Uzlaştırma Teklifinin Đçeriğ

Uzlaşma teklifinde bulunulması hâlinde; şüpheliye, mağdura veya suçtan zarar görene ya da kanunî temsilcilerine, uzlaştırmanın mahiyeti ve uzlaştırmayı kabul veya reddetmenin hukukî sonuçlarının anlatılacağı, Kanunda isabetli olarak düzenlenmiştir (CMK m. 253,5; Uz.Yön. m. 12, 26 ve 5,5). Bu bilgilendirme, Cumhuriyet savcısı veya adlî kolluk görevlilerince

130 _{Bkz. 5560 s.K.’nun 20. maddesinin gerekçesi (http://www.tbmm.gov.tr/sirasayi} /donem22/yil01/ss1255m.htm).

uzlaşma teklifi yapılırken, Yönetmeliğin ekinde yer alan Ek 1/a veya Ek 1/b sayılı, uzlaşmanın mahiyeti ile uzlaşmayı kabul veya reddetmenin hukukî sonuçlarının bulunduğu Uzlaşma Teklif Formlarının, hazır bulunan ilgiliye imzalatılarak verilmesi ve formda yer alan bilgilerin açıklanması suretiyle yapılır. Cumhuriyet savcısı veya adlî kolluk görevlisi tarafından, bilgilendirme yükümlülüğünün yerine getirildiğine ve uzlaşma teklifinde bulunulduğuna ilişkin formun imzalı örneği soruşturma evrakı içine konulur (Uz.Yön. m. 8,3).

Tarafların, uzlaştırma konusundaki bilgi eksiklikleri yüzünden uzlaştırmaya başvurmayı reddetmesi mümkündür. Uzlaştırmaya başvurmadan önce tarafların bilgilendirilmesi, uzlaştırmaya yönlendirilmeleri ve uzlaştırma müzakerelerine samimiyete katılmalarına katkıda bulunur. Şüpheli ile mağdurun uzlaştırma konusunda bilgilendirilmeleri, Anayasanın 40. maddesinin ikinci fıkrasının da bir gereğidir. Bu maddeye göre, “Devlet, işlemlerinde, ilgili kişilerin hangi kanun yolları ve mercilere başvuracağını ve sürelerini belirtmek zorundadır”. Dolayısıyla şüpheli ve mağdur, aralarındaki uyuşmazlığı uzlaştırma yoluna başvurarak çözmeye hakları oluğunu, uzlaştırmanın dava yoluna nazaran sunduğu faydaları ve sonuçlarını öğrenmelidir. Uzlaştırmanın başarısında, tarafların doğru bilgilendirilmesi kilit rol oynamaktadır. Bu bilgilendirme, sadece hazırlanan matbu formların taraflara verilmesi gibi şeklî bir yolla değil, tarafların şifahen bilgilendirilerek, konuyu gerçekten anlamalarının sağlanması ve uzlaştırmaya teşvik edilmeleri suretiyle yapılmalıdır. Nitekim Avrupa Komisyonu tarafından hazırlanan Arabuluculuk Yönergesi Teklifinin 3. maddesinde, tarafların, uzlaştırmaya başvurulmasına ilişkin bir bilgilendirme toplantısına katılmaları öngörülerek, hukuk uyuşmazlıklarında da paralel bir düzleneme yapılması önerilmiştir131.

Benzer şekilde, Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesinin R (99) 19 sayılı “Ceza Uyuşmazlıklarında Uzlaştırma” konulu Tavsiye Kararında, üye ülkelerin, ceza uyuşmazlıklarında uzlaştırmanın işleyişini açıklayan rehberler bastırması ve bu rehberlerde özellikle, davanın uzlaştırmaya havale edilmesinin koşullarının ve uzlaştırmadan sonra davanın akibetinin ne olacağının açıklanması gerektiği belirtilmiştir132. Bu görüşler doğrultusunda düzenlenen Uzlaştırma Yönetmeliğinin 34. maddesinde, Adalet Bakanlığının, kolluk, Cumhuriyet savcılığı ve mahkemede uzlaştırma teklif edilmesi sırasında kullanılmak üzere, bu aşamaların özellikleri dikkate alınarak, uzlaştırmanın mahiyeti, koşulları ve hukukî sonuçlarını anlatan, uzlaştırmaya tâbi suçlar ile uzlaştırma süreci hakkında yol gösterici bilgiler

