Uygulama ve Bulguların Değerlendirilmesi

Web kullanıcı erişim kütük dosyalarının analiz edilmesi sonucunda, web sitesinin yapısı ve web ziyaretçilerinin davranışları hakkında önemli bilgi toplamak mümkündür. Bu çalışmada gerçekleştirilen yol analizi (iz analizi) uygulamasında bilimsel hedefe katkı sağlamak için yoğun teorik algoritmalar kullanılmış ve bu doğrultuda bir yöntem geliştirilmiştir. Geliştirilen yöntem Fırat Üniversitesi web sunucularındaki metin tabanlı kullanıcı erişim kütük dosyalarına uygulandı. Uygulama çalışmasında;

• Büyük boyuttaki yapısal olmayan web erişim kütüklerinin temizlenmesi ve gereksiz verilerden arındırılması için SAS yazılım ortamının kullanılarak geliştirilen bir ön işlem süreci önerildi. Önerilen süreçte, yüksek boyuttaki verilerle çalışmak için yüksek yapılandırmaya sahip bilgisayarlara ihtiyaç duyuldu. Ancak, aynı kütükler literatürdeki diğer temizleme yöntemlerinde ve farklı yazılım ortamlarında yapıldığında sistemin daha yavaş çalıştığı hatta zaman zaman sistemde sorunlar yaşandığı görüldü. SAS yazılım ortamını ile kendisine has veritabanı arasındaki güçlü ve doğrudan bir bağlantı bulunduğundan, ön işlem sürecindeki uygulamalarda hız ve performans açısından başarılı sonuçlar elde edildi. Ayrıca, SAS programlama kodlarındaki hazır fonksiyonların sağladığı kolaylıklar ile uygulamalara ve kullanıcıya büyük avantajlar sağlamaktadır.

• Ön işlem aşamasından geçirilmiş verilerden uygun alanlar ilişkilendirilerek, anlamlı ve ilginç bilgiler elde etmek için yol analizi yöntemi kullanıldı.

Önerilen ve gerçekleştirilen yol analizi uygulaması sonucunda elde edilen bulgular ve sonuçların değerlendirilmesinde web sitesine ilişkin aşağıda bilgiler çıkarıldı.

• Ziyaretçilerin web sitesinde gezinirken izledikleri yollar (web sayfaları) çıkarılarak, ziyaretçinin site içerisinde ilgi duydukları sayfalar tespit edildi. Site kullanımı için

benzer özellikleri taşıyan kullanıcıları kümelemek ve her bir kümedeki kullanıcılara uygun hizmet vermek mümkündür. Örneğin, katalog tarama hizmetini kullanan ziyaretçiler ile üniversite tanıtım bilgilerine göz atan kullanıcılar aynı nitelikte değildir. Birisi sadece ziyaret maksadıyla siteye uğramışken diğeri gereksinim duyduğu bilgiyi almak için siteye girmiştir.

• Web site içerisindeki alt klasörlere ya da alt bölümlere yerleştirilmiş sayfalarda gezinen ziyaretçi yoğunlukları tespit edildi. Tespit edilen bu sayfaların konumuna yönelik sitenin yapısında, yeniden iyileştirme çalışmaları yapılabilir. Yani, alt kısımlarda yoğun ziyaret edilen sayfalara site içerisinde hızlı erişim köprüleri konulabilir. Bu durum, sitenin iyileştirilebilmesi ve geliştirilebilmesi için web tasarımcılarına ve web yöneticilerine destek sağlayacaktır.

• Ziyaretçiler tarafından izlenilen yolları şekilsel olarak modellemek için web köprü bağlantı grafiği oluşturuldu. Ziyaretçi yoğunluğuna göre ağırlıklandırılmış köprü bağlantıları arasındaki çizgilerin kalınlığı o köprüler arasındaki geçişin yoğunluğuna göre değişim göstermektedir. Bu grafik ile sitedeki köprü bağlantıları dikkate alınarak web sitesinin yapısında iyileştirmeler yapılabilir.

• Ziyaretçilerin izlediği yollara ait tespit edilen güven ve destek değerleri dikkate alınarak yoğun gezinen sayfalardaki kullanıcı ilgileri çıkarılabilir. Örneğin, ticari web sitelerinde alışveriş yapan ziyaretçilerin ilgi duyduğu ürünlere göre sınıflandırma yapılabilir. Firma yeni ürünlerin satışına yönelik müşteri takibi yaparak, satışları arttırabilir.

• Web sitesinde en çok işlem gören ve gezinen web sayfaları bilgisi çıkarıldı. Bu bilgiler üniversite web sitesi içerisindeki bölümlere ait alt siteler arasında bir kıyaslama yapılmasına imkân vermektedir. Ziyaretçilerin sitelere olan ilgilerinin bulunması web sitesinin kalitesini arttırma da önemli bir ölçütü daha ortaya çıkarmış olacaktır.

