Uluslararası Muhasebeciler Federasyonu’nun (International Federation

IFAC tarafından yayınlanan etik kurallar üç bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde, tüm meslek mensuplarınca uygulanan kurallar yer almaktadır. İkinci bölümde, sadece bağımsız çalışan meslek mensuplarınca uygulanan kurallar vardır. Üçüncü bölümde ise, bağımlı çalışan meslek mensuplarının uygulayacağı kurallar bulunmaktadır. Üçüncü bölüm çalışma dışında kaldığı için, birinci bölümü oluşturan tüm meslek mensuplarınca uygulanan kurallar ve ikinci bölümde yer alan bağımsız çalışan meslek mensuplarınca uygulanan kurallar incelenecektir.

Tüm meslek mensuplarınca uygulanacak kurallar; dürüstlük ve tarafsızlık, sır saklama, mesleki yeterlilik, vergi uygulaması, etik çatışmaların çözümlenmesi, sınır ötesi faaliyetler ve tanıtım olarak ele alınmaktadır.

Mesleki hizmeti sunarken denetçiler tarafsızlıkları ve dürüstlüklerini korumalı, her türlü çıkar çatışmasından uzak kalmalı ve bilerek durumları olduğundan farklı göstermemelidir.

Meslek üyeleri çalışmaları sırasında elde ettikleri bilgileri müşteri işletmenin özel izni olmadan başkalarına açıklayamazlar. Denetçilerin müşterilerine ve topluma karşı çifte sorumlulukları vardır. Denetim sırasında toplanan bilgiler gizli nitelikte bilgi kabul edilir ve denetçi tarafından açıklanamaz. Tam açıklama kuramına ve denetim kurallarına bağlı olarak yapılması gereken zorunlu açıklamalar ile kamuyu aydınlatma amacıyla mevzuat gereği yapılan ilan ve duyurular sır sayılmazlar (Güredin, 1997: 125).

Mesleki yeterlilik, mesleki yeterliliği kazanma ve mesleki yeterliğin korunması olmak üzere iki ayrı aşamada ele alınmaktadır. Mesleki yeterliliği kazanma, yüksek kalitede genel bir eğitimden sonra, mesleğe yönelik özel bir eğitim, pratik eğitim ve alıştırma, mesleki konularda sınav ve belirli bir süre mesleki deneyim gereklidir. Mesleki yeterliğin korunması ise, muhasebe ve denetime yönelik

34 ulusal ve uluslararası gelişmelerin, yeniliklerin, kanun ve mevzuattaki değişiklikler de dahil olmak üzere her türlü mesleki konunun yakından takip edilerek bilgilerin güncel tutulmasını gerektirir.

Vergi danışmanlığı sunan meslek mensubu, müşterisinin en iyi konumda bulunmasını sağlamak ve hizmeti profesyonel bir anlayışla yapmak, doğruluk ve tarafsızlıktan vazgeçmemek ve kanunla uyumlu olarak çalışmak durumundadır.

Meslek mensupları, bazen çıkar çatışması oluşabilecek durumlarda karşı karşıya kalabilmektedir. Bu durumlar, günlük sorunlardan hile veya benzeri kanunsuz faaliyetlere kadar uzanabilir. Meslek mensubu bu olaylar karşısında bilinçli ve uyanık olmalıdır.

Sınır ötesi faaliyetlerde bulunan meslek mensubu ister kendi ülkesinde ister hizmet sunduğu diğer ülkede yürüttüğü her bir işle ayrı ayrı ilgilenmelidir. Meslek mensuplarını, hizmetlerini, faaliyette bulundukları ülkedeki ahlaki gerçeklere uyumlu olarak sunmalıdır.

Tanıtım ve pazarlama esnasında meslek mensupları mesleğin onurunu zedeleyecek araçları kullanmamalı, sundukları hizmetler, yeterlilik ve deneyimleri konusunda abartılı iddialarda bulunmamalı; meslektaşlarına gerçek olmayan suçlamalarda bulunmamalıdırlar.

