KahramanmaraĢ Ġl merkezinde MaraĢ burması yapan ve MaraĢ burması ile ilgilenen ustaların tamamı MaraĢ burmasını atölyede yaptıklarına dair cevap vermiĢlerdir. MaraĢ burmasının tel çekme aĢamasından parlatma aĢamasına kadar tüm aĢamalarının yapımında
kullanılan araçların atölye ortamında bulunması, güç gerektirmesi ve ustalık istemesinden dolayı atölye dıĢında yapımının mümkün olmadığı belirtilmiĢtir.
KahramanmaraĢ Ġl merkezinde MaraĢ burması yapan ve MaraĢ burması ile ilgilenen ustaların MaraĢ burması yapımında kullanılan ham maddenin temini gösteren bilgiler Tablo 13‟de yer almaktadır.
Tablo 13 Araştırmaya Katılanların Maraş Burması Yapımında Kullanılan Ham Maddenin Temini
SEÇENEKLER Sayı %
Külçe altın halince satın alıyorum 24 80,0
Diğer 6 20,0
TOPLAM 30 100,0
Tablo 13 incelendiğinde KahramanmaraĢ Ġl merkezinde MaraĢ burması yapan ve MaraĢ burması ile ilgilenen ustaları MaraĢ burması yapımında kullanılan ham maddeyi % 80,0‟lık oran ile külçe altın halinde satın aldıkları, % 20,0 diğer cevabını vererek görüĢlerini belirtmiĢlerdir. Diğer cevabını kiĢiler, külçe, tel, levha ve hurda halindeki altınları eriterek bilezik yapımında kullandıklarını söylemiĢlerdir.
KahramanmaraĢ Ġl merkezinde MaraĢ burması yapan ve MaraĢ burması ile ilgilenen ustaların tamamı bilezik yapımında 22 ayar altın kullanıldıklarını belirtmiĢlerdir. Ustaların KahramanmaraĢ‟ın Türkiye kuyumculuğunda ikinci sırada yer alması, daha da önemlisi yöre halkının tasarruf aracı olarak 22 ayar altını talep etmesinden dolayı bilezik yapımında 22 ayar altın kullandıklarını söylemek mümkündür.
KahramanmaraĢ Ġl merkezinde MaraĢ burması yapan ve MaraĢ burması ile ilgilenen ustaların MaraĢ burması yapımında kullanılan tellerin incelikleri Tablo 14‟de yer almaktadır.
Tablo 14 Araştırmaya Katılanların Maraş Burması Yapımında Kullanılan Tellerin İnceliklerini
En ince Sayı % En kalın Sayı %
60 Mikron 4 13,3 150-180 Mikron 2 6,7 80 Mikron 9 30,0 200 Mikron 4 13,3 90 Mikron 3 10,0 250 Mikron 7 23,3 100 Mikron 6 20,0 300 Mikron 5 16,6 110 Mikron 5 16,7 350-400 Mikron 2 6,7 120 Mikron 3 10,0 500 Mikron 2 6,7 Ġsteğe bağlı 8 26,7 TOPLAM 30 100,0 30 100,0
Tablo 14 incelendiğinde KahramanmaraĢ Ġl merkezinde MaraĢ burması yapan ve MaraĢ burması ile ilgilenen ustalar MaraĢ burması yapımı sırasında en ince % 30,0 oranında 80 mikron inceliğinde, % 20,0 oranında 100 mikron inceliğinde, % 16,7 oranında 110 mikron inceliğinde, % 13,3 oranında 60 mikron inceliğinde, % 10,0 oranında 90 ve 120 mikron inceliğinde tel kullandıklarını belirtmiĢlerdir. En kalın tel olarak da % 26,7 oranında sınırsız, % 23,3 oranında 250 mikron, % 16,6 oranında 300 mikron, % 13,3 oranında 200 mikron, % 6,7 oranında 150-180; 350-400; 500 mikron tel kullandıkları cevabını vermiĢlerdir.
