Uluslararası İşgücü Göçünün Kaynak Ülkeler Üzerine Etkileri

Nitelikli işgücüne kaynaklık eden ülkelerde eğitim kalitesinin, çalışma şartlarının veya hayat koşullarının istenilen ölçüde olmaması önemli etkenlerdendir. Niteliksiz işgücüne kaynaklık eden ülkelerde ise doğum oranının yüksek olması ve aşırı işgücüne sahip olunması etkilidir. Bu ülkelerde çalışma çağındaki nüfusa oranla sermaye ve doğal kaynaklar kıttır. Hatta bu aşırı işgücü, sermaye yoğun tekniklerin kullanılmasını zorlaştırarak, kamu ve özel kesimlerde aşırı emek yoğun çalışmaya sebep olmaktadır. Bunun sonucunda da ülkeler yoksulluğun kısır döngüsü içine girmektedir (Kutlu, 1991: 29). Uluslararası işgücü göçünün kaynak ülkeye etkileri olumlu ve olumsuz etkileri olarak iki başlık altında incelenmektedir.

2.5.1.1. Olumlu Etkileri

Uluslararası işgücü göçünün kaynak ülkeye olumlu etkilerini aşağıdaki gibi sıralayabiliriz (Seyidoğlu, 2013: 679-681):

 İşsizliği Azaltıcı Etki: Yüksek işsizlik oranına maruz kalan ülkelerin

uluslararası işgücü göçüne kaynak olmaları işsizlik oranını azaltmakla birlikte işgücü piyasasındaki dengesizliği de bir ölçüde giderebilmektedir. Her yıl yeni işgücü piyasasına çıkanlara ve hali hazırda işsiz olanlara çalışma alanları oluşturabilmek, az gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerin olanaklarını aşan seviyede yatırımları gerektirmektedir. Uluslararası işgücü göçüne katılan işçiler bu sorunun çözümüne bir ölçüde yarar sağlamış olurlar.

 İç Tasarrufu Artırıcı Etki: Göçmen işgücünün kaynak ülkelerine

gönderdikleri birikimler, kaynak ülkelerin toplam tasarruf açığını giderici ve yatırımlarını artırıcı etki yapar. Yabancı ülkede çalışan işçiler, yüksek gelir elde ettiklerinden tasarruf eğilimleri de yüksek olduğundan, kendi ülkeleri ile kıyaslanamayacak kadar yüksek bir tasarruf gücüne sahip olurlar. Kaynak ülkeye gönderilen tasarruflar, iktisadi kalkınma için finansman kaynağı oluşturmaktadır. Fakat kaynak ülkeye gönderilen birikimler bakımından geçici göçmen işçiler ile sürekli göçmen işler arasında fark vardır. Sürekli göçmen işçiler hedef ülkeye yerleşmeyi düşündüklerinden, bunların kaynak ülkeye gönderdikleri birikimler giderek azalır. Ancak, geçici göçmen işçiler, planlarını kaynak ülkelerine geri dönmek üzerine yaparlar. Bu sebeple de tasarruflarını kaynak ülkelerine gönderirler. Fakat dönüş süresi uzadıkça geçici süreli göçmen işçilerinde ülkelerine gönderdikleri birikimler azalmaktadır. İşgücü göçleri bir başka yol ile de iç tasarrufları artırır. Bu yol göç eden kişilerin geride kalanların tasarruflarında da gerçekte bir artışı sağlaması ile gerçekleşmektedir.

 Dış Ödemeler Bilançosunu İyileştirici Etki: Yabancı ülkede çalışan

geçimlerini sağlamak için gönderdikleri yabancı paralar, kaynak ülke ekonomisi için önemli bir döviz kaynağıdır. Kalkınma mücadelesi içinde bulunan az gelişmiş ülkelerin karşılaştıkları temel sorunlardan birisi döviz darboğazıdır. İşçi dövizleri bu darboğazın kırılmasına ve yanı sıra ithalat kapasitesinin genişlemesine de katkıda bulunmaktadır. İşçiler sadece gönderdikleri yabancı paralarla değil, yanlarında getirdikleri eşyalarla da ödemeler bilançosunu olumlu yönde etkilerler. Çünkü göçmen işçiler genellikle bedelsiz ithalat rejiminden yararlanarak beraberlerinde otomobil, mesleki alet ve makinalarla diğer bazı tüketim mallarını getirme imkanına sahiptirler. Bu bağlamda yapılan ithalatın döviz çıkışlarını azaltıcı bir etki göstereceği düşünülse de getirilen ürünlerin yurt içi talebi kısmen karşılayacağından, ithalatı ve yanı sıra enflasyonist baskıları azaltacaktır.