Bağımsız çalışanların uyması gereken kurallar; 1. Bağımsızlık,

2. Mesleki yeterlilik ve muhasebeci olmayanlardan yararlanılmasına dair sorumluluklar,

3. Ücretler ve komisyonlar,

4. Serbest muhasebecilikle bağdaşmayan uygulamalar,

5. Diğer serbest meslek faaliyetinde bulunan muhasebecilerle ilişkiler, 6. Reklam ve teşvik,

35

Bağımsızlık

IFAC, denetçi bağımsızlığına ilişkin ayrıntılı düzenlemeleri Profesyonel Muhasebeciler İçin Etik Kurallar çerçevesinde oluşturmuştur. Bağımsızlık ile ilgili hükümler serbest meslek icra edenlere yönelik olup, iki kısımdan oluşmaktadır. İlk kısımda, AB Komisyonu’nun da benimsediği denetçi bağımsızlığına yönelik genel ilkeler ile bağımsızlığı azaltan tehditler ve korumaya yönelik önlemler açıklanmıştır.

İkinci kısımda ise, spesifik durumlarda uygulanacak ilkelere ilişkin açıklamalar yapılmıştır.

Bağımsızlıkla ilgili tehlikeler temelde beş grupta toplanmaktadır;

-Menfaat Tehlikesi: bir firma ya da bu firmanın ortağı, denetlenen müşteriden

kaynaklanan finansal menfaatlerden faydalanabilir veya denetlenen müşterinin finansal menfaatleriyle bir çatışma söz konusu olabilir.

-Kendi Kendini İnceleme Tehlikesi: denetçinin, denetlenen müşterinin daha

önceden çalışanı ya da yöneticisi olması nedeniyle doğan tehlikedir.

-Taraf Tutma Tehlikesi: denetim yapan bir firma ya da bu firmanın üyesinin

müşterinin savunucusu durumuna geçmesidir.

-Akrabalık Tehlikesi: denetçi ile müşteri arasında akrabalık ilişkilerinin bulunmasıdır.

-Tehdit Tehlikesi: denetlenen müşteriden kaynaklanan ve denetçinin tehdit edilmesi şeklinde beliren tehlikedir (Yıldırım, 2005: 8).

Mesleki Yeterlilik ve Muhasebeci Olmayanlardan Yararlanılmasına Dair Sorumluluklar

Mesleki yeterlilik ve meslek mensubu olmayanlardan destek alma da önemli kurallardan biridir. Meslek mensubu, yeterliliği olmayan konularda bilgi sahibiymiş gibi davranmamalıdır. Fakat bu bazı durumlarda bir diğer meslek mensubundan bilirkişi olarak faydalanma hakkı her zaman vardır.

36

Ücretler ve Komisyonlar

Ücret ve komisyonla ilgili kuralda dört önemli unsur mevcuttur. Bunlar; meslek mensubunun bilgi ve becerisi, meslek mensubunun öğrenim düzeyi ve tecrübesi, çalışma zamanı ve işteki sorumluluk derecesidir. Müşteri elde etmek için üçüncü kişilere komisyon verilmesi ahlak kuralarına aykırıdır.

Serbest Muhasebecilikle Bağdaşmayan Uygulamalar

Meslek faaliyetle bağdaşmayan uygulamalar son zamanlarda büyük önem kazanmıştır. Özellikle denetim esnasında başka tür hizmetlerin firmaya verilmesi kesinlikle yasaklanmıştır. Örneğin, denetimi yapılan firmaya iç denetim veya muhasebe organizasyon ve danışmanlığının yapılması ahlak kurallarına aykırıdır (Coşkun, 2006: 136).

