Aval Verenin Başvuru Hakkı

Aval veren kişi, lehine aval verdiği kişinin kambiyo senedinden doğan borcunun teminat altına alarak bağımsız bir borç altına girmektedir. Bu sebeple kambiyo senedinin hamili, başvuru hakkı doğduktan sonra aval verene senet bedelinin ödenmesi için başvurabilir. Aval veren de TTK m.

703/3 uyarınca senet bedelini ödediği takdirde, senetten doğan hakları iktisap etmektedir. Yani aval veren senetten doğan hakları, ödeme yaptığı andan itibaren kazanmaktadır. Senedin mülkiyeti de TTK m. 703/3 uyarınca kanunen ödeme ile birlikte elde edecektir. Başvuru hakkının kazanılması senet bedelinin ödenmesiyle olmasının yanında başvuru hakkının ileri sürülmesi için kambiyo senedinin de aval verenin elinde olması gereklidir¹²⁰. Aval verenin bedeli ödediği anda senetten doğan hakkı iktisap etmekte, bir halefiyet söz konusu olmamaktadır. Bu haklar kanundan doğan ve direkt aval verenin şahsında doğan haklardır.

Aval veren senet bedelini ödediği durumda, lehine aval verdiği kişiye ve bu kişiye karşı sorumlu olanlara başvurabilir¹²¹. Lehine aval verilen kişiye karşı sorumlu olanlar ise ondan önce senede imza koyarak sorumluluk altına

119 Boztosun: s. 67.

120 Adıgüzel: s. 35; Aksu: s. 171.

121 Öztan: s. 267; Adıgüzel: s. 35.

ARŞ. GÖR. FIRDEVS ARSLAN

giren kişilerdir. Bu durumda muhatap lehine aval veren ancak muhataba karşı başvuru hakkını kullanabilir. Zira senette kimse muhataba karşı sorumlu konumunda bulunmamaktadır¹²². Düzenleyen lehine aval veren ise, başvuru hakkını düzenleyen ve bu kişinin başvurabileceği muhataba karşı kullanabilir. Son olarak cirantalardan biri lehine aval vermiş olan avalist ise başvuru hakkını hem bu cirantalara hem de bu cirantadan önce senede imza atmış diğer cirantalara, düzenleyene ve bu kişiler lehine aval vermiş olan kişilere karşı kullanabilir¹²³.

TTK m. 726 gereği aval veren, kendisine karşı sorumlu olanlara ödemiş olduğu tutarın tamamını, ödeme tarihinden itibaren bu tutarın faizini, yaptığı giderleri ve poliçe bedelinin binde ikisini aşmamak üzere komisyon ücretinin isteyebilir.

a. Başvuru Hakkının Kullanılması

Aval veren senet bedelini ödediği takdirde, kendisine başvurma hakkı olan kişilere karşı elden talepte bulunarak, talepte bulunup da ödeme yapılmadığı takdirde icra takibi yaparak ya da dava yoluyla başvuru hakkını kullanabilir. İcra takibi kambiyo senetlerine özgü haciz yoluyla ya da başvuru borçlusunun iflasa tabi olan kişiler olması halinde iflas yoluyla takip şeklinde olabilir. Bunun yanında başvuru hakkının dava yoluyla da kullanılmak istendiğinde, asliye ticaret mahkemesinde de dava açılabilir¹²⁴. b. Başvuru Hakkına Karşı Savunmalar

aa. Senet Metninden Anlaşılan Def’iler

Senet metninden anlaşılan def’iler daha önce de bahsedildiği üzere, aval verenin başvuru hakkını kullandığı lehine aval verilen ve diğer senet borçluları tarafından ileri sürülebilir. Bu def’iler aynı şekilde senedin zorunlu unsurlarındaki eksiklikler, ciro zincirinin kopuk olması¹²⁵, kambiyo senedinin protesto edilmemiş olması, senet borçlusunun borcunun zamanaşımına uğramış olması gibi hususlar senet metninden anlaşılan ve

122 Aksu: s. 172.

123 Öztan: s. 268; Aksu: s. 172.

124 Adıgüzel: s.36.

125 Ciro zincirinin kopuk olması hususunu lehine aval verilen kişi, aval veren karşı ileri süremez. Zira bu kişiler arasındaki başvuru hakkının senetteki cirolarla ilgisi yoktur. Adıgüzel, s. 36.

Kambiyo Senetlerinde Aval

Hukuk Fakültesi Dergisi Year 6 Issue 1 - June 2020 (93-132) 128

aval verene karşı da ileri sürülebilen def’ilerdir¹²⁶. bb. Senedin Hükümsüzlüğüne İlişkin Def’iler

Aval verenin ödeme için başvurduğu kişilerin senetteki imzasının bir hükümsüzlük sebebiyle kendisini bağlamadığı durumlar kendisine başvuran aval verene karşı da ileri sürebilir. Bu durumlar başvuru borçlusunun ehliyetsizliği, imzasının sahte olması, imzanın irade sakatlığına uğraması, yetkisiz temsil edilmesi gibi durumlardır¹²⁷.

cc. Senet Borçlusunun Aval Verene Karşı Sahip Olduğu Kişisel Def’iler Senet bedelini ödeyen aval veren, lehine aval verdiği kişiye veya ona karşı sorumlu olanlara başvurduğunda, bu kişiler aval verene karşı kişisel def’

iye sahipse, bunlar da aval verene karşı ileri sürülebilir¹²⁸.

dd. Senet Borçlusunun Lehine Aval Verilene Karşı Sahip Olduğu Kişisel Def’iler

Aval verenin lehine aval verdiği kişinin sahip olduğu kişisel def’ ileri aralarındaki bağdan dolayı kendisine başvuran herkese karşı ileri sürebildiğinden bahsedilmişti. Ancak senet borçlusunun lehine aval verdiği kişiye karşı sahip olduğu kişisel def’ilerin aval verene karşı ileri sürebileceği konusunda açıklık bulunmamaktadır. Ancak genel düşünce senet borçlusunun lehine aval verilenle aralarında bir bağ bulunmadığından ve TTK m. 702/3 uyarınca senetten doğan hakları ödeme ile iktisap ettiğinden lehine aval verilene karşı sahip olduğu kişisel def’ ileri ileri sürememesi yönündedir¹²⁹. Ancak Adıgüzel’e göre lehine aval verenin senedin teminat senedi olduğu yönündeki bedelsizlik def’inden aval veren nasıl yararlanabiliyorsa, senet borçlusunun da lehine aval verilene karşı yapabileceği bu savunmayı aval verene karşı da yapabilmesi gereklidir¹³⁰. Gerçekten de kişisel def’ilerden yararlanma bu anlamda çift yönlü olmalı ve senet borçlusu da kişisel def’ileri aval verene karşı ileri sürebilmelidir.

126 Boztosun: s. 68; Aksu: s. 175.

127 Boztosun: s.68; Adıgüzel: s. 36; Aksu: s. 175.

128 Boztosun, s. 68.

129 Poroy/Tekinalp: s. 212; Boztosun: s. 69; Aksu, s. 176.

130 Adıgüzel: s. 36.

ARŞ. GÖR. FIRDEVS ARSLAN

ee. Senet Borçlusunun Düzenleyene veya Önceki Hamillere Karşı Sahip Olduğu Şahsi Def’iler

TTK m. 825/2 uyarınca, senet borçlusu düzenleyene veya önceki hamillere karşı sahip olduğu kişisel def’ ileri kendisine başvuran aval verene karşı ileri süremez. Bunun istisnası ise aval verenin senedi iktisap ederken bilerek borçlunun zararına hareket etmesidir.