Uluslararası Kalkınma Birliği (IDA)

Dünya Bankası Grubu kapsamında yer alan bir başka kuruluş da Uluslararası Kalkınma Birliği’dir. Uluslararası Kalkınma Birliği (International Development Assocation, IDA), 1960 yılında kurulmuş olup Dünya Bankası’nın bir çeşit kalkınma kurumu konumunda yer almaktadır. En yoksul ülkelere var olan yoksulluk derecesinin düşürülmesi amacıyla hem düşük faizli hem de faizsiz kredi imkanı vererek yoksulluğu

108 _{Raymond Mikesell, The Emergence of World Bank as a Development Institution,}

(Derleyen: Alk Acheson), (Editör: Bretton Woods Revisited, Palgrave Macmillan, Evaluations of The International Monetary Fund and The International Bank for Reconstruction and Development içinde, University of Toronto Press, London, 1972, p. 22.

109 _{Eğilmez, a.g.e., s. 24.}

110 _{Ilhan Ozturk, "Dünya Bankası Politikaları”, Sosyal Bilimler Dergisi, Haziran 2006, Cilt: 3,}

52

az da olsa düşürmeyi planlamaktadır. IDA, günümüz dünyasında 81 en yoksul ülkelerden ve bunun 39’u Afrika ülkesi olmak üzere en büyük yardım ve ekonomik finansman kaynağını oluşturmaktadır. IBRD, gelişmekte olan orta gelir kategorisindeki ülkelere teknik yardımlar ve sermaye yatırımı sağlarken, IDA dünyadaki en yoksul ülkelere uzun dönemi kapsayan kredilerle yardım etmektedir111_.

Yoksul ülkelere düşük fazili kredi sağlayan IDA Dünya Bankası kapsamında kurulmuş olup, yoksullukla mücadele amacı taşımaktadır.

1960’ta kurulan Uluslararası Kalkınma Birliği (International Development Assocation IDA) genel olarak, üye olan ülkelerin en yoksul grubunun kalkınma gayretlerine gereksinim duyduğu finansmanı sağlamak adına meydana getirilmiş bir kurum olmaktadır. Kuruluş hedefi, ana sözleşmesinin ilk maddesini özetlemek gerekirse üyeliği bulunan ülkeler arasında en az gelişmiş seviyeye sahip olanlara, yaşam standartlarını ve verimliliği yükseltmek üzere kalkınma hedeflerine katkı sağlayacak kredileri, üye ülkelerin ödemeler dengesinde büyük bir külfet oluşturmayacak şartlarla sağlamak şeklinde dile getirmektedir112_{. IDA kendi üyesi olan}

ülkelerden en az gelişmiş olan ülkeye uygun şartlarda yardım yapmayı hedeflemektedir.

Uluslararası Kalkınma Birliği 1960 yılında dış kapital kullanma yeteneğine sahip, aldığı kredilerin geri ödenmesinde sorun yaşayan gelişmekte olan ülkelere finansal açıdan kolaylık sağlamak amacıyla kurulmuştur. Gelişmekte olan ülkelere faiz oranı, vade ve geri ödeme koşulları hakkında kolaylıklar sunmaktadır. Dünya Bankası’na üyeliği bulunan tüm ülkeler, Uluslararası Kalkınma Birliği’ne katılabilir. Uluslararası Kalkınma Birliği tarafından verilen krediler elli yıl süreliğine verilmektedir. Verilen kredilerde faiz ödemelerine yönelik herhangi bir durum bulunmamaktadır113_{. Dünya}

Bankası’na üye olan ülkeler Uluslararası Kalkınma Birliği’nin de doğal üyesi olup, elli yıllık krediler alabilme imkanını barındırmaktadır.

IDA’nın başlıca amaçları; sağlık, eğitim, beslenme ve su imkanlarını elde etmeyle alakalı ülkelerarası ve ülke içindeki farklılıkları gidermek olmaktadır. IDA aynı zamanda kişilerin bilgi ve becerilerinin arttırılmasına yardımcı olarak daha çok kişinin iktisadi hayata katılmalarını sağlamayı amaçlamaktadır. IDA bu amaçlarını gerçekleştirebilmek adına yoksul ülkelere on yıl geri ödemesiz, sıfır faizli ve 35-40 yıl

111 _{Özgür Tonus ve Nazım Çatalbaş, Uluslararası Ekonomik Kuruluşlar, T.C. Anadolu}

Üniversitesi Yayını No: 2942, Açıköğretim Fakültesi Yayını , No: 1898, Eskişehir, 2013, s. 90.