MaraĢ burmasının yapımında en ince telin 80 mikron, en kalın telin ise gelen talebe bağlı olarak değiĢebildiğini söylemek mümkündür.
MaraĢ burmasının kaç parçadan oluĢtuğunu gösteren bilgiler Tablo 15‟de yer almaktadır.
Tablo 15 Maraş Burmasının Parçaları
SEÇENEKLER Sayı %
Bilezik kısmı 10 33,4
Bilezik ve toka kısmı 20 66,6
TOPLAM 30 100,0
Tablo 15 incelendiğinde ustalar MaraĢ burmasının parçaları ile ilgili, % 66,6 bilezik ve toka kısmından, % 33,3‟ü ise sadece bilezik kısmından oluĢtuğunu ifade etmiĢlerdir. MaraĢ burmasının bilezik ve toka kısmından oluĢtuğunu söylemek mümkündür.
KahramanmaraĢ Ġl merkezinde MaraĢ Burması yapan ve MaraĢ burması ile ilgilenen ustaların MaraĢ Burmasında kullanılan motifleri gösteren bilgiler Tablo 16‟da yer almaktadır.
Tablo 16 Maraş Burmasında Kullanılan Motifler
SEÇENEKLER Sayı % Bitkisel motifler 18 60,0 Geometrik motifler 5 16,7 Sembolik motifler 4 13,3 Diğer 3 10,0 TOPLAM 30 100,0
Tablo 16 incelendiğinde KahramanmaraĢ Ġl merkezinde MaraĢ burması yapan ve MaraĢ burması ile ilgilenen ustaların MaraĢ burmasında kullanılan motiflerin % 60,0 bitkisel motifler, % 16,6 geometrik, % 13,3 sembolik motifler ve % 10,0 diğer motifler olduğunu belirtmiĢlerdir. Diğer cevabını veren kiĢiler, geleneksel ve kendilerine özgü motifler olduğunu belirtmiĢlerdir.
Yapılan araĢtırmada elde edilen bilgiler MaraĢ burması yapımında bitkisel motiflerin yoğun kullanıldığını göstermektedir. Yörede, MaraĢ burmasında kullanılan motifi “Çam dalı” olarak ifade eden ustalar bulunmaktadır. “YaĢayan Anadolu Takılarında" ise
KahramanmaraĢ‟ta yapılan burmada kullanılan motif “BaĢak motifi” olarak adlandırılmaktadır.
KahramanmaraĢ Ġl merkezinde MaraĢ burması yapan ve MaraĢ burması ile ilgilenen ustaların iĢ yerinde çalıĢan kiĢi sayısını gösteren bilgiler Tablo 17‟de yer almaktadır.
Tablo 17 Araştırmaya Katılanların İş Yerinde Çalışan Kişi Sayısı
SEÇENEKLER Sayı % 1-2 10 33,3 3-6 16 53,4 7-10 3 10,0 Daha fazla 1 3,3 TOPLAM 30 100,0
Tablo 17 incelendiğinde KahramanmaraĢ Ġl merkezinde MaraĢ burması yapan ve MaraĢ burması ile ilgilenen ustaların iĢ yerinde kaç kiĢi çalıĢtıklarına dair, % 53,4 3-6 kiĢi, % 33,3 1-2 kiĢi, % 10,0 7-10 kiĢi, % 3,3 10 kiĢiden daha fazla cevabını vermiĢlerdir. Eskiye nazaran atölyelerde çalıĢan sayısının azaldığı ustalar tarafın dile getirilmektedir. Eskiye göre daha az kiĢi çalıĢmasının baĢlıca sebebi altın fiyatlarının artması ve MaraĢ burmasına duyulan ilginin azalması olarak belirtilmektedir. Buna rağmen kuyumculuk sektöründe MaraĢ Kuyumculuğu Ġstanbul‟dan sonra ikinci sırada yer almaktadır. Ustalarla yapılan görüĢmede geçmiĢte her gün 10-15 tane MaraĢ burması yapıldığı ve yanında 4 çırak çalıĢtığını belirtmiĢlerdir. Günümüzde 3-6 kiĢilik bir iĢ yerinde usta-çırak ve diğer elemanlar sayıya dahil edilmektedir.