131 _{Commission of the European Communities: Proposal for a Directive of the European} Parliament and of the Council on certain aspects of mediation in civil and commercial matters {SEC (2004) 1314}, Brussels, 22.10.2004, s. 10; Özbek, Mustafa: Avrupa Konseyi Arabuluculuk Yönergesi Önerisi (AÜHFD 2007/1, s. 183-231), s. 210.

içeren rehber kitapçıklar hazırlaması ve bu rehber kitapçıklarla diğer yöntemleri kullanarak kamuoyunu bilgilendirmesi öngörülmüştür. Uzlaştırma teklif edilirken bu rehberlerden yararlanılacağından, halkın bu rehberlere kolayca ulaşabilmesi sağlanmalıdır. Uzlaştırmaya başvuru koşullarını içeren bu rehberlerde, uzlaştırmadan sonra yargılama sürecinin işleyişiyle ilgili hususlara yer verilmeli, uzlaştırmaya uygun olan suçların çeşitleri ve taraflarla ilgili koşullar açıklanmalıdır.

Uzlaştırma teklif edilirken, şüpheliye yapılacak açıklamalar ile mağdur veya suçtan zarar görene yapılacak açıklamalar farklı olacaktır. Uzlaştırma- nın mahiyeti ile uzlaştırmayı kabul veya reddetmenin hukukî sonuçları 253. maddenin çeşitli fıkralarında düzenlenmiştir. Uzlaştırma teklifinde bulunulurken uzlaştırmanın mahiyetine ilişkin açıklamaların içeriği, soruşturma ve kovuşturma aşaması için ayrı olmak üzere, Uzlaştırma Yönetmeliğinin ekinde bulunan formlarda ayrıntılı olarak gösterilmiştir Bu kapsamda, örneğin şüpheliye yönelik açıklamada; uzlaşmış olmasının suçu kabul anlamına gelmediği, uzlaşmak zorunda olmadığı, uzlaştırmadan istediği zaman vazgeçebileceği, uzlaştırma müzakereleri sırasında yapacağı açıklamaların, vereceği bilgi ve belgelerin ve tutulan tutanakların mevcut so- ruşturmada ve disiplinle ilgili olanlar da dâhil olmak üzere, hiçbir soruştur- ma ve kovuşturmada ya da hukuk davasında delil olarak kullanılamayacağı, mağdur veya suçtan zarar görenin uzlaşmayı kabul etmesine rağmen kendisi- nin kabul etmemesi hâlinde; şartları gerçekleşmiş olsa bile, hakkında kamu davasının açılmasının ertelenmesi kararı verilemeyeceği ve yeterli delil varsa kamu davası açılacağı, kendisinin uzlaşmayı kabul etmesi fakat mağdur veya suçtan zarar görenin uzlaşmayı kabul etmemesi hâlinde, mahkemenin,

şartları aranmaksızın, kendisi hakkında kovuşturma konusu suçla ilgili ola- rak hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına karar verebileceği, mağdur veya suçtan zarar görenin uzlaşmayı kabul etmesine rağmen kendisinin ka- bul etmemesi hâlinde, 231. maddedeki şartlar gerçekleşmiş olsa bile, kendisi hakkında kovuşturma konusu suçla ilgili olarak hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına karar verilemeyeceği, uzlaşma sonucunda edimini def’aten yerine getirmesi hâlinde, hakkında kovuşturmaya yer olmadığı kararı verileceği ve bundan sonra yeni delil meydana çıkmadıkça, aynı fiilden dolayı kamu davası açılamayacağı, bu hususun adli sicile kaydedilmeyeceği; edimin yerine getirilmesinin ileri tarihe bırakılması, takside bağlanması veya süreklilik arzetmesi hâlinde, kendisi hakkında kamu davasının açılmasının ertelenmesi kararı verileceği, kamu davasının açılmasının ertelenmesi kararından sonra, uzlaşmanın gereklerini yerine getirmemesi hâlinde, hakkında kamu davası açılacağı, uzlaşmanın sağlanması hâlinde, soruşturma konusu suç nedeniyle tazminat davası açılamayacağı, açılmış olan davadan feragat edilmiş sayılacağı söylenebilecektir133.

133 _{Bkz. 5560 s.K.’nun 20. maddesinin gerekçesi (http://www.tbmm.gov.tr/sirasayi/} donem22/yil01/ss1255m.htm).