Avrupa Birliği’nin Düzenlemeleri

Avrupa Birliğinde yapılan düzenlemelere bakıldığında Sekizinci Yönergenin önemli etkiye sahip olduğu görülmektedir. Bunun dışında 25.04.2006 tarihinde yapılan değişiklikler de bağımsız denetimin öneminin artmasında büyük bir rol oynamıştır. Bu değişikliklere 2006/43/EC Yönerge’de yer verilecektir.

1.9.2.1 Avrupa Birliği Sekizinci Yönerge Kapsamında Bağımsız Denetim

10.04.1984 tarihinde yayınlanan Sekizinci Kurul Yönerge’si finansal tabloların yasal denetiminden sorumlu kişilere ilişkin esasları içermektedir. Yönerge’nin bölümleri aşağıdaki gibi açıklanabilir (Zaif, 2004: 158):

1. Bölümde; finansal tabloların birlik mevzuatına uygunluğunun ve yıllık faaliyet raporlarının finansal tablolarla tutarlılığının yapılan denetimlerde kanıtlanması gerektiği belirlenmiştir. Başka bir ifadeyle finansal tabloların uygunluk ve tutarlılık denetimi denetim kapsamı olarak belirlenmiştir.

2. Bölümde; denetimi yapacak Yetkili Denetçi ve Denetim Ortaklıklarının sahip olması gereken nitelikler, bilgi düzeyi, meslek tecrübesi ve geçmesi gereken sınavlarla ilgili ilkeler yer almaktadır.

Bu ilkelere göre, denetçinin üye devlet mevzuatında yer alan yüz kızartıcı suç işlememiş olması veya bunlara ilişkin faaliyette bulunmamış olması gerekmektedir.

Yönerge’ye göre denetçi, en azından üniversiteye girebilme düzeyinde olması, teorik ve uygulamaya ilişkin eğitimini tamamlamış olması ve üye devlet yasalarında da kabul edilen mesleki yeterlilik sınavında başarılı olması

29 gerekmektedir. Denetçi adayları mesleki yeterlilik sınavına girmeden önce en az üç yıl yetkili denetçi yanında çalışmalıdır.

3. Bölümde; denetçinin, denetim ortaklık üyelerinin veya hissedarlarının denetimi yapılan işletmenin üst yönetimi ile bağımsız görüş bildirmesini zedeleyecek ilişkinin olmaması durumu üye devletlerin yasal mevzuatlarında düzenlenmesi gerektiği öngörülmüştür. Bu düzenlemede “bağımsızlık” kavramının tanımı yapılmamış ve bağımsızlığı zedeleyecek haller sayılmamıştır. Bağımsızlığın üye devletler tarafından belirlenmesi ve bu konuda gereken yasal düzenlemelerin yapılması belirtilmiştir.

4. Bölümde; denetçi ve denetim ortaklıklarıyla ilgili bilgilerin kamuya bildirilmesi ve kolay ulaşılabilir bilgiler olmasıyla ilgili düzenlemeler yer almaktadır.

Sekizinci Yönerge’nin hem denetçi hem de denetime ilişkin esasların düzenlenmesinde yetersiz kalması, 1984-2004 yılları arasında bağımsız denetimle ilgili yeni düzenlemeleri gündeme getirmiştir. Bu düzenlemelerin en önemlisi 2006/43/EC Yönerge ile gerçekleştirilmiştir.

1.9.2.2 Avrupa Birliği’nde 2006/43/EC Sayılı Yönerge Kapsamında Bağımsız Denetim

Ortaya çıkan uluslararası skandallar karşısında Avrupa Birliği denetlenmiş finansal tablolara olan güveni sağlamak ve Avrupa Birliği bünyesinde benzeri skandalların ortaya çıkmasını önlemek maksadıyla 2004 yılının Mart ayında yeni bir tasarı hazırlamıştır. Bu tasarı 25.04.2006 tarihinde kabul edilerek 29.06.2006 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Yönerge; kamu gözetimi, denetimde kalite güvence, müşteri bilgilerinin gizliliği, denetim komiteleri, denetim firmalarında şeffaflık, denetim ücretinin açıklanması, denetçilerin bağımsızlığı ve tarafsızlığı, uluslararası denetim standartlarına uyum, grup denetçilerinin sorumluluğu konularında değişiklikler getirmiştir (Çalışkan, 2006: 54). Yönerge’nin amacı; üye ülkelerde

30 yasal denetim konusundaki düzenlemelerin büyük ölçüde harmonizasyonun sağlanmasıdır (Uzay ve Gönen, 2009: 16).

