Tutum Ölçeği (Ön Tutum-Son Tutum)

Bir tutum ölçeği, ölçülmek istenen tutum konusu ile ilgili bir dizi ifadeyi içermektedir. Ġlk tutum ölçme tekniklerinden biri olan Bogardus‟tan bugüne dek tek boyutlu ölçeklemeden baĢlayarak çok boyutlu ölçeklemeye kadar çeĢitli ve karmaĢık iĢlemlere dayanan teknikler geliĢtirilmiĢtir. Projede kullanılan likert ölçekleme modeli, diğer modellere oranla daha çok sezgilere dayanmaktadır. Bu tip ölçekler bireyin kendisi hakkında bilgi vermesi (self report) esasına dayalıdır. “Dereceleme toplamları” tekniğine uygun bir ölçekten alınan puan, kapsamındaki puanların toplamından oluĢmaktadır. Bireylerin kendilerini dıĢa vurmalarına dayanan bu ölçekte kiĢinin kendisi hakkındaki bilgilerin bir kısmının gizlenmiĢ veya çarpıtılmıĢ olma olasılığına karĢın bireylerin kimliklerinin gizlenmesi sağlanmıĢ ve maddelerin her cevap ayırıcı tarafından aynı Ģekilde anlaĢılmasına çalıĢılmıĢtır. “Tutum, belirli nesne, durum, kurum, kavram ya da diğer insanlara karĢı öğrenilmiĢ, olumlu ya da olumsuz tepkide bulunma eğilimidir” (TezbaĢaran, 1997:1).

Tutum ölçekleri bireyin iç dünyasını ortaya çıkarmak üzere oluĢturulmuĢ bir dizi cümleye/ifadeye bireyin cevap vermesi için hazırlanmıĢ anketlerdir. Tutum ölçümünde sonuç, bir bireyin duygularının yoğunluğunun tutum objesinin lehinde mi, aleyhinde mi olduğunu yansıtmalıdır. Tutum ölçeklerinin kullanılma amaçları aĢağıdaki Ģekilde özetlenebilir:

1. Tutum ölçekleri bireylerin belirli tutum ve değerlerinin belirlenmesinde,

2. Bireylerin gözlenen tutum ve değer yargılarını etkileyen aile ve genel çevre faktörlerinin incelenmesi amacıyla,

3. KiĢilik ölçekleri ile birlikte davranıĢı etkileyen önemli bir faktör olarak bireyin uyum problemlerinin teĢhisinde kullanılabilir (TavĢancıl, 2006, s.107).

Görsel Sanatlar dersinde Çanakkale SavaĢı Hikayelerinin milli değerlerin kazanılmasına etkisi konulu çalıĢmada, deneysel uygulamanın öncesinde ve sonrasında öğrencilerin baĢarılarının tespitinin yanında Çanakkale SavaĢı Hikayelerinin milli değerlerin kazanılmasına yönelik tutum ve değerlerinin de tespit

edilmesinin gerekliliği ortaya çıkmıĢtır. Deneysel uygulamanın öncesi ile sonrasında Çanakkale SavaĢı Hikayelerinin milli değerlerin kazanılmasına yönelik tutum ve değerlerde ortaya çıkabilecek değiĢikliklerin tespitinin, çalıĢmanın niteliğinin artırılmasına katkısı olacağı düĢünülmüĢtür.

Projede kullanılan tutum ölçeğinin maddeleri geliĢtirilen programın hedeflenen duyuĢsal davranıĢları ile iliĢkilidir. Deneme ölçekteki maddelerde olumsuz ifadeler, olumlu ifadelerin tersine puanlanmıĢtır. Böylece yüksek ölçek puanları daima olumlu tutumu göstermiĢtir (Tablo 6).

Tablo 6:

Likert tipi bir ölçekteki maddeler için puanlama anahtarı

Seçenek Olumlu Ġfade Puanı Olumsuz Ġfade Puanı

Kesinlikle Katılmıyorum 1 5

Katılmıyorum 2 4

Kararsızım 3 3

Katılıyorum 4 2

Tamamen katılıyorum 5 1

Likert tipi bir ölçekteki maddeler için puanlama anahtarı tablosu (TezbaĢaran, 1997,s.22).