Bazı ülkelerde müşterilerin parasını muhasebecilerin elde tutmasına izin verilmiyor. Bazı ülkelerde ise bu paraları elde bulunduran bağımsız meslek mensuplarına yasal yükümlülükler getirilmiştir. Fakat ne olursa olsun meslek mensubu yasa dışı işlerden edinilen paraları elde bulundurmamalıdır. Müşteri parasını elinde bulunduran meslek mensubu bu kişisel veya şirketinin parasından ayrı tutmalı ve önceden belirlenen amaç için kullanılmalıdır.

Diğer Serbest Meslek Faaliyetinde Bulunan Muhasebecilerle İlişkiler

Meslek mensupları kendi yeterlilikleri ile sınırlı görev üstlendiğinde uzman kişilere başvurmaktan çekinmemelidirler. Meslek mensubu ihtiyaç duyduğu zaman önceki muhasebeci ile işbirliği yapabilir. Fakat bundan müşterinin haberi olması ve izninin olması gerekmektedir. Önceki muhasebeci de ihtiyaç duyulan bilgileri aktarıp yardımcı olmalıdır. İşletme istediği meslek mensubu ile çalışmak ve gerektiği zaman meslek mensubunu değiştirmek hakkına sahiptir. Meslek mensubuna iş teklif edildiğinde önceki meslek mensubu ile görüşmesi sağlıklı değildir. Fakat bu iletişim sağlanırken aktarılacak bilgilerin müşterinin izni, yasal ve ahlaki düzenlemeler

37 dahilinde olması gerekmektedir.

Reklam ve Teşvik

Reklam ve teşvik konusu ülkeden ülkeye değişmektedir. Yasaklanmış olmasa dahi reklamın amacı toplumu bilgilendirmek, ahlaklı ve gerçeklere dayalı tanıtma faaliyetinde bulunmaktır. Taciz edici, zorlayıcı ve standartlara zıt reklam yasaktır. Reklamın serbest olduğu bir ülkede faaliyet gösteren meslek mensubu, reklamın yasak olduğu bir ülkede kendi ülkesi üzerinden reklam vermek suretiyle avantaj sağlamaya çalışmamalıdır. Reklamın yasak olduğu bir ülkedeki meslek mensubu da diğer ülkede reklam yapmamalıdır. Reklamın yasak olduğu ülkelerde bazı şartlarda bilgilendirme amaçlı faaliyetlerde bulunulabilir. Fakat bu faaliyetin toplumu yanlış yöne sevk edici nitelikte olmaması, sadece amacı ile sınırlı olması, mesleki itibara özen göstermesi ve meslek mensubuna, uygun olmayan bir ün yüklemekten uzak olması gerekmektedir (Coşkun, 2006: 333).

IFAC’ın etik kuralları incelendiğinde, bu çalışmalara paralel olarak Securities and Exchange Commissions-SEC’in de (Sermaye Piyasası Kurulu) benzer uygulamalarının olduğu görülmektedir. 2000 yılı Haziran ayında SEC, muhasebe firmalarının denetim dışında kalan belirli danışmanlık hizmetlerini denetim müşterilerine vermelerini yasaklayan yeni bir kural tasarısını yayımlamıştır. Aynı zamanda 2000 yılı Kasım ayında SEC, nihai kuralı yayımlamıştır. Bu kural doğrultusunda, kamuya açık şirketler, vekaletnamelerinde, bağımsız denetçi firmalarına ödedikleri ücreti, denetim ve denetim dışı hizmetler temelinde ayrılmış olarak göstermelidirler (Uysal, 2003: 32).

2001 yılında ABD’de patlak veren Enron skandalı ile bağımsızlığın ne kadar önemli olduğu bir daha ortaya çıkmıştır. Bağımsızlık kuralı yeterince uygulanmış olsaydı, belki de Enron skandalının boyutu o kadar büyük olmazdı. Ayrıca meslek ve ekonomiler de o zamanki boyutlarda zarar görmezdi. Enron sonucu mesleğe olan güvende çok büyük sarsılmalar yaşandı, belki de bu sorunlar çok daha basit çözülebilirdi.

38

1.9.3.2 Uluslararası Denetim ve Güvence Standartları Kurulu’nun