2006/43/EC Sayılı Yönerge’nin beş önemli unsuru olan; yasal denetim için kamu gözetim mekanizması, denetimde kalite güvence, müşteri bilgilerinin gizliliği, denetim firmasının şeffaflığının sağlanması ve denetçi bağımsızlığı başlıklar altında açıklanmaktadır.

1.9.2.2.1 Yasal Denetim İçin Kamu Gözetim Mekanizması

Yeni Direktif, her bir üye ülkenin denetim gözetim kuralları oluşturmasını öngörmektedir. Gözetim birimi;

• Denetim firmalarının onaylanması ve tescili,

• Denetimde etik kurallara ilişkin ulusal standartların kabulü, • Denetim firmalarının ve denetçilerin kalite kontrolü,

• Denetçilere yönelik sürekli mesleki eğitimlerin verilmesi,

• Denetim firmalarının soruşturulması ve gerekirse müeyyidelerin uygulanması

işlevlerine sahiptir (Kayım, 2006: 152).

1.9.2.2.2 Denetimde Kalite Güvence

Yasal denetim yapacak olan denetim firmaları, kamu gözetimi kurulunun denetimine tabi bir kalite güvence sistemine sahip olmalıdırlar. Bu sistemin her üç yılda bir firmadan bağımsız olarak gözden geçirilmesi ve söz konusu inceleme sonucunda denetim firmasının kalite güvence sisteminin değerlendirildiği bir rapor hazırlanması gerekir. Üye devletler de, yetersiz görülenler hakkında hukuki, cezai ve idari müeyyideler uygulamalıdırlar.

31

1.9.2.2.3 Müşteri Bilgilerinin Gizliği

Yeni yönergeye göre, denetçiler müşterilerle ilgili elde edilen bilgi ve belgeleri gizlilik kuralları doğrultusunda muhafaza etmelidirler. Yalnız gizlilik, gözetim kurullarının soruşturma incelemelerine herhangi bir engel teşkil etmeyecektir (2006/43/EC Sayılı AB Yönergesi).

1.9.2.2.4 Denetim Firmasının Şeffaflığının Sağlanması

Denetimde şeffaflığın artırılması için, yönerge denetim firmasının yıllık

şeffaflık raporunu yayımlamasını gerekli hale getirmektedir. Bu raporun; • Şirketin hukuki yapısı ve ortaklık bilgileri,

• Şirketin kalite kontrol sistemi,

• Kalite güvence sisteminin gözden geçirildiği son tarih, • Son bir yılda denetlenenlerin listesi,

• Denetlenen bazında denetim ücret gelirleri, • Sorumlu Ortak denetçiye yapılan ödeme bilgileri içermesi gerekmektedir.

1.9.2.2.5 Denetçi Bağımsızlığı

Üye ülkelerin, denetim firmasının denetlediği işletmeden bağımsız olmasını ve işletmenin karar alma sürecine dahil olmamasını temin edecekleri vurgulanmaktadır.

Önceki yasal denetçi ya da denetim firması, yasal denetçinin ya da denetim firmasının başka bir denetçi ya da denetim firmasıyla yer değiştirdiği durumlarda, yeni yasal denetçi ya da denetim firmasının, denetlenen işletmeye ait tüm ilgili bilgilere ulaşmasını sağlayacaktır.

32 Yönerge’de, yasal denetimi yürüten baş denetim ortağının atandığı tarihten itibaren en fazla yedi yıllık bir süre içinde, denetim sözleşmesinden rotasyona uğramasını ve en az iki yıllık süre sonra denetlenen işletmenin denetimine tekrar katılabilmesine izin verilmesini sağlayacakları ifade edilmiştir (2006/43/EC Sayılı AB Yönergesi).

1.9.3 Uluslararası Muhasebeciler Federasyonu’nun (International