Unfair Competition Act

1. Kapsam

Amerika Birleşik Devletlerinin Washington Eyaletinde Nisan 2011’de

Haksız Rekabet Kanunu (“Unfair Competition Act, UCA”) yasalaştınl-

mıştır. Kanun, lisanssız veya hukuka aykırı şekilde BT ürünleri kullanmak suretiyle mal üreten üreticinin hukuka uygun şekilde BT ürünleri kullana­ rak mal üreten üreticiye nazaran maliyetini düşürerek bu sayede haksız bir

avantaj sağlamasının haksız rekabet teşkil ettiğini öngörmektedir. Bu şe­

kilde denizaşırı üreticilere uygulanan telif haklan veya marka hukuku da dahil olmak üzere mevzuatın ihlal edilmesi suretiyle Bilişim Sistemi Sahi­ binin izni olmaksızın bilişim sistemlerini lisanssız veya hukuka aykırı şe­ kilde kullanarak mal üreten üreticilere aşağıda detaylı bir şekilde anlatıla­ cak olan yaptırımlar öngörülmüştür.

UCA kapsamında düzenlenen yaptırımlar yalnızca Washington Eya­ leti’ne ikamet eden mal üreticilerini değil, dünyanın herhangi bir yerinde ikamet eden ve ürünlerini Washington Eyaleti’nde satışa sunan mal üreti­ cilerini de kapsamakta olup; Kanun mal üreticileri ile de sınırlı kalmayarak söz konusu mal üreticisi ile akdi ilişki içerisinde bulunan malı imal eden, geliştiren, dağıtan, reklamını yapan, pazarlayan kişileri de sorumluluk altı­ na sokmuştur.

UCA kapsamında sorumlu tutulmayacak kimseler ise; Amerika Gıda ve İlaç Kurumu kapsamında düzenlenen yiyecek, içecek ve ilaç üreticileri, ürünleri telif haklan hukuku ile korunan Şirketler olarak belirtilmiş olup, hukuka aykırı veya lisanssız olarak kullanılan Bilişim Teknolojilerinin 20.000 $ ve üzerinde bir değerinin olması gerektiği belirtilmiştir.

ABD HAKSIZ REKABET YASASI (UNFAIR COMPETITION ACT) ÇERÇEVESİNDE FİKRİ 113

MÜLKİYET HAKLARINA UYUMUN BİLİŞİM TEKNOLOJİSİ SEKTÖR Ü ÖZELİNDE SÜRDÜRÜLEBİLİR EKONOMİK KALKINMAYA ETKİSİ VE SAĞLAYACAĞI A VANTAJLAR

114 Yard. Doç. Dr. /Asst. Prof. Dr. Leyla KESER BERBER

2. Karnında Öngörülen Süreçler

Yukarıda açıklandığı üzere bir mal üreticisinin, bedeli 20.000$ ve üzeri olan Bilişim Teknolojilerini hukuka aykırı veya lisanssız olarak kullanmak suretiyle ürettiği malı Washington Eyaleti’nde satışa sunması sonucunda oluşan haksız rekabetin önlenebilmesi veya oluşan haksızlığın giderilmesi için bir süreç öngörülmüştür.

UCA 5. Maddesinde, söz konusu hukuka aykırı veya lisanssız kulla­ nıma konu olan Bilişim Teknolojileri sahibinin, söz konusu BT üzerinde münhasır hak sahibi olan kişinin veya bu kişilerce yetkilendirilen kişinin, hukuka aykm veya lisanssız kullanımı gerçekleştiren mal üreticisine yazılı ihtarda bulunması gerektiği öngörülmüştür. Yazılı ihtarın ilgili kişiye teb­ liğini takiben doksan (90) gün içerisinde kullanılan BT ürünlerine ilişkin gerekli lisanslamanm yapılmaması ve hukuka aykırı kullanımının durdu­ rulmaması halinde ise üretici aleyhine Washington Eyalet Savcısı ya da rakip üreticiler tarafından dava açma hakkı 6. Maddede tanınmıştır. Söz konusu dava açma haklanın kullanılabilmesi için tebliğ edilen yazılı ihtar­ da; hukuka aykırı şekilde veya lisanssız olarak kullanılan Bilişim Teknolo­ jisinin, söz konusu Bilişim Teknolojilerinin sahibinin veya hak sahibinin kimliğinin, uyuşmazlığa uygulanacak olan hukukun, kullanılan Bilişim Teknolojileri ile üretilen inalın ve hukuka aykırı veya lisanssız kullanıma ilişkin olarak davacı tarafın elinde bulundurduğu delillerin açıkça belirtil­ mesi gerekmektedir.