Turgut ve Baykul‟a (1995) göre öğrencilerin baĢarı ve hatırlama testinde doğru yanıtları 1, yanlıĢ olarak yanıtladıkları her soru 0 değeri verilerek kodlanmıĢtır. Sanat Etkinlikleri dersine iliĢkin tutumları ise “Tamamen Katılıyorum” 5, “Katılıyorum” 4, “Kararsızım” 3, “Katılmıyorum” 2, “Hiç Katılmıyorum” 1 Ģeklinde ifade edilen beĢli gösterge çizelgesi ile değerlendirmiĢtir. Olumlu maddelerin seçeneklerine sırasıyla 5‟den 1‟e kadar, olumsuz maddelerin seçeneklerine ise 1‟den 5‟e kadar değer verilerek kodlanmıĢtır (Özkaya, 2004,s.26).

Görsel sanatlar dersinde milli değerlere yönelik tutum ölçeği likert tipi bir tutum ölçeği Ģeklinde hazırlanmıĢtır. Likert tipi tutum ölçeklerinde birey, benimsediği ifadeleri iĢaretlemek yerine, verilen her ifadeye ne ölçüde katılıp katılmadığını dereceler içinde belirlemektedir (TavĢancıl, 2006, s.138).

Temel bileĢenler analizi ile yapılan faktör çözümlemesi sonucunda elde edilen faktör yükleri Tablo 8‟de verilmiĢtir. Ölçekte yer alan maddelerin kullanılabilirliği konusunda ,40 faktör yükü ve bir maddenin faktörlerdeki yük değerlerinin arasındaki farkın en az ,10 olmasına dikkat edilmiĢtir. Varimax dönüĢtürme tekniği kullanılarak yapılan faktör analizi sonucunda Görsel sanatlar dersinde Çanakkale SavaĢı Hikayelerinin milli değerlerin kazanılmasına yönelik ölçeğin altı (6) faktörlü bir yapı gösterdiği belirlenmiĢtir.

Tutum ölçeği testi ve baĢarı testinde belirtilen surular, 100.Yıl Ġlköğretim okulu 8. sınıflarında eğitim gören 300 öğrencisi üzerinde pilot uygulama biçiminde uygulanmıĢtır.

Geçerlilik-güvenirlik uygulaması sonucunda 68 maddeden oluĢan tutum ölçeği, yapılan analizler ıĢığında güvenir olarak çıkan 26 maddeye indirgenerek deney ve kontrol gruplarında uygulanmıĢtır. Tutum ölçeği bilgisayar ortamında SPSS 11.0 programında alt-üst %27 testine tabi tutulmuĢ, anlamlı 6 faktör olarak sonuç vermiĢ ve bu 6 faktör arasında da anlamlı bir fark olduğu sonucuna ulaĢılmıĢtır. 26 maddeden oluĢan tutum ölçeğinin 12 maddesi olumsuz, 14 maddesi olumlu cümlelerden oluĢmaktadır. Bu faktörlere aĢağıdaki çizelgeye göre (Tablo 7) isimlendirilmiĢ ve alfa (α=) katsayıları verilmiĢtir.

Tablo 7

Tutum Ölçeği Maddelerinin Faktör Ġsimleri ve Güvenirlik Cronbach Alpha Katsayısı Tablosu

Faktör -1 Sosyal Değerler 2, 3, 6, 8, 10, 11, 12, 15 α= ,83

Faktör -2 Dini Değerler 5, 7, 9, 14, 16 α= ,72

Faktör -3 Genetik (ırki) Değerler 20, 21, 22, 25 α= ,71

Faktör -4 Siyasi Değerler 17, 18, 19 α= ,69

Faktör -5 Kültürel Değerler 23, 24, 26 α= ,41

Faktör 1, 2, 3, 4, 5, 6 arasında alt-üst %27 testi sonucunda anlamlı bir fark vardır.