 Bilgi ve Görgü Kazanma: Gelişmiş bir toplumda çalışmaya giden

göçmen işçiler, dış dünya ile kuracakları ilişki sonucunda bilgi ve görgülerini artırarak iktisadi bakımdan daha yararlı çalışanlar durumuna gelmektedir. Bu kısımda mesleki eğitim üzerinde özellikle durmak gerekir. Çünkü niteliksiz işçi olarak gidenler, kaynak ülkelerine döndüklerinde eğitilmiş, nitelikli işgücü olabilirler. Göçmen işçilerin mesleki bilgi ve görgü kazanmaları, özel kurslar almalarından ve işi yaparak öğrenmelerinden kaynaklanmaktadır.

2.5.1.2. Olumsuz Etkileri

Uluslararası işgücü göçlerinin, kaynak ülke ekonomisi üzerinde bazı olumsuz etkileri de vardır. Bu olumsuz etkilerden birisi vasıflı işgücü kaybıdır. Göçmen işgücünün tamamı vasıfsız işçiler değildir. Bu işçilerin bir bölümü, belirli işleri olan nitelikli kişilerdir. Az gelişmiş ülkeler, niteliksiz işçi bolluğuna karşılık, nitelikli işgücü kıtlığı çekerler. Ayrıca ekonomik kalkınma, nitelikli kişilerin çabalarıyla gerçekleşmektedir. Bu kişilerin sahip oldukları mesleki uzmanlık ve deneyim göç yoluyla kaynak ülkenin elinden çıkar, belki de uzun bir dönem de doldurulamaz. Bu sebeple az gelişmiş ülkeler, niteliksiz işçi ihracını özendirici ve nitelikli işgücünün ülkeden çıkışını engelleyici bir politika benimsemeleri gerekmektedir. Hatta

günümüzde Güney Kore ve Hindistan gibi ülkeler, geçmiş yıllarda ülkelerinden göç etmiş olan vasıflı işçilerin geri dönmeleri için çeşitli düzenlemelerde bulunmaktadır (Şahin, 2008: 44).

İşçi göçleriyle ilgili diğer bir olumsuz etkide, kaynak ülkelerin bu bağlamda dışarıya bir tür sermaye göndermiş olmalarıdır. Kaynak ülke, doğuştan itibaren işgücünü besler, giydirir, eğitir ve onun üretici haline geçmesini sağlar. İşgücünün üretken çağa gelmesine kadar yapılan harcamalar bir tür sermaye yatırımı niteliğindedir. Bunlara iktisadi terimle beşeri sermaye denir. Hedef ülkeye giden işgücü, beraberinde bu beşeri sermayeyi de götürür ve bu durum kaynak ülke için kayıptır. Ancak ne var ki kaynak ülke, bu kişilere bir iş olanağı sağlamadığı sürece başka bir alternatife de sahip değildir. Göçmen işçilerin gönderdikleri tasarruflar bu kayıpları bir ölçüde dengelemektedir (Seyidoğlu, 2013: 679-681).

Kaynak ülkenin daha başka kayıpları da söz konusudur. Örneğin, göç eden kişilerin toplumun en yetenekli, en enerjik kişilerden oluşması toplumdaki dinamizmi gerileterek ekonomik kalkınmayı yavaşlatacaktır. Buna ek olarak da farklı bir toplumda uzun dönem yaşadıktan sonra kaynak ülkelerine dönen kişiler önemli toplumsal uyumsuzluk ve kültürel farklılaşma sorunları yaratabilirler (Şahin, 2008: 45).