UCA 5. Maddesinde yazılı ihtarın tebliğ dilmesini takiben iyi niyete dayalı olarak karşı tarafın bilgisi dahilinde bir soruşturma sürdürüleceği belirtilmiş olduğundan ötürü, davalı tarafı haksız yere cezaya mahkum etmemek amacıyla davalı tarafa tanınan doksan (90) günlük sürenin , bir kereye mahsus olarak doksan (90) gün daha uzatılabileceği belirtilmiştir.

Bilişim Teknolojilerini hukuka aykırı veya lisanssız bir şekilde kul­ lanmak suretiyle mal üreten üreticiye karşı Washington Eyaleti veya başka bir Eyalet sınırları içerisinde sürmekte olan bir soruşturma veya dava süre­ ci var ise, söz konusu davanın sonuçlanmasının beklenilmesi 5. Maddenin (c) bendinde belirtilmiştir.

3, Dav > a T arafları

Dava, Washington Eyaleti sınırlan içerisinde hukuka, aykırı veya lisanssız bir şekilde BT ürünlerini kullanarak satışa sunulan ürünler ile aynı veya benzer nitelikte olan ürünleri üreten rakip üreticiler veya Washington Eya­ let Savcısı tarafından açılabilmektedir. Kural olarak davanın, söz konusu hak ihlalini gerçekleştiren mal üreticisine karşı açılması gerekiyorsa da, 6. Maddenin 2. Fıkrasında aşağıdaki durumlardan birinin mevcut olması ha­ linde zararın üçüncü kişilerden talep edilmesinin mümkün olacağı belirtil­ miştir:

a. Zararın üçüncü kişiden talep edilebilmesi için, söz konusu davaya ilişkin mahkeme karanmn verilmesinden en az doksan (90) gün önce üçüncü kişiye davaya ilişkin yazılı ihtarda bulunulmuş olması gerekmek­ tedir. Tebliğ edilen yazılı ihtarın; davalıya gönderilmiş olan yazılı ihtarda bulunan hususlan içermesi gerekmektedir. Aksi takdirde, söz konusu zara- nn üçüncü kişiden talep edilmesi mümkün değildir.

b. Bilişim Teknolojilerini hukuka aykırı veya lisanssız bir şekilde kul­ lanmak suretiyle mal üreten üreticinin yani davalının bulunamaması veya davalının söz konusu zararı karşılayacak mal varlığının olmaması halinde zarann karşılanması üçüncü kişilerden talep edilebilecektir.

c. Üçüncü kişi nihai ürünün tamamını veya nihai ürünün yüzde otuzluk değerine tekabül eden bir tamamlayıcı ürünü üretmişse zararın üçüncü kişiden talep edilmesi mümkün olacaktır.

d. Nihai ürüne ilişkin olarak üretici ile arasında akdi bir ilişki mevcutsa üçüncü kişiden zararın talep edilmesi mümkün olacaktır.

e. Aynı konuya ilişkin olarak veya benzer bir ihlal kapsamında sürege­ len, Washington Eyaleti veya başka bir Eyalet sınırları içerisinde üçüncü kişi aleyhine bir dava yürütülüyor olmaması gerekmektedir. Şayet sürege­ len bir dava var ise, aynı davalı için düzenlendiği üzere üçüncü kişi için de o davanın sonuçlanmasının beklenmesi gerekmektedir.

