uyum olarak gösterilmektedir (Karagöz, 2016, s.971,972,975).
127
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
4.BULGULAR VE YORUM
Bu bölümde, araştırma bulguları ve ilgili alan yazına dayalı olarak yapılan yorumlar yer almaktadır.
4.1. Okul Çalışanlarının Örgütsel Bağlılık, Destek, Güven ve Muhalefet Algılarına