112 _{Mahfi Eğilmez, IMF, Dünya Bankası ve Türkiye, Creative Yayıncılık, İstanbul, 1997, s. 7.} 113 _{İlker Parasız, Uluslararası Para Sistemi, Ezgi Kitapevi Yayınları, Bursa, 1986, s. 108.}

53

vadeyle borç imkanı sunmaktadır. IDA borç finansman gereksiniminin büyük bir çoğunluğunu yüksek gelir sınıfında yer alan üye olan ülkelerin yardımlarıyla elde etmektedir. Ayrıca IBRD’nin net pozitif gelirinin bir bölümü ve IDA’dan borçlanan ülkelerin geri ödemeleri de IDA’nın finansman kaynaklarını meydana getirmektedir. IDA’ya ait fonlar üç yıl içerisinde bir kez arttırılmaktadır. 168 ülkeyi üye olarak bünyesinde barındıran Uluslararası Kalkınma Birliği kuruluşundan bu yana 108 ülkeye 170 milyar dolar üzerinde fon kaynağı sağlamıştır. 2006 yılına gelindiğinde 59 ülkede yeni oluşturulan 167 projeyi finanse ederek 9,5 milyar dolar oranındaki kaynağını seferber etmiştir114_{. IDA kurulduğu yıldan bu yana, binlerce dolar proje yardımında}

bulunmuş olup, az gelişmiş ülkelere on yıl boyunca sıfır faizli kredi imkanlarını da barındırmaktadır. IDA’nin sağladığı bu kolaylıklar ile ülkelerin insani yaşam standartları artırılmaya çalışılmaktadır.

IDA, klasik kredilere nazaran daha ılımlı finansman kaynaklarını elde etmek amacıyla kurulmuş ve bu kuruluş resmi kredilerden ziyade özel ticari banka kredilerinin idare edilmesini üstlenmiştir. İlk başlarda ikinci düzeyde öneme sahip olan bu fonksiyon, 1970’lerde birincil olarak önem arz eden konuma yükselmiştir115_.

Dünya Bankası’nın sanki bir şubesiymiş gibi çalışmaya başlayan IDA, Banka sermayesinde en çok payı bulunan sanayileşmiş ülkelerin sundukları ödeneklerle en düşük gelir sınıfında bulunan az gelişmiş ülkelere düşük faiz üzerinden kredi verme vazifesini üstlenmiştir. Dünya Bankası için IDA’nın kurulması önem arz etmektedir. Bu yüzden borç alan ülkelerin ödeme güçleri önemsenmeksizin borç verilmeye başlanmıştır. Bilhassa bazı Asya ve pek çok Afrika ülkelerinin gelecekte borçlarını ifa edememe potansiyelinin bulunması IDA’nın kurulmasında etkili olan faktörlerden biridir. Bankanın hayır kurumu işlevi bulunmadığından dolayı ücretsiz kredi vermemekte; finansman ihtiyaçlarının giderilmesinde, bu ülkelerde temel zenginlik kaynağı olarak hammadde potansiyeli dikkate alınmaktadır. Hammaddenin üretilmesi, talep ve fiyatın gelişimi hakkındaki değerlendirme mali desteği tespit etmektedir116_{. Dünya Bankası’na ait bir şube şeklinde çalışan IDA, gelişmiş}

114 _{World Bank, World Development Report 2006, Equity and Development, Oxford University}

Press, pp. 23-24.

115 _{Ayman Güler Birgül, Yeni sağ ve Devletin Değişimi Yapısal Uyarlama Politikaları, TODAİE,}

Yayını, No: 266, 1996.

Yayını, No: 266, Ankara, s. 27.

116 _{Sinan Sönmez, Dünya Ekonomisinde Dönüşüm, Sömürgecilikten Küreselleşmeye, 1.}

54

sanayileşmiş zengin ülkelerden aldığı krediler ile az gelişmiş ülkelere katkı sunmaktadır.