4. Üçüncü Kişilerin Korunma Yolları ve Kurtuluş Kanıtlan

Yukanda belirtilen hususlann mevcut olması durumunda hukuka aykırı veya lisanssız Bilişim Teknolojisi kullanılarak yapılan üretim sonucunda uğranılan zararın karşılanması için üçüncü kişilere de başvurulacağı dü­ zenlenmiş olduğundan ötürü, söz konusu durumun iyi niyetli üçüncü kişi­ leri zarara uğratabilmesi mümkün olabilecektir. Bu durumu engellemek

YUHFD Vol. X No. 2 (2013) ABD Ha TEKABET YASASI (UNFAIR COMPETITION ACT) ÇERÇEVESİNDE FİKRİ 1\5

MÜLKİ7' TCLARINA UYUMUN BİLİŞİM TEKNOLOJİSİ SEKTÖRÜ ÖZELİNDE SÜRDÜ! I 'ILİR EKONOMİK KALKINMAYA ETKİSİ VE SAĞLAYACAĞI A VANTAJLAR

116 Yard. Doç. Dr. / Asst. Prof. Dr. Leyla KESER BERBER

için, UCA 8. Maddesinde üçüncü kişileri koruma yollan belirtilmiştir. Aşağıda belirtilmiş olan kapsamlardan birine dahil olan üçüncü kişilerin, söz konusu zarardan sorumlu olmayacağı düzenlenmiştir:

a. Tüketiciler: Tüketiciler ve söz konusu malı tüketiciden satın almış olanlar (gerçek kişi de tüzel kişi de olsalar) sorumlu olmayacaktır.

b. K üçük ve orta ölçekli işletmeler: Yıllık geliri 50 milyon dolann al­ tında olan işletmeleri kapsar.

c. Davalı ile arasında akdi ilişki bulunm ayan şirketler: Davalı ile arasında herhangi bir akdi ilişki bulunmayan şirketlerin, üçüncü kişi olarak herhangi bir zarardan dolayı sorumlu tutulamayacağı belirtilmiştir.

d. T edarik Zinciri ile ilgili K anun’da sayılan önlemleri almış olan şirketler: Doğrudan üreticileri ile arasında hukuka aykm olarak BT kulla­ nımını yasaklayan kurallar getiren politikalar oluşturmuş ve düzenli dene­ tim yaptırmak vb. yollarla bu kurallann uygulanmasını temin ediyor olan 3. Kişilerin sorumluluktan kurtulma imkanı bulunmaktadır.

e. İyiniyetli alıcılar: Üreticiden ürün satın alırken, ürünlerin hukuka aykırı BT kullanımı olmadan üretildiklerine dair yazılı taahhüt vb. güvence almış olan alıcılann da sorumluluktan kurtulma imkanı bulunmaktadır.

Yukarıdaki koruma yollan kapsamına dahil olmayan üçüncü kişilere karşı UCA’da belirtilen yaptırımlann uygulanabilmesi için, 9. Madde ge­ reğince UCA’nın yürürlüğe girmesini takiben yüz seksen (180) günlük bir geçiş süresi tanınmıştır. Bu süre zarfında üçüncü kişilere karşı zarann talep edilmesi mümkün değildir. Yüz seksen (180) günlük sürenin sona ermesi­ nin ardından üçüncü kişinin ispat yükünün başlamasından doksan (90) gün önce bir ön bildirimde bulunulur. Bu sürenin sona ermesinin ardından ki­ şiye doksan (90) günlük bir süre tanınır. Söz konusu süre zarfında kişinin yukanda açıklanmış olan sorumluluktan kurtulma yollarından birine dahil olduğunu ispatlamakla yükümlüdür, aksi takdirde zarardan sorumlu ola­ caktır. Bu süre içerisinde mahkeme tarafından üçüncü kişi aleyhine karar verilemeyecektir.