Tablo 8

Milli Değerlere Yönelik Tutum Ölçeği Maddelerinin Faktör Yükleri

MADDELER

Faktör Yükü

1. Küskünleri barıĢtırmayı severim ,754

2. Adaletli olmayı her zaman yararlı bulmam ,611

3. Terbiyeli olmanın gerekli olduğuna inanmam ,724

4. Ġnsanlara yardım etmeyi severim ,608

5. Ülkenin bütünlüğü için birlik ve beraberliğin Ģart

olduğuna inanırım

,618

6. PaylaĢmayı sevmem ,547

7. Sözünde durmanın gerekli olduğuna inanırım ,666

8. Büyüklere saygı göstermek hoĢuma gitmez ,715

9. Terbiyeli olmak hoĢuma gider ,553

10. Ġnsanları sevmem ,673

11. Bütün anne ve babaların çocuklarını sevdiğine inanmam ,610

12. Haksızlık yapmanın kötü bir Ģey olduğuna inanmam ,643

13. Hediye vermekten zevk alırım ,623

14. Ġnsanların paylaĢımcı olması hoĢuma gider ,718

15. Ġyilik yapmak hoĢuma gitmez ,662

16. Temizliğe önem veririm ,604

17. ÇalıĢmak çok hoĢuma gider ,705

18. Zor durumda olanın yanında olmak beni mutlu eder ,799

19. Türk milletinin asil olduğuna inanırım ,722

20. Eve her zaman misafir gelmesinden hoĢlanmam ,754

21. BağıĢlamak benim karakterimde yoktur ,568

22. Her zaman büyüklerimin sözünü dinlemekten hoĢlanmam ,686

23. Milliyetçilik kavramını önemserim ,818

24. Mert olan insanlar hoĢuma gider ,763

25. Nasihat edilmesinden hiç hoĢlanmam ,683

26. ArkadaĢlarıma sadık olmak hoĢuma gider ,643

Öğrencilerin Görsel Sanatlar dersinde milli değerlere yönelik ön test, son test, tutum ölçeğinin güvenirliği Cronbach tarafından geliĢtirilmiĢ olan alfa katsayısı

kullanılarak hesaplanan puanlar SPSS 11,0 programı kullanılarak çözümlenmiĢtir. Veriler önce Microsoft Excel programına girilmiĢ daha sonra SSPS programına aktarılarak çözümleme yapılmıĢtır. Görsel Sanatlar dersinde milli değerlere yönelik tutum ölçeği‟nin uygulama sonuçlarına göre güvenirliği Cronbach Alpha ile belirlenmiĢ olup tüm ölçek için bu değer α= 0,875 güvenilir çıkmıĢtır. Bu değer ölçeğin güvenirliği için yeterlidir.

Milli değerlere yönelik tutum ölçeği madde toplam korelâsyonları ile alt%27

ve üst%27’lik grupların madde puanlarının karĢılaĢtırılmasına iliĢkin t-testi

sonuçları tablo 9‟da verilmiĢtir.

Tablo 9

Alt %27 ve Üst %27 Madde Analizi Sonuçları

Madde No Madde-Toplam Korelasyonu1 _{(Alt%27-Üst%27)}

t

1 ,36 -6,230 2 ,45 -12,369 3 ,49 -11,064 4 ,27 -4,110 5 ,38 -6,948 6 ,50 -8,938 7 ,41 -6,834 8 ,56 -9,210 9 ,37 -5,302 10 ,56 -8,267 11 ,48 -9,831 12 ,44 -8,586 13 ,33 -5,743 14 ,44 -6,065 15 ,69 -11,164 16 ,34 -6,027 17 ,37 -7,060 18 ,36 -6,383 19 ,34 -5,853 20 ,36 -9,257 21 ,49 -9,174 22 ,50 -12,466 23 ,29 -5,292

24 ,36 -6,452

25 ,56 -14,869

26 ,56 -14,869

Tablo 9 incelendiğinde ölçekte yer alan tüm maddeler için madde toplam korelasyonların ,27 ile ,69 arasında değiĢtiği ve t-değerinin anlamlı (p<.001) olduğu görülmektedir. Buna göre ölçekteki maddelerin güvenirliklerinin yüksek ve aynı davranıĢı ölçmeye yönelik oldukları söylenebilir. Bu bulgu, maddelerin öğrencileri sahip oldukları milli değerlere yönelik tutumları açısından ayırt ettiği sonucuna varılmıĢtır. Milli değerlere yönelik tutum ölçeğinin güvenirlik katsayısı α= 0,875 olarak tespit edilmiĢtir.