ÇalıĢma ortamına iliĢkin “ÇalıĢma ortamınız altın iĢlemeciliğine uygun mu?” sorusuna KahramanmaraĢ Ġl merkezinde MaraĢ burması yapan ve MaraĢ burması ile ilgilenen ustaların tamamı evet cevabını vermiĢlerdir. Ustalar “Aydınlatma”, “Havalandırma” ve “Temizlik” için çalıĢma ortamlarının altın iĢlemeciliğinde yeterli olduğunu belirtmiĢlerdir.
“ÇalıĢma sırasında ortaya çıkan artıkların (fire, ramat) geri dönüĢümü yapılıyor mu?” sorusuna, KahramanmaraĢ Ġl merkezinde MaraĢ burması yapan ve MaraĢ burması ile ilgilenen ustaların tamamı “Evet, geri dönüĢüm yapılıyor” cevabını vermiĢlerdir. Evet, cevabını veren otuz kiĢiye geri dönüĢümü nasıl yaptıkları sorulduğunda ramat sistemi ile cevabını vermiĢlerdir.
AraĢtırmaya katılan ustalar; ramat sistemi ile ilgili “% 85 geri dönüĢüm oluyor. Izgaraların altına, arasına giren ve lavaboların altında yer alan kovaların içindeki sular süzülerek altın parçaları eritiliyor. Yapılacak iĢe göre plaka veya tel haline getiriliyor. Ortaya çıkan firenin tamamı ramat sistemi ile alınmaya çalıĢılarak, tekrar kullanılıyor” Ģeklinde görüĢlerini belirtmiĢlerdir.
MaraĢ burması yapımında kullanılan araçlar ve yöresel isimlerini gösteren bilgiler Tablo 18‟de yer almaktadır.
Tablo 18 Maraş Burma’sı Yapımında Kullanılan Araçlar ve Yöresel İsimleri
Araçlar (Yörede verilen adlar) Sayı %
Pota (Puta) 30 100,0
ġide (Ilıca) 30 100,0
MaĢa (Kıskaç) 30 100,0
ĠnĢaat (Köstek) Çivisi 30 100,0
Baskı (Kalıp) Makinası 30 100,0
Kargaburun (Ağzı Yassı) 30 100,0
Penseler (Ağzı Yassı) 30 100,0
Malafa (TekeĢek) 30 100,0
DiĢli 30 100,0
Kalıp (Lama) Demirleri 30 100,0
Yön Verme Demirleri 30 100,0
Kalıp Kütüğü 30 100,0
Sargılık 30 100,0
Burma Çukurlama Tahtası 30 100,0
Burma Çukurlama Çubuğu 30 100,0
Üst Kapak Çukurlama Demiri 30 100,0
Parlatma Makinası 30 100,0
Kalemler 30 100,0
Makas 30 100,0
Mengene 30 100,0
Tokmak 30 100,0
Amyand 30 100,0 *Birden fazla Ģık iĢaretlendiği için toplam alınmamıĢtır.
Tablo 18 KahramanmaraĢ Ġl merkezinde MaraĢ burması yapan ve MaraĢ burması ile ilgilenen ustaların tamamı MaraĢ burması yapımında kullanılan araçlar ve yöresel isimlerine Ģu Ģekilde cevap vermiĢlerdir; pota, puta; Ģide ılıca; maĢa kıskaç; inĢaat çivisi köstek çivisi; kollu baskı makinası kalıp makinası; kargaburun ve penseler ağzı yassı; malafa tekeĢek; menteĢe köĢelik; güverse geverse olarak ifade edilen araçlardır. Bunların yanı sıra yöreye özgü MaraĢ burması yapımı için kullanılan araçlar arasında diĢli, kalıp (lama) demirleri, yön verme demirleri, kalıp kütüğü, sargılık, burma çukurlama tahtası, burma çukurlama çubuğu, üst kapak çukurlama demiri, parlatma makinası ve perde yer almaktadır.