5. Davanın Konusu ve İstemler

Bir mal üreticisinin, üretimini Bilişim Sistemlerini hukuka aykırı veya lisanssız olarak yapması durumunda söz konusu kişinin lisanslı veya hu­ kuka uygun olarak bilişim sistemlerini kullanan kişilere göre maddi kazanç elde etmesi söz konusu olacaktır. Dolayısıyla ihlal edilen hakkın yanında mevcut olan zararın da karşılığının alınması gerekmektedir. Bu sebeple, 6. Maddenin (b) bendi gereğince, hukuka aykırı veya lisanssız bir şekilde BT kullanan mal üreticisinden, uğradığı zararı tazmin etmesi mümkündür. Şayet üretici rakip üreticiyi zarara uğratma kastıyla veya bilerek hukuka aykırı veya lisanssız Bilişim Teknolojilerini kullanarak söz konusu ihlali gerçekleştirmişse bir başka deyişle üreticinin kastının bulunması duru­ munda zararın üç katma kadar tazminat edilmesi mümkün olacaktır.

6. Washington Eyaleti Yetki Alanı Dışında Olan Şirketler Açısından

P ıın ı m

Üreticinin Washington Eyalet mahkemeleri yetki alanı dışında olduğu du­ rumlarda, bu üreticinin Washington’da bulunan ve hukuka aykırı BT kul­ lanımı ile üretilmiş ürünleri üzerinde tedbir alınması imkânı bulunmakta­ dır. Mahkeme karan kesinleşmeden, toplatma kararı verilmesi halinde, mallan elinde bulunduran iyiniyetli üçüncü kişilerin zarar görmesini önle­ mek için; bu kişilere yukanda sayılan kurtulma yollarından birinin varlığı­ nı ispat etmeleri ya da teminat yatırmalan halinde kararın geri alınması imkânı tanınmaktadır.

7. UCA Sonrası O rtaya Çıkan Gelişmeler

4 Kasım 2011 tarihinde ABD Ulusal Başsavcılar Birliği (NAAG) çatısı altındaki, 36 farklı ABD Eyaletinden ve 3 bölgeden toplam 39 başsavcı bir araya gelerek Federal Ticaret Komisyonu’na ve Haksız Rekabet Bürosu Başkanlığı’na hitaben bir yazı yazmışlardır. Bu yazıda, özellikle ABD dı­ şındaki ülkelerde yerleşik üreticiler tarafından hukuka aykın bir şekilde BT kullanılması suretiyle üretim yapılmasının BT’yi hukuka uygun şekilde kullanan üreticilere karşı haksız rekabet teşkil edildiğinden bahsedilerek Washington ve Louisiana Eyaletlerde çıkan Haksız Rekabete ilişkin yasa- lann yanı sıra Federal Commission Act’in de bu konuyla mücadele için kullanılması gerektiği belirtilmiştir. Federal Ticaret Komisyonu ile Haksız

ABD HAKSIZ REKABET YASASI (UNFAIR COMPETITION ACT) ÇERÇEVESİNDE FİKRİ 117

MÜLKİYET HAKLARINA UYUMUN BİLİŞİM TEKNOLOJİSİ SEKTÖRÜ ÖZELİNDE SÜRDÜRÜLEBİLİR EKONOMİK KALKINMAYA ETKİSİ VE SA ĞLA YA CA Ğ IA VANTA JLAR

118 Yard. Doç. Dr. /Asst. Prof. Dr. Leyla KESER BERBER

Rekabet Bürosu Başkanlığından bu konuda liderliği üstlenmeleri istenil­ miştir.

Konuyla ilgili olarak yaşanan en son gelişme ise, A.B.D. Başkanı Obama tarafından 24 Ocak 2011 tarihinde A.B.D. Ticari Kolluk Depart­ manı’nm (Trade Enforcement Unit) kuruluşuna ilişkin olarak yapılan ko­ nuşmadır. Bu konuşmada Başkan Obama haksız rekabet uygulamalarının önünde geçmek için her türlü çalışmayı yapmaya hazır olduğunu belirtmiş ve bu amaçlar doğrultusunda Çin gibi ülkelerdeki haksız rekabet teşkil eden uygulamaları soruşturmak üzere bir Ticari Kolluk Departmanı kurul­ duğunu duyurmuştur. Başkan Obama, bu Departman’m kuruluşu sayesin­ de yasalara uygun yöntemlerle ürettikleri ürünleri pazara sunan Amerikalı üreticilerin haksız rekabete karşı daha kapsamlı bir şekilde korunmasının sağlanacağını belirtmiştir.