• Yol analizi yöntemi ile yapılan web kütük uygulamasında elde edilen kural istatistikleri web sitesinin kullanımına yönelik genel istatistikî sonuçlar çıkarıldı. Bu sonuç bilgileri web sitesindeki köprü bağlantılarına ilişkin çıkarılan kuralların güven ve destek değerlerinin maksimum ve minimum sayıları, sayma sayıları ve zincir sayılarını vermektedir. Bu sonuçlar, analiz yapan kişiye web sitesinin genel kullanımına yönelik bir fikir oluşturacaktır.

Bu uygulama sonucunda, Fırat Üniversitesi web sunucularından alınan web kullanıcı erişim kütüklerinin analizi ile elde edilen bilgilerin kullanılabilirliği, hem web sitesi hem de kullanıcılar açısından ortaya konuldu. Web sitesindeki köprü bağlantıları incelenerek, sitenin

geliştirilebilmesi ve iyileştirilebilmesi için web tasarımcılarına ve web yöneticilerine destek sağlanılabileceği ortaya konuldu.

Web kullanım madenciliği uygulamaları sonucunda elde edilen bilgiler ile web kullanımına ilişkin derinlemesine analiz yapmak ve web kullanıcılarına daha iyi hizmet sunabilmek için kullanılmaktadır. Web kullanım madenciliği için birçok farklı yöntemler kullanılarak elektronik ticaret, biyoenformatik, bilgisayar güvenliği, web zekâsı, akıllı öğrenme, veritabanı sistemleri, finans, pazarlama, sağlık hizmetleri ve telekomünikasyon gibi birçok alanda ihtiyaçlar doğrultusunda daha fazla detaylı araştırmalar yapılabilir.

6. BİR WEB SİTESİNİN BAŞARIMINI ARTIRMAK İÇİN İSTATİSTİKSEL ANALİZ İLE WEB KULLANICI ERİŞİM KÜTÜKLERİNDEN BİLGİ ÇIKARIMI

Internet, elektronik ortamdaki verilerin uzaktaki mesafelere aktarılması ve kullanımının sağlanması açısından dünya üzerinde var olan en büyük bilgi paylaşım ortamıdır. Birçok kişi, kurum ve kuruluşlar gelişmiş Web sunucular kullanarak, bilgi paylaşımlarını ve veri aktarımlarını internet ağ sistemleri üzerinden yapmaktadırlar. İnternet kullanıcılarının, bu bilgi alışveriş işlemlerindeki tüm davranışları, Web sunucular tarafından kaydedilmektedir. Web kullanıcı erişim kütük dosyalarında kaydedilen bu veriler içerisinde, kullanıcı, sistem ve Web sitesi hakkında birçok önemli bilgiler bulunmaktadır.

Literatürde, Web kullanıcı erişim kütük verilerinin analiz edilerek, istatistiksel verilerin elde edilmesine yönelik çalışmalar bulunmaktadır [3, 15, 19-20, 25-42, 48-50, 55, 105, 126, 130-132]. Bu çalışmalarda özellikle bir Web sitesinin iyileştirilmesine, geliştirilmesine ve başarımın arttırılmasına yönelik yapılmış çalışmalar olduğu görülmüştür [3, 48-50, 52, 130- 132].

Bu bölümde, Web kullanıcı erişim kütük verileri kullanılarak istatistiksel analiz yöntemi ile Web sitesinin kullanımına ve ziyaretçilerin davranışlarına yönelik anlamlı ve önemli bilgiler elde edildi. Web madenciliğinin etkin kullanımı ile bir Web sitesinin başarımını artırmaya yönelik çözüm önerileri oluşturuldu. Bu amaçla, Fırat Üniversitesi Web sunucularında tutulan Web kullanıcı erişim kütük dosyaları alınarak analiz edildi. Söz konusu erişim kütük dosyalarından Web sitesinin yapısı, kullanıcının Web sitesine erişimi ve kullanımına ilişkin bilgiler, kullanıcının kullandığı sistemine ait önemli bilgiler istatistiksel analiz yöntemi ile çıkarıldı. Ayrıca, Web sitesi başarımını arttırmak için HTTP durum kodları incelenerek, erişim kütüklerinden çıkarılan hata kayıtları analiz edildi. Yapılan bu analiz çalışmasından hareketle, Web sitesinde var olan kırık bağlantılar, engellenmiş sayfalar, kısıtlı erişimler, sunucu ve Web sitesi kaynaklı problemler tespit edilerek Web sitesinin geliştirilmesi, yeniden tasarlanması ve Web sisteminin başarımının arttırılması için çözüm önerileri oluşturuldu.