Veri Toplama Araçları

Bu araştırmada ‘Kişisel Bilgi Formu’, ‘Beck Depresyon Ölçeği (BDÖ)’, ‘Otomatik Düşünceler Ölçeği (ODÖ)’, ve ‘Evlilik Uyum Ölçeği (EUÖ)’ kullanılmıştır.

2.1.6.1. Kişisel Bilgi Formu

Evli kişilere dair evlilik süresi, yaş, eğitim durumu, çalışma durumu, cinsiyet, ekonomik durum, çalışma durumu, anne ve babalarının evliliklerindeki mutluluk düzeyi, evliliklerindeki mutluluk düzeyi, çocuk sayısı, evlilik şekli, aile türü bilgilerinin alınması amaçlanmıştır. Ayrıca evlilikten beklenilen sevgi dilinin ne olduğu, eşlerinden aldıkları destek düzeyleri, evlilikte eşten beklenilen saygı ve destek düzeyleri gibi özel olarak hazırlanmış sorularda yer almaktadır. Bu kısımdaki araştırma soruları araştırmacı tarafından hazırlanmıştır. (Bkz Ek. 1)

2.1.6.2. Evlilik Uyum Ölçeği

Evlilik Uyum Ölçeği Locke ve Wallace (1959) tarafından geliştirilmiştir. Tutarel-Kışlak (1999) tarafından dilimize çevrilerek güvenilirlik-geçerlik çalışması yapılmıştır. Ölçek 15 maddeden oluşmaktadır. Puanlar uyumsuzluktan uyumluluğa doğru artmaktadır. Ölçeğin iç tutarlılık (Cronbach Alpha) katsayısı .90 olarak bulunmuştur. Geçerlik çalışmaları için yakınları tarafından uyumlu olarak nitelendirilen evli kişilerin ölçekten aldıkları puanlar ile evlilik sorunları yaşayan kişilerin ölçekten aldıkları puanlar karşılaştırılmış. Ölçeğin bu grupları anlamlı olarak birbirinden ayırt edebildiği görülmüştür. Ölçekte bağlılık, çatışma çözme ve iletişimi ölçen 6 soru, 1 genel uyum sorusu ile olası anlaşma alanlarını ölçen 8 soru yer almaktadır. Ölçeğin, iç tutarlık katsayısı (Cronbach alfa).84; ölçeğin ilk ve son

45

yarısının puanlaması birbirinden farklı olduğu için numarası tek olan ve çift olan maddeler karşılaştırılması sonucu iki yarım test güvenilirlik katsayısı .84; test-tekrar test güvenilirlik hesaplaması 36 evli çifte 15 gün arayla ölçek tekrar uygulanmıştır. Güvenilirlik için saptanan korelasyon katsayısı .57 olarak anlamlı bulunmuştur. Yapı geçerliğini belirlemek amacıyla faktör analizi çalışması sonucunda iki faktör (anlaşma/anlaşamama ve ilişki tarzı) elde edilmiştir. Birinci faktör ‘anlaşma ya da anlaşamama durumları’ genel uyum ve duygu, cinsellik ve toplumsal kurallar gibi durumlardaki anlaşmayla ilgili ilk dokuz maddeyi oluştururken; ikinci faktör ‘ilişki tarzı’ boş zaman etkinlikleri, çatışma çözme ve güven gibi ilişki tarzıyla ilgili son altı maddeyi oluşturmaktadır. EUÖ’den alınabilecek en düşük uyum puanı 1, en yüksek uyum puanı ise 58 olarak belirlenmiştir. Uyumlu ve uyumsuz evli kişilerin ayırt edilmesini sağlayan kesme noktası 43.5 olarak belirlenmiştir (Tutarel-Kışlak, 1999). (Bkz Ek.2)

Tablo.3.1 Evlilik Uyum Ölçeği Güvenilirlik Analizi

Cronbach's Alpha Cronbach's Alpha Based on Standardized Items N ,864 ,856 15

Evlilik Uyum Ölçeğine göre katılımcılara verilen görüşlerin güvenilirlik analizi araştırmamız için tekrardan yapıldığında Cronbach’s Alpha değeri 0,864 olarak bulunmuştur. Bu yönüyle Evlilik Uyum Ölçeğinin yüksek oranda güvenilir olduğu görülmektedir.

2.1.6.3 Beck Depresyon Ölçeği

Beck Depresyon Ölçeği (BDÖ), Beck ve arkadaşları (1978) tarafından geliştirilmiş ve depresyonda görülen somatik, duygusal, bilişsel ve motivasyonel belirtileri ölçmesi amaçlanmıştır. 21 maddeden oluşan BDÖ’nün her bir maddesinde

46

dört seçenek bulunmaktadır. Her madde 0 ile 3 arasında puan alır. Bu puanların toplanmasıyla, depresyon puanı elde edilir. Alınabilecek en yüksek puan 63’tür ve toplam puanın yüksek oluşu, depresyon düzeyinin ya da şiddetinin yüksekliğini göstermektedir (Savaşır ve Şahin, 1997) BDÖ’nün 1978 formunun Türkçe’ye uyarlanması Hisli (1988, 1989) tarafından yapılmıştır. Bu çalışmaların sonucunda, ölçeğin test-tekrar test güvenirliğinin 0.65 ile 0.73 arasında olduğu (Hisli, 1988), iki yarım test güvenirlik katsayısının 0.74 (Hisli, 1989) olduğu bulunmuştur. BDÖ’nün geçerlik bulgularının belirlenmesi amacıyla ölçüt bağıntılı geçerlikten yararlanılmıştır. MMPI-D Skalası ile ölçek puanları arasındaki Pearson momentler çarpımı korelasyon katsayısı 0.63 olarak hesaplanmıştır (Hisli, 1988). Bu çalışmada, BDÖ’nün Hisli (1988) tarafından yapılan uyarlaması kullanılmış

Beck Depresyon Ölçeği’nde 21 soru vardır, her soruda en düşük puan 0, en yüksek puan 3’tür. (Bkz Ek.3)

Tablo.3.2 Beck Depresyon Ölçeği Güvenilirlik Analizi

Cronbach's Alpha Cronbach's Alpha Based on Standardized Items N ,884 ,888 21

Beck Depresyon Ölçeğine göre katılımcılara verilen görüşlerin güvenilirlik analizi araştırmamız için tekrardan yapıldığında Cronbach’s Alpha değeri 0,884 olarak bulunmuştur. Bu yönüyle Beck Depresyon Ölçeğinin yüksek oranda güvenilir olduğu söylenebilir.

2.1.6.4. Otomatik Düşünceler Ölçeği

Otomatik Düşünceler Ölçeği Hollon ve Kendall (1980) tarafından depresyonda sıklıkla görülen düşünce kalıplarını ve kişinin kendine yönelik olumsuz otomatik düşüncelerinin ne sıklıkta ortaya çıktığını belirlemek amacıyla geliştirilmiştir. Ölçeği

47

1990 da Aydın ve Aydın, 1992 de Şahin ve Şahin Türkçe’ye uyarlamışlardır. Ergen ve yetişkinlere uygulanabilir. Son bir hafta içinde her madde için ne kadar aklınızdan geçti sorusuna; hiç aklımdan geçmedi, ender olarak aklımdan geçti, sık sık aklımdan geçti, hep aklımdan geçti tepkilerinden birinin zorunlu seçimini gerektiren 30 düşünceyi içeren cümlelerden oluşmaktadır. Verilen cevaplara 1 ve 5 arasında değişen puanlar verilir. Puan ranjı 30-150 dir. Ölçekten alınan toplam puanların yüksekliği, bireyin otomatik olumsuz düşüncelerinin sıklıkla ortaya çıktığını gösterir (Savaşır ve Şahin, 1997). (Bkz Ek.4)

Tablo.3.3 Otomatik Düşünceler Ölçeği Güvenilirlik Analizi

Cronbach's Alpha Cronbach's Alpha Based on Standardized Items N ,963 ,964 30

Otomatik Düşünceler Ölçeğine göre katılımcılara verilen görüşlerin

güvenilirlik analizi araştırmamız için yeniden yapıldığında Cronbach’s Alpha değeri 0,963 olarak bulunmuştur. Bu doğrultuda Otomatik Düşünceler Ölçeğinin yüksek oranda güvenilir olduğu